Mezarlık defin işlemleri yönetmeliği

Sıhhi açıdan mezarlık yer seçimi kriterlerinin tespiti ve ölümden define kadar bütün iş ve işlemlerin usul ve esaslarını belirleyen Yönetmelik, sıhhi açıdan mezarlık yer seçimi kriterlerinin tespiti, mezarlık ile mezarların tesis ve inşası, gömme izin belgesi verilmesi, cenazelerin yıkattırılması, kefenlenmesi, tabutlanması, nakli, defni ve gerek duyulması halinde mezarlıktan tekrar çıkartılması ile sağlık açısından mahsuru bulunan cenazelerin ne suretle defnolunacağı, ölü küllerinin nakli ve muhafazası ile ilgili usul ve esasları kapsıyor.

Yönetmeliğe göre, mezarlık olarak seçilecek alanın, hakim rüzgarların ve akarsuların yerleşim yerinden gittiği yönde ve ulaşım yolları ile münasebeti kolay olan yerlerde olması zorunlu olacak. Çukur veya bataklıklara ve su birikintilerinin olduğu yerlere mezarlık yapılmayacak. Bu hususta hafif meyilli düzlükler tercih edilecek. Toprağın jeolojik vasıfları, gömülecek cesetlerin ayrışmasına müsait, su ve havanın geçmesine izin verecek şekilde küçük taneli olacak.

Yeni kurulacak mezarlık alanlarının mezarlık olarak kullanımının uygun olup olmadığına, su kaynaklarına, yerleşim yerine ve insanların iskanına mahsus meskenlere mesafesine, hakim rüzgarın yönü, bölgenin coğrafi, jeolojik, meteorolojik şartları, arazi ve ulaşım imkanları gibi şartlar da göz önüne alınarak mezarlık yeri seçimi komisyonunun hazırlayacağı rapora göre il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kurullarınca karar verilecek. Uygun görüş verilerek mezarlık yeri olarak seçilen alanlar, tapu tescili yapılmadan mezarlık olarak kullanılmayacak.
 

Suya uzaklık

Mezarlıklar, insanların içme ve kullanma suyunun temini amacıyla yapılmış kuyu, göl, gölet, baraj gibi su kaynaklarından arazinin meyil durumu, mezarlığın kapasitesi ve toprağın yapısına göre, killi topraklarda en az 150 metre, kumlu topraklarda ise en az 250 metre mesafede kurulabilecek. İçme ve kullanma suyu temin edilen havzaların Su Kirliliği Kontrol Yönetmeliği maddelerinde belirtilen mutlak ve kısa mesafeli koruma alanlarında mezarlık yapılamayacak.
Umumi mezarlıkların mülkiyeti belediye bulunan yerlerde belediyelere, köylerde ise köy tüzel kişiliklerine ait olacak. Bu yerler satılamayacak ve kazandırıcı zamanaşımı zilyetliği yolu ile iktisap edilemeyecek.

Mezarlıklar ve şehitlikler ile mezarlar bozulamayacak, tahrip edilemeyecek ve kirletilemeyecek. Bu yerler imar mevzuatı ile veya başka herhangi bir şekilde park, bahçe, meydan, otopark, çocuk parkı, yeşil alan gibi sahalar olarak ayrılamayacak ve asli gayesi dışında hiçbir amaç için kullanılamayacak. Yol geçme zorunluluğu bulunduğu İçişleri Bakanlığınca kabul edilen mezarlıklar veya bölümleri bu hükmün dışında tutulacak.
Talep edilmesi durumunda mezarlığın uygun bir yerinde diğer din mensupları için, mezar adası tahsis edilebilecek.

Mezarlık vasfı taşımayan mevcut mezarlıklarda gerekli düzenlemeler yapılarak cenaze defnine devam edilecek. Gerekli düzenlemelerle mezarlık vasfı kazandırılamayacaksa, il veya ilçe umumi hıfzıssıhha kurulunun kararıyla yeni cenaze defnine izin verilmeyecek. Bu mezarlıkların bakım ve onarımı bağlı bulunduğu belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından yapılmaya devam edilecek. Bu alanlar mezarlık dışında başka hiç bir amaç için kullanılmayacak.

Mezarlıkların genişliği

Yönetmelikte mezarlık olarak belirlenecek alanın asgari genişliğini hesaplama yöntemine de yer verildi.

Ölüm, özel sağlık kuruluşlarında gerçekleşmiş ise ölüme sebep olan hastalık sırasında tedavi eden hekimin verdiği gömme izin belgesi varsa bu belge belediye tabibi, yoksa aile hekimliğinin uygulandığı illerde toplum sağlığı hekimi veya aile hekimi, diğer illerde sağlık ocağı hekimi tarafından tasdik edilmek şartıyla geçerli olacak.

Ölümün sağlık kurumları dışında gerçekleşmesi durumunda gömme izin belgesi cenazenin bulunduğu yerdeki belediye tabibi tarafından, belediye tabibi bulunmayan yerlerde aile hekimliğinin uygulandığı illerde toplum sağlığı hekimi veya aile hekimi, diğer illerde sağlık ocağı hekimi tarafından, bunların bulunmaması halinde gömme izin belgesi görevlisi tarafından verilecek. Gömme izin belgesi görevlisi bulunmayan yerlerde ise bu belge jandarma karakol komutanları veya köy muhtarları tarafından verilecek.

Gömme izin belgesi görevlilerinin eğitimi, Sağlık Bakanlığınca belirlenecek müfredat çerçevesinde mülki amirlikçe yerine getirilecek. Gömme izin belgesi görevlisinin görev yaptığı yerde belediye tabibi veya sağlık ocağı tabibinin göreve başlaması durumunda, gömme izin belgesi görevlisinin görevi kendiliğinden sona erecek.

Ölüyü muayene edenler veya gömme izin belgesi vermeye yetkili olanlar vefat sebebinin doğal olmayan yollardan olduğuna dair şüphe veya kanaat taşıdıkları takdirde adli makamları, bulaşıcı hastalıktan olduğuna dair şüphe taşıdıklarında ise cenazenin bulunduğu mahaldeki sağlık ocağı veya toplum sağlığı merkezini haberdar etmeden gömme izin belgesi veremeyecek.

Bulaşıcı hastalık

Hekim olmayan yerlerde bulaşıcı hastalık şüphesiyle vefat edenler için, gömme izin belgesi görevlilerince, haberdar edilen sağlık biriminin talimatlarına göre ölü muayenesi yapılacak, gömme izin belgesi verilecek ve defnin talimatlara uygun olarak yerine getirilmesi sağlanacak.
Ölümler, ölüm olayının meydana geldiği tarihten itibaren 10 gün içinde gömme izin belgesini düzenleyenler tarafından nüfus müdürlüğüne bildirilecek. Türkiye'de turistik veya ticari amaçla ya da yerleşik olarak bulunan yabancı uyruklu kişilerin ölümlerinin aynı usullerle bildirilmesi zorunlu olacak.

Yönetmelikle cenazelerin yıkanması, kefenlenmesi, tabutlanması esnasında dikkat edilmesi gereken hususlar da belirlendi.

Fakir veya kimsesiz cenazeler, belediyece veya köy muhtarlıklarınca herhangi bir ücret alınmadan kaldırılacak, yıkattırılacak, kefenlenecek ve gömülecek. Kolera, veba, çiçek, şarbon, cüzam ve ruam hastalıklarından vefat edenlerin, vefatlarının üzerinden bir sene geçmeden bulunduğu beldeden yurt tiçi veya yurt dışındaki başka bir beldeye nakli yasak olacak.

Ölü küllerinin nakli

Kendisi veya birinci derecede yakını Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmayanların küllerinin Türkiye'ye nakli yasak olacak.

Türk vatandaşlarının ölü küllerinin Türkiye'ye naklinin istenildiği durumlarda, nükleer, biyolojik veya bunlar gibi bir tehlike arz etmeyip sadece ölü külü olduğunun tespitinin yapılması amacıyla, öncelikle akredite bir laboratuvarda, beyan edilen külün insan cesedinin yakılmasıyla ortaya çıkan kül olduğuyla ilgili kapsamlı analizleri cenaze sahibi tarafından yaptırılacak. Daha sonra eğer başkaca bir engel yoksa cenaze külü uygun bir mezarlıkta muhafaza edilecek.
Mezarlık olarak seçilmiş yerlerden başka yerlere cenaze defni, 1593 sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu'nun 211. maddesinde belirtilen istisna haricinde yasak olacak. Gömme izin belgesi alınmadıkça hiçbir cenaze gömülemeyecek.

Mezarlıklara, sabah saat 8'den akşam gün batıncaya kadar cenaze gömülebilecek. Bu saatler dışında, zorunlu sebepler haricinde cenaze gömülemeyecek.

Adli tıptan ve diğer resmi dairelerden gelen kimliği belirsiz cenazeler dahil olmak üzere yetkili ve görevli makamlardan gömme izin belgesi alınmayan cenazeler mezarlığa kabul ve defin edilemeyecek.

Bir mezar yerine mükerrer defnin ne kadar zaman sonra yapılabileceği, mezarlık yer seçimi komisyonu tarafından, toprağın cenazeyi tam olarak tahrip edebilme kabiliyetine bakılarak mezarlık yerinin tespiti esnasında 5 seneden az olmamak üzere belirlenecek.

Bulaşıcı veya salgın bir hastalıktan öldüğünden şüphelenilen cenazelerden tabip tarafından gerekli görülmesi durumunda örnek alınabilecek, bu cenazelere otopsi yapılabilecek. Bulaşıcı ve salgın hastalığın mevcut olduğu veya tehdit ettiği mahallerde, İl Sağlık Müdürlüğünce bütün cenazelerin gömülmeden önce bir hekim tarafından muayenesi zorunlu tutulabilecek. Özel tedbirlere tabi olarak defni gereken cenazeler ilgili memurların gözetimi altında tabutlanıp defnedilecek.

Yönetmelikle 3 Aralık 1930 tarihli ''Ölülerin Bir Yerden Diğer Bir Yere Nakline Dair Talimatname'' ile 12 Mart 1942 tarihli ''Mezarlık Nizamnamesinin 8. Maddesinin Birinci Fıkrası Mucibince Hazırlanan Talimatname'' yürürlükten kaldırıldı.

Tapu kaydı ve tescili olmayan mezarlıkların kesin sınırları tespit edilecek, Yönetmeliğin yayımlandığı tarihten itibaren bir yıl içinde ilgili belediye veya köy ihtiyar heyeti tarafından tescile esas olacak haritaları yapılacak veya yaptırılacak.

Mevcut mezarlıklarda bulunan ve gerekli şartları taşımayan cenaze yıkama yerleri belediye veya köy muhtarlığı tarafından iki yıl içinde uygun hale getirilecek.