Paris'teki Uygulamadan Ders Almayan İstanbul

Kentlerin özel alanlarının özel ilgi odağı olduğunu, İstanbul Gezi Parkı olayları çok iyi ortaya çıkardı. Bu alanların tüm kentlileri, hatta tüm ülkeyi de ilgilendirdiğini görüyoruz. Umarız bu bize ders olur.

İstanbul Gezi Parkı’nda yaşanan olaylar planlamada sınıfta kaldığımızın göstergesidir. Yürütmesi durdurulan bir planı nasıl uygulayabilirsiniz?
Örnek: Paris les halles planlaması.

Fransa’da 40 yıl önce yapılan uygulama bize çok yönlü ders vermektedir. Paris’te Louvre Sarayı yakınındaki “et hali” (les halles) için dönüşüm projesi iki kez yarışmaya çıkarılmıştı. Paris Match dergisinde uygulanmak istenilen proje geniş bir şekilde kamuya tanıtıldı.

Paris’te 1971 yılında, hal yıkılmaya başlandı. Projeye karşı olan Parisliler halin geniş açıklıklı demir inşaatlarını işgal ettiler. Sergiler açtılar, tiyatro gösterileri düzenlediler, müzik-caz konserleri eşliğinde coşkulu bir şekilde sabahlara kadar gösteri yaptılar.

“Paris’te kimseye su sıkılmadı, biber gazı ile gözleri yaşartılmadı, gaz bombaları atılmadı.”

Sonuçta Parisliler yapılmak istenilen proje ile başlarına gelecek felaketin iyice farkına vardılar. Daha geniş rekreasyon alanı bırakan esnek, çok işlevli bir planlamanın yapılması gerektiğini, günler süren gösterilerinde anlatmaya çalıştılar.

“Kimse onlara çapulcular demedi”

Cumhurbaşkanı Giscard d’Estaing uygulamayı durdurdu.

“Biz de cumhurbaşkanımızdan daha etkin bir müdahale beklemekteyiz.”

1975 yılında yeni projeler yapıldı. 1978 yılında uygulamaya başlandı. Bu sırada, Jacque Chirac 1977 yılında Paris’in belediye başkanı seçildi. Les Halles için başka düşünceleri vardı. 1978 yılında uygulanmakta olan projeyi durdurdu. Bofil tarafından uygulanan yapıyı da yıktırdı.

Basında tartışmalar sürüyordu. Halin düzenlenmesi için 1978 yılında yeni bir kuruluş oluşturuldu: (ACİH). Alanın kullanım programı için yeni bir komisyon kuruldu ve proje uluslararası yarışmaya çıkarıldı.

“Dünyadaki pek çok uygulamada uluslararası yarışma düzenlenir. Ancak, miras yedilerin tek düşüncesi gelir elde etmektir. Yeşil alanların tahrip edilmeden gelecek nesillere aktarılması, mirasyedilerce düşünülemez.”

On yıl sonra, 1981 yılında Charles Moore, Grover ve Harper den oluşan grubun projeleri onaylandı ve uygulandı. “Forum de Halle” gibi geniş yaya alanları bulunan proje Parislilerin isteklerine yanıt verebilmektedir.

Benzer uygulamalar daha gelişmiş olarak birçok Avrupa kentinde uygulanmaktadır. Yarışma ile projeler elde ediliyor. Halkın onayına sunuluyor. Projeler tartışılıyor, değiştiriliyor, tekrar tartışılıyor ve uygulanıyor. Ortak düşünceler değerlendiriliyor.

Tek başına proje üretenlere, “Ben yaptım, bu proje mükemmel bir proje” diye ortaya çıkanlara duyurulur.

Kaynak: Kuntay, Orhan, 2004, Kentin Özel Alanlarında Proje Üretimi, TMMOB. Mimarlar Odası Ankara Şubesi Bülteni, Eylül 2004.

*Prof. Dr. Orhan KUNTAY Emekli Öğretim Üyesi