Piri Reis Haritası 500 yaşında (01.02.2013)

Piri Reis'in hazırladığı ve Mısır seferi sırasında Yavuz Sultan Selim'e sunduğu dünyaca ünlü harita aylık tarih ve kültür dergisi Yedikıta'nın Şubat sayısında geniş yer buldu.
Piri Reis Haritası'nın 500. yıl dönümü ve 2013'ün UNESCO tarafından ''Piri Reis Yılı'' ilan edilmesi dolayısıyla, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yeniçağ Tarihi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mahmut Ak tarafından derlenerek, Yedikıta Dergisi'nde yayınlanan makale, Piri Reis'in haritasıyla ilgili dikkati çekici bilgiler içeriyor. Piri Reis'in 1513'te Gelibolu'da hazırladığı harita, Topkapı Sarayı Müzesi, Revan Kitaplığı, Numara 1633'e kayıtlı olarak muhafaza ediliyor.

Deve derisi üzerine çizip Yavuz Sultan Selim'e sundu

Deve derisi üzerine 9 renk ile resmedilmiş ve üst kısmı koparılmış olan haritada üçü küçük, ikisi büyük 5 rüzgar gülü bulunuyor. Piri Reis çizdiği haritasında pek çok yenilikler ortaya koyduğunu, Hind ve Çin Denizlerinin şimdiye kadar Anadolu'da kimsede bulunmayan yeni haritalarını çıkardığını ve bunu Mısır'da Yavuz Sultan Selim'e sunduğunu belirtiyor.

Prof. Dr. Ak, Piri Reis'in haritasının mevcut kısmında, Atlas Okyanusu'nun iki yakasını ihtiva edecek şekilde, Batı Afrika kıyıları, Asor, Kanarya ve Yeşilburun takımadaları, Atlas Okyanusu, Güney Amerika ile Orta Amerika'nın bilinen kısımları, Florida ve Antiller'in yer aldığını anlatıyor. Prof. Dr. Ak, Piri Reis'in, haritada şekillerin yanı sıra, çizilen yerlerin özelliklerini, ne zaman kim tarafından keşfedildiğini ve kimlerden faydalandığını eklediğini hatırlatıyor. Prof. Dr. Ak'ın verdiği bilgiye göre Piri Reis, çalışmasında Kristof Kolomb'un haritasını kullanmış, onun 3. seferine katılmış ve daha sonra Kemal Reis'e esir düşmüş olan bir yardımcısının anlattıklarından yararlanmış. Piri Reis'in haritasının en önemli özelliği, çeşitli ölçeklerdeki haritaları tek ölçeğe indirerek, birbirlerinin eksik taraflarını diğerleriyle tamamlamış olması. Harita, günümüze kadar ulaşmayan Kristof Kolomb'un keşiflerine dair en eski eser olması bakımından değer kazanıyor.

''Çağımızda bu haritanın bir benzeri kimsede yoktur''

Prof. Dr. Mahmut Ak, haritanın eşsiz oluşunu şu satırlarla anlatıyor:

''Piri Reis, 1528'de Gelibolu'da bir harita daha çizer ki, bu da Topkapı Sarayı Kütüphanesi Hazine Kitaplığı Numara 1824'te kayıtlıdır. Ceylan derisi üzerine ve 8 renkle çizilen ikinci harita birincisinden daha itinalıdır. Piri Reis bu muhteşem dünya haritasını nasıl yaptığını anlattığı satırlara ''İşte bu harti misalinde harti asır içinde kimesnede yoktur. Bu fakirin elinde telif olup şimdi bünyad oldu'' diye başlar. (Çağımızda bu haritanın bir benzeri kimsede yoktur. Bu harita benim elimde şekillendi ve gün yüzüne çıktı.)Bu harita Kuzey Amerika'nın, aslı günümüze ulaşan ilk ilmi haritası olma özelliğini taşıyor.''

Kitab-ı Bahriye'nin de yazarı

Piri Reis'in çizdiği haritaların yanı sıra, bir Akdeniz seyahatnamesi konumunda olan Kitab-ı Bahriyesi'ni de zikretmek gerektiğini kaydeden Prof. Dr. Ak, şunları belirtiyor:

''Genel anlamda bir Akdeniz seyahatnamesi olan Kitab-ı Bahriye, bütün Akdeniz için bir rehber olması yanında, özellikle henüz fethedilmemiş yerler hakkında Osmanlı idarecilerini bilgilendiriyor. Piri Reis'in en kalıcı hizmeti şüphesiz Osmanlı'nın Akdeniz'deki hakimiyetini kalıcı kılacak mahiyette olan, bütün limanları ve buralardaki ikmal noktalarını tanıtan Kitab-ı Bahriye'yi yazmış olmasıdır.''

Prof. Dr. Ak, Piri Reis'in çizdiği haritalar ve katıldığı seferlerde gördüğü yerler hakkında verdiği bilgilerle, Akdeniz'deki Türk varlığının pekişmesi, Kızıldeniz'in Portekiz tecavüzlerinden korunması ve Osmanlı nüfuzunun Hint sularına taşınmasında büyük hizmetleri olduğunu ifade ediyor. Ak, haritacılık ve coğrafya alanında ünlenen Piri Reis'in çizdiği haritaların, Osmanlı devlet ve ilim adamlarının dünyadaki yenilikleri takiplerine tanıklık ettiğini dile getiriyor.