Sürü bağışıklığı nedir ve mümkün mü?

Sürü bağışıklığı terimi, Oxford İngilizce Sözlüğü’ne göre, "Bir toplulukta yeterli sayıda bireyin hastalığa bağışık olması nedeniyle bulaşıcı bir hastalığın yayılmasına direnç gelişmesi" anlamına geliyor. Tipik olarak bu direnç, hastalığa karşı aşılanma ile gelişir. 

İLK OLARAK 1917'DE KULLANILMIŞ

Terim ilk olarak, 1917’de Amerika Birleşik Devletleri Hayvan Endüstrisi Bürosu tarafından, doğmamış buzağıların ölümüne neden olan bir hayvan enfeksiyonu salgını sürecinde kullanılmış. 

Düşük yapan inek ve sürü içerisinde doğan yavruların hastalığa dirençli olduklarının gözlenmesi nedeniyle sürü bağışıklığının geliştiği ifade edilmiş. İlerleyen yıllarda terim, farelerde bakteriyel enfeksiyonların epidemiyolojisini araştıran bakteriyologlarca sürü direnci olarak ifade edilmiş. 

"İnsan sürüsü bağışıklığı" ise ilk olarak 1922’de Greenwich Hastane Okulu’nda difteri salgınına aktif bağışıklık geliştiren çocuklarda gözlenmiş.

İzleyen yıllarda sürü bağışıklığı terimi insan toplulukları için yaygın bir biçimde kullanılmadı. 

Sürü sözcüğünün hoş karşılanmamasından öte, hastalık geçirilerek kazanılacak bir toplumsal bağışıklık fikri cazip gelmedi. 

Fakat son on yıllarda aşılama programlarıyla hastalıkların kökünün kazınması çabaları ile birlikte sürü bağışıklığı terimi, hastalığı geçirerek değil, aşılanarak kazanılan toplumsal bağışıklığı ifade etmek için kullanılmaya başlandı. 

Bir toplulukta yeterince çok sayıda birey aşılanarak hastalığa bağışık hale gelirse oluşan bu sürü bağışıklığı, çeşitli nedenlerle aşı uygulanamayan bireyleri de dolaylı olarak koruyacaktır.

ULAŞILAMAZ GÖRÜLÜYOR

Çiftlik hayvanlarındaki bulaşıcı bir hastalığın seyrini tanımlamak için ilk kez ortaya atılmasının üzerinden yüz yıldan fazla zaman geçen ve son yıllarda yalnızca yaygın aşılama ile kazanılan toplumsal bağışıklığı ifade etmek için kullanılan sürü bağışıklığı teriminin 2020 yılında Covid-19 pandemisinde sıkça dillendiriliyor.

Ancak uzmanlara göre, aylardır devam eden salgına rağmen, birçok ülkede hastalıkla karşılaşan bireylerin oranının çok düşük olması nedeniyle, enfekte olunarak kazanılacak bir sürü bağışıklığı son derece etik dışı olmasının yanı sıra ulaşılamaz görünüyor.

ANTİKOR YANITI GEÇİCİ OLURSA...

Diğer koronavirüslerle enfeksiyon sonrası antikor yanıtının geçici olabilmesi, SARS-CoV-2 için de benzer bir durumun gerçekleşebileceği endişesi yaratıyor böyle bir durumda sürü bağışıklığının gelişmesi çok daha zor bir hal alacak.

Öte yandan, enfeksiyon sonrası T hücre bağışıklığının devam ederek hastalıktan koruyabileceği görüşlerini ileri sürenler de var.

En önemli nokta ise sürü bağışıklığı eşiği... Bu eşik şunu ifade eder: Bağışık olmayan bireylerin enfekte bireylerle karşılaşarak enfekte olmalarının önüne geçilmesi için topluluğun yüzde kaçı hastalığa bağışık olmalı?

Tipik olarak, sürü bağışıklığının gelişmesi için topluluğun yüzde 70-90’ı hastalıkla karşılaşarak ya da aşılanarak bağışık hale gelmeli. Covid-19 için bu sorunun yanıtı ise henüz net değil.

Tüm bu belirsizliklerle birlikte pandemi hızlanarak devam ediyor. Yaygın aşılanma sağlanıncaya dek, salgının yayılımının sınırlandırılması ve sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi çabası devam etmeli. Terimin çıkış noktasına dönersek, insanın, sürünün parçası olmayı isteyebileceği kuşkuludur; hastalık ve ölümle kazanılacak bir toplumsal bağışıklık düzeyine ulaşmak için kurban edilmeyi kim ister?

Kaynak: Herkese Bilim Teknoloji, Özlem Kayım Yıldız