TBMM tarihindeki tezkereler

TBMM, 1950’den bu yana yurt dışına asker göndermek için 22 kez izin verdi. Meclis, 1950 yılından sonra ilk kez, Kore’ye Türk askerinin gönderilmesi için dönemin hükümetine izin vermişti. TBMM, 6 Aralık 1950 tarihli birleşiminde, "dünya barışını kurmak, korumak ve insanlığın emniyet ve huzurunun sağlanması amacıyla Türk askerinin BM orduları saflarına katılması" yönündeki Başbakanlık Tezkeresi’ni kabul etmişti.

Kıbrıs

Meclis, Kıbrıs`a asker gönderilmesi konusunda çeşitli tarihlerde 3 kez izin verdi. Bu konudaki ilk tezkere, 16 Mart 1964 tarihini taşıyor. 1961 Anayasası'nın 66. maddesine dayandırılan bu karar, “16 Ağustos 1960 tarihinde, Lefkoşa`da Türkiye, Yunanistan, Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda ile Türkiye arasında imzalanan anlaşmalar uyarınca Kıbrıs`a Türk Silahlı Kuvvetleri`nin gönderilmesine izin verilmesini” içeriyordu. TBMM, 17 Kasım 1967`de, “Hükümete verilen yetkinin kullanılmasından doğacak inkişaf ve ihtilatlar karşısında; lüzum, hudut, şümulü Hükümetçe takdir ve tayin olunacak şekilde Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yabancı ülkelere gönderilmesine” izin verdi. Kıbrıs konusundaki 3. tezkere ise 20 Temmuz 1974 tarihinde kabul edildi. Dış siyasi olayların ortaya çıkardığı ağır şartlar sonunda ve TBMM`nin 1964 ve 1967 yıllarında verilen izinlerine dayanarak Kıbrıs`a yapılan indirme ve çıkarma harekatının ortaya çıkaracağı durum karşısında gerekliliği, sınırı ve miktarı Hükümetçe takdir ve tayin olunacak şekilde Türk Silahlı Kuvvetlerinin yabancı ülkelere gönderilmesine izin verilirken, aynı günkü birleşimde “TBMM`nin kahraman ve şanlı Türk Silahlı Kuvvetleri'ne güven, dilek ve takdirleri” de iletildi.

 

Körfez Krizi

Irak`ın Kuveyt`i işgaliyle başlayan Körfez Krizi sürecinde TBMM`den 3 tezkere çıktı. Körfez Krizi sürecinde, ABD ve müttefiklerinin Irak`a yönelik askeri harekatı aşamasında Türkiye`de çok uluslu bir gücün konuşlandırılması gündeme geldi. Hükümet, “Ülkemize bir tecavüz vuku halinde derhal mukabele edilmesi maksadına münhasır olarak” Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yabancı ülkelere gönderilmesi veya yabancı silahlı kuvvetler mensuplarının Türkiye`de bulunması konularında TBMM`den izin istedi. Bu izin, 12 Ağustos 1990 tarihinde hükümete verildi. Önceleri “Çekiç Güç” olarak adlandırılan, daha sonra sadece hava gücüyle sınırlı olan “Kuzeyden Keşif Harekatı”, bu izin kapsamında Türkiye`de konuşlandırıldı. TBMM, yine aynı kapsamda 5 Eylül 1990 ve 17 Ocak 1991 tarihlerinde BM Güvenlik Konseyi kararını desteklemek ve Türkiye`nin muhtemel tehlikelere karşı güvenliğinin idame ettirilmesini sağlamak, kriz süresince ve sonrasında olabilecek gelişmeler ışığında Türkiye`nin çıkarlarını korumak amacıyla Türk askerinin yabancı ülkelere gönderilmesine ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye`de bulunmasına izin verdi.

 
Bosna-Hersek'ten Afganistan'a

Türk askeri, Körfez Krizi sonrasında dünyanın farklı köşelerindeki savaş ortamlarında görev aldı. Bu amaçla TBMM`den alınan izin sonrasında Türk askeri Bosna-Hersek`ten Afganistan`a kadar geniş bir coğrafyada görev yaptı. Hükümetler, 8 Aralık 1992`de iki ayrı tezkereyle Somali ve Bosna-Hersek`e, 20 Şubat 1997`de İsrail-Filistin çatışmalarının yaşandığı El Halil`e, 10 Nisan 1997 ve 23 Temmuz 1998`de Arnavutluk`a, 8 Ekim 1998`de Kosova`ya, 10 Ekim 2001`de Afganistan`a asker göndermek için TBMM`den izin aldı. ABD`nin Irak`a yönelik operasyonuyla ilgili olarak 4 Başbakanlık tezkeresi, 2003`te TBMM`ye sunulurken, bunlardan Türk askerinin yabancı ülkelere gönderilmesi ve yabancı ülke askerlerinin Türkiye`ye gelmesini içeren tezkere kabul edilmedi. Türkiye`deki askeri üs ve tesisler ile limanlarda gerekli yenileştirme, geliştirme, inşaat ve tevsi çalışmaları ile altyapı faaliyetlerinde bulunmak amacıyla ABD`li teknik ve askeri personelin 3 ay süreyle Türkiye`de bulunmasına izin verilmesine ilişkin karar, 6 Şubat 2003 tarihinde TBMM`den çıktı. TBMM, 20 Mart 2003`te, Türk Silahlı Kuvvetleri'nin Kuzey Irak`a gönderilmesine; bu kuvvetlerin belirlenecek esaslar çerçevesinde kullanılmasına ve muhtemel bir askeri harekat kapsamında yabancı silahlı kuvvetlere mensup hava unsurlarının Türk hava sahasını kullanmalarına 6 ay süreyle izin verdi. Irak Savaşı nedeniyle “Türk Silahlı Kuvvetleri'nin yabancı ülkelere gönderilmesi ve yabancı silahlı kuvvetlerin Türkiye`de bulunması için hükümete yetki verilmesine” ilişkin 25 Şubat 2003 tarihli Başbakanlık Tezkeresi, TBMM Genel Kurulu`nda 1 Mart 2003 tarihinde “salt çoğunluğa ulaşılmaması” nedeniyle kabul edilmedi. Bu oylamaya 533 milletvekili katılmış, 264 kabul, 250 ret, 19 çekimser oy kullanılmıştı.

Irak ile ilgili 2003`teki diğer tezkere ise 7 Ekim tarihli oldu. Başbakanlık Tezkeresiyle, hükümete, Türk Silahlı Kuvvetleri`nin, güvenlik ve istikrara katkı yapmak amacıyla Irak`a gönderilmesi, bu kuvvetlerin görev ye kullanılmasına ilişkin gerekli düzenlemelerin yapılması için 1 yıl süreyle izin verdi.

 
Lübnan'a asker gönderilmesi

Kongo`daki seçimlerde güvenliği sağlayacak uluslararası güce, Türkiye`nin asker göndermesine ilişkin Başbakanlık Tezkeresi, 27 Haziran 2006`da TBMM Genel Kurulu'nda kabul edildi. TBMM`den, Lübnan`a asker gönderilmesine ilişkin karar, 5 Eylül 2006 tarihinde çıktı.
 

Kuzey Irak

29 Mayıs 2007 tarihli, Lübnan`da BM Geçici Görev Gücü(UNIFIL) kapsamındaki Türk askerlerinin görev süresinin 1 yıl daha uzatılmasını öngören Başbakanlık Tezkeresi ise TBMM`de kabul edildi. 17 Ekim 2008’de rekor oyla kabul edilen tezkere de Türk Silahlı Kuvvetleri unsurlarının, Irak`ın terör örgütü PKK`nın yuvalandığı kuzey bölgesi ile mücavir alanlara gönderilmesi için Hükümete bir yıl süreyle izin verilmesini öngörmüştü.

8 Ekim 2008

TSK’nın sınır ötesi operasyon izninin bir yıl daha uzatılmasını öngören başbakanlık tezkeresi Meclis Genel Kurulu’nda kabul edildi. Tezkerenin mecliste görüşüldüğü saatlerde Diyarbakır'da polis servis aracına terör saldırısı düzenlendi.