Uygarlık farkı

Adalet Bakanlığı’nın hazırladığı rapor, Avrupa’nın pek çok ülkesinde yasal olarak yapılan telefon dinlemelerinde elde edilen verilerin delil olarak kullanılmadığını, ancak Türkiye’de telefon dinlemelerinin yasal anlamda ana amacının “delil elde etmek üzerine” kurulu olduğunu gösterdi.

Yasadışı ve sınırını aşan yasal dinlemeleri engellemek amacıyla kurulan TBMM Böcek Komisyonu’na bilgi veren Adalet Bakanlığı, “Mukayeseli Hukukta İletişimin Denetlenmesi” adlı bölümde Türkiye ile Avrupa ülkelerinin dinleme konusundaki yasal mevzuatlarını karşılaştırdı. Adalet Bakanlığı’nın çalışmasında Avrupa ülkelerine ilişkin şu değerlendirmeler yer aldı:

• Almanya’da dinlemeler katalog suçlar için hâkim kararıyla uygulanıyor. Elde edilen veriler delil olarak kullanılabiliyor. 5 parlamenterden oluşan bir heyet tarafından denetlenebiliyor.

• Fransa’da telefon dinlemeleri delil olarak kullanılamıyor. Yasal dinleme suçluluğa ait kuvvetli belirti olması durumunda yapılıyor. 2 yıl ve daha fazla hapis öngören suçlar için dinleme yapılıyor.

Yasal dinlemelerin denetimi özerk bir birim olan İletişimin Denetlenmesi Milli Kontrol Komisyonu tarafından gerçekleştiriliyor. Amaç dışı dinleme kayıtları 10 gün içinde imha ediliyor.

• İtalya’da savcının talebiyle hâkim kararına bağlı olarak dinleme yapılıyor. Elde edilen bilgiler yalnızca amacına ilişkin yapılan dinlemede delil olarak kullanılıyor. İstihbari amaçlı dinlemede elde edilen veriler delil sayılmıyor.

• Avusturya’da kuvvetli suç şüphesinin varlığı ve başka surette delil elde edilemeyecek olması hallerinde yasal dinleme yapılıyor. Elde edilen bilgiler delil olarak kullanılmıyor. Avusturya’da istihbari amaçlı telefon dinlemesi yapılmıyor.

• İngiltere’de başka yolla delil elde edilmesinin zor olması durumunda telefon dinlemesi yasal anlamda yapılabiliyor. Veriler delil olarak kullanılmıyor, yalnızca istihbari amaçlı olarak değerlendiriliyor.

Türkiye’de sınır geniş

Türkiye’de hem adli, hem istihbari amaçlı telefon dinlemesi yapılıyor. Soruşturma ve kovuşturma sırasında adli dinleme de yapılabiliyor. Adli dinlemeler hâkim kararıyla yapılırken, istihbari dinlemeler gecikmesinde sakınca bulunan hallerde Jandarma ve Emniyet tarafından da hâkim kararı olmaksızın yapılabiliyor. Dinleme süresi 3 ay olurken, bu süre 3 ay daha uzatılabiliyor. Avrupa ülkelerinde adli dinlemeler belli bir üst sınırdaki suç veya katalog suçlarıyla sınırlandırılırken, Türkiye’de herhangi bir sınır olmadan her suç için adli dinleme yolu kullanılıyor. Yasal telefon dinlemeleri delil serbestisi ilkesi kapsamında her türlü konuşma delil olarak kullanılıyor. Adli dinlemede başkasına ait tesadüfen elde edilen bir delil, katalog suçlarıyla ilişkiliyse delil olarak kullanılıyor.