Şempanze kültürü var mı yok mu?

St. Andrew Üniversitesi primat araştırmacısı Klaus Zuberbühler işte bu nedenle Uganda’da yaşayan iki şempanze grubunu incelemiş. Sonso grubu Budongo ormanında, Kanyawara grubu ise Kibele Ulusal Park’ında yaşıyor. Aynı alttüre (Pan troglodytes schweinfurthii) dahil olan iki grup genetik açıdan neredeyse tamamen özdeş. Maymunlar buna rağmen yiyecek arayışında farklı davranıyorlar. Araştırmacılar yerde duran bir ağaç gövdesine delikler açarak içlerini yarıya kadar balla doldurduktan sonra kenarlarına da petekler yerleştirmişler. Maymunlar bala parmaklarıyla ulaşabildikleri için sorun yaşamamışlar.

Fakat ikinci denemedeki delikler çok daha derin olduğundan, şempanzelerin, bala ulaşmak için bir çözüm bulmaları gerekiyordu. Ve burada iki farklı alet kullanma geleneği gözlemlenmiş. Kanyawara şempanzeleri bala ulaşabilmek için ağaç dallarından yararlanırken, Sonso grubu yaprak teknolojisini tercih etmiş. Hatta bu grup için de bile farklılıklar söz konusu. Bazı şempanzeler işlenmemiş bir yaprağı deliğe sokarken, diğerleri yaprağı kısa bir süre çiğneyerek, daha geniş bir yüzey elde ediyor ve bunu bir tür sünger olarak kullanıyor. Şempanzeler bu yöntemden su ararken de yararlanıyor. Fakat burada önemli olan iki grubun farklı teknolojilerden faydalanıyor olması.

Gerçi Kanyawara grubu da bazı işlerde yaprak kullanıyor, ama delikten yiyecek çıkarırken hep ağaç dalını seçiyor. Yaprak uzmanı olan Sonso şempanzeleri ise dalları sopalarla çalışmayı bilmiyorlar. Budongo ormanında on beş yılı aşkın bir süredir incelemeler yapan araştırmacılar, şempanzeleri asla sopaya benzer bir “aletle” görmemişler. İki grubun farklı “alet” türlerinden yararlanmaları, şempanzelerin daha önceleri edindikleri bilgilerden faydalandıklarını göstermekte. Yani kültür yeni sorunları çözmeye yardımcı oluyor. “Kültürel farklılıklar zihnin derinliklerinde köklenmiş olmalı” diyor Zuberbühler.