‘Sarhoş’a hasta hakkı yok

Sağlık Bakanlığı, Hasta Hakları Yönetmeliği’ni değiştirdi ve hasta haklarından yararlanmak için “yeterlik” kriteri getirdi. “Yaşı küçükler ve akıl hastaları” ile birlikte “sarhoşlar” da yeterlik kapsamından çıkarıldı. Sarhoşlar ve akıl hastaları “tıbbi müdahalede karşılaşabileceği ya da reddettiğinde doğabilecek sonuçları makul bir şekilde anlama ve değerlendirme yeteneğine sahip olmadıkları” gerekçesiyle hasta haklarından yararlanamayacaklar arasına alındı.

Sağlık Bakanlığı, 1998 tarihli Hasta Hakları Yönetmeliği’nde değişiklik yaptı. Değişiklikle, bakanlık tarafından belirlenen Hasta Hakları Yönetmeliği’nin kapsamına Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı askeri hastaneler de alındı.

Sarhoşluk kriteri

Değişiklikle, yurttaşlara hasta haklarından yararlanabilmeleri için “yeterlik” kriteri getirildi. “Yeterlik”, yönetmelikte, “Yaşının küçüklüğü yüzünden veya akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk ya da bunlara benzer sebeplerden biriyle akla uygun biçimde davranma yeteneğinden yoksun olmayan, onay verenin önerilen tıbbi müdahalede karşılaşabileceği ya da reddettiğinde doğabilecek sonuçları makul bir şekilde anlama ve değerlendirme yeteneğine sahip olma hali” ifadeleri ile yapıldı.

Yeterliğe sahip olmayanlar yönetmelikte, “yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, akıl zayıflığı, sarhoşluk” şeklinde sayıldı. Buna göre, hasta sarhoşsa veya akıl hastası ise yönetmelikte belirtilen hasta haklarından yararlanamayacak. Yani sarhoşlarla akıl hastaları aynı kriter içinde değerlendirilerek hasta haklarından yararlanacak yeterlikte olmadıklarına hükmedildi. Sarhoşlarda ve akıl hastalarında “tıbbi müdahalenin sonuçlarını makul olarak değerlendirebilecek yeteneğe” sahip olmadıkları görüşüyle, bu yeterliğe sahip başka bir “onay veren” aranacak.

Bilgilendirme hak oldu, ama...

Yönetmelikle, yapılması planlanan her türlü tıbbi müdahale öncesinde müdahaleyi gerçekleştirecek sağlık meslek mensubu tarafından kişiye gerekli bilginin verilmesi de hasta haklarından sayıldı. Eski yönetmelikte müdahaleye ilişkin bilgilendirmenin gerektiğinde tercüman kullanılarak yapılabileceği ifade edilirken, yeni yönetmelikte tercüman olanağı tanınmadı. Eski yönetmelikte hastaya hak olarak tanınan kişinin hastalığı ile ilgili bilgilerin paylaşılmamasını istemesi, yazılı talep koşuluna bağlandı.

‘Hasta, personele saldırmaz’

Yönetmelikle hakları tanımlanan hastaların da uyması gereken kurallar belirlendi. Hastanın randevu tarih ve saatine uyması ve değişiklikleri bildirmesi zorunluluk haline getirildi. Bu anlamdaki en önemli değişiklik ise hekime yönelik şiddeti önlemek için yapıldı. Yönetmeliğin bu bölümüne, hasta için, “Personele sözlü ve fiziki saldırıya yönelik davranışlarda bulunmaz. Haklarının ihlal edildiğini düşündüğünde veya sorun yaşadığında hasta iletişim birimine başvurur” ifadeleri kullanıldı.