Uçak krizinde soru işaretleri

El konulan kargonun niteliğine ilişkin inceleme hakkında net bir açıklamanın yapılmamış olmasının yanı sıra, olayın meydana geliş şekli konusunda farklı açıklamaların yapılması da dikkat çekti. Özellikle görgü tanıklarının aktardıkları ile yapılan resmi açıklamaların örtüşmemesi soru işaretlerini artırdı. Türkiye’nin Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’ne (ICAO) bildirimde bulunmasının ardından dikkatler, örgütün yapacağı değerlendirmeye çevrildi. Olayın ardından ortaya çıkan soru işaretleri şöyle:

• Neden savaş uçağı gönderdi?

Suriye uçağının pilotunun kurulan radar bağlantısı sonrasında inmeyi kabul etmesine karşın, Türkiye’nin neden savaş uçaklarını kaldırdığı sorusuna tatmin edici bir yanıt verilmedi. Chicago Konvansiyonu’na göre eğer pilot inmeyi reddetseydi, Türkiye’nin savaş uçağı kaldırmasının haklılık payı olacaktı. Rusya’nın da yaptığı resmi açıklamada uçağın kargosunda ne bulunduğu tartışmasına girilmeden, savaş uçaklarının kaldırmasıyla Türkiye’nin uçaktaki Rus vatandaşlarının yaşamını tehlikeye attığı yönünde tepki göstermesi dikkat çekti. Uçakların Suriye’ye gözdağı vermek için kaldırıldığı yorumları öne çıktı.

• Rus diplomatlar, yolcularla neden görüştürülmedi?

Rusya’nın Ankara Büyükelçiliği’nin Dışişleri Bakanlığı’ndan Rus diplomatların Esenboğa’ya gitmesi için izin almasına karşın, uçaktaki Rus vatandaşları ile neden görüştürülmemiş oldukları sorusu da havada kaldı. Türkiye ile Rusya arasındaki konsolosluk anlaşması ve ülkeler arasındaki diplomatik ilişkileri düzenleyen uluslararası sözleşmeler uyarınca Rus diplomatların uçaktaki Rus vatandaşları ile görüşmesi gerekiyordu.

• Hangi belgeler yüzünden sorun çıktı?

Türk tarafı, kargonun teslim alındığına ilişkin tutanağın pilot tarafından imzalanmadığını açıklarken, Rus ve Suriyeli kaynaklardan, Türk yetkililerin, uçağın indirilmesine ilişkin pilotun belge düzenlemesine karşı çıktığı bilgisi yansıdı. Türk tarafı, uçaktaki yolcular arasında tartışma çıktığı bilgisini aktarırken Rus ve Suriyeli kaynaklar, belgenin düzenlenmesi konusunda arbede çıktığını ve bir kabin görevlisi ile bazı yolcuların darp edildiğini ileri sürdü. Suriye basınına darp edilmiş yolcuların kollarında morlukları gösteren fotoğraflar da dağıtıldı. Türk yetkililerin kargoya el konulduğuna ilişkin belge düzenlememe ısrarı da soru işareti olarak ortaya çıktı. Uçak içindeki basit bir tartışma nedeniyle neden uçağın içine özel harekât timinin sokulmuş olduğu sorusu da yanıtsız kaldı.

• Kargo incelemesi neden uzun sürdü?

Uçakta el konulan malzemenin incelenmesinin uzun sürmesi de dikkat çekti. İki gün boyunca resmi bir açıklama yapılmazken kargonun içinde füze parçaları bulunmadığı, ancak sivil alanda da kullanımı olan çift kullanımlı elektronik cihazların bulunduğu bilgisi kulislere yansıdı. Çift kullanımlı cihazların konşimentoda yer aldığı, Türkiye’nin bu konşimento bilgisine ilişkin ayrıntı istemediği belirtiliyor. Ancak bu noktada, nihai kararı, Türkiye’nin dün bildirimde bulunduğu ICAO verecek. ICAO’nun konuyu hem Suriye hem Türkiye hem de Rusya açısından değerlendireceği dile getiriliyor.