Muz tarımı tehdit altında, sorunun çözümü olan yabani muzun soyu tükeniyor

Dünyada muz tarımı "Panama hastalığı" adı verilen zararlı bir mantar türü yüzünden tehlike altına. Yabani muz ise muz tarımını korumada kilit önem taşıyor. Sadece Madagaskar'da yetişen bu muz türünden geriye yalnızca 5 ağacın kaldığı belirtildi.

Uzmanlar, gelecekte muz arzını güvende tutmak için bu yabani muzun korunması gerektiğini söylüyor.

Muz, aslında tek bir türün klonlanmasıyla yetiştirilen bir meyve. Bu nedenle bir ağaca bulaşan hastalık hızla yayılıyor ve tüm muz üretimini tehdit ediyor.

Dünya genelinde tüketilen çoğu muz ise Panama hastalığına karşı dayanıksız olan "Cavendish" adlı türden.

Hem ağaçlara bulaşan bir mantarla oluşan hastalığa dayanıklı, hem de yenilebilir yeni muz türleri geliştirilmeye çalışılıyor.

Madagaskar muzu ise bir adada yetiştiği için anakaradan izole evrim geçirdi ve çeşitli özelliklere sahip olabilir.

Londra'daki Kew Botanik Bahçeleri'nin koruma yetkilisi Richard Allen Latince "Ensete perrieri" adlı muz türünün, kuraklık ve hastalıklara karşı dirençli olabileceğini söyledi.

Allen "Türde Panama hastalığına rastlanmıyor, dolayısıyla muhtemelen genetik bir direnci var. Muzun kendisi üzerinde araştırma yapmadan bunu bilemeyiz, ancak araştırma yapmak için de türün kurtarılması lazım" dedi.

Kew Botanik Bahçeleri'nin uzmanları, Madagaskar'da yaptıkları araştırmalarda, yabani türün yok olmaya yüz tuttuğunu tespit etti.

Bitki cenneti

Uzmanlar türün, Uluslararası Doğa Koruma Birliği'nin kırmızı listesine alınmasıyla tehlikeye dikkat çekmeyi umuyor.

Kew Madagaskar Koruma Merkezi'nden Dr. Helene Ralimanana, muz türünün adanın zengin bitki mirasının bir parçası olduğunu vurguladı.

Ralimanana "Yabani muzu korumak çok önemli, çünkü büyük tohumları var ve bu tarımı yapılan muz türünü geliştirmek adına bir gen bulma fırsatı verebilir" dedi.

Yabani muz korunabilirse, tohumları toplanıp genetik yapısı incelenebilir.

Madagaskar muzunun tohumları meyvenin içinde yetişiyor ve bu yüzden yenilemiyor. Ancak diğer muz türleriyle melezlenerek hem yenilebilir hem de hastalıklara dayanıklı bir tür geliştirilebilir.

Peki hala muz alabilir miyiz?

Bu sorunun yanıtı şimdilik "Evet". Ancak gelecekte durum değişebilir.

Cavendish türünü etkileyen Panama hastalığı şimdilik Asya kıtasında görülüyor. Ancak Latin Amerika'ya da yayılırsa dünyanın tüm muz üretimini tehlikeye atabilir.

Bu aslında 1950'lerde yaşanmış ve Gros Michel diye bilinen muz türü ortadan kaybolmuştu.

Gros Michel'in yerini Cavendish muzu aldı. Tür adını İngiltere'nin Derbyshire bölgesinde bulunan Chatsworth House'da yaşayan 6. Devon Dükü Willam Cavendish'ten alıyor.

1830'lardan bu yana Chatsworth House'da yetiştirilen Cavendish türü muzlar Baş Bahçıvan Joseph Paxton'ın Mauritius'tan getirttiği tohumları melezlemesiyle ortaya çıkmıştı.

Şu anda dünyanın her yerinde yenen muzlar da aslında doğrudan bu ağaçtan türeme.