Yeni Anayasa'da 'sistem' tartışılacak

Partiler, TBMM Anayasa Uzlaşma Komisyonu'na yürütme ile ilgili önerilerini teslim etti. AKP, yürütme önerilerinde, ''Başkanlık Sistemi''ni isteyen tek parti oldu. Öneride; Başkan'ın, 40 yaşını doldurmuş, yüksek öğrenim yapmış ve milletvekili seçilme yeterliliğine sahip vatandaşlar arasından, halk tarafından seçilmesi öngörülüyor. Başkan'ın görev süresi 5 yıl olacak, bir kimse en fazla iki defa seçilebilecek. Başkanlığa son genel seçimde en az yüzde 5 oranında oy almış olan siyasi partiler ile en az 100 bin vatandaş aday gösterebilecek.

Başkan, devletin ve yürütmenin başı olacak. Başkan, yürütme yetkisini elinde bulunduracak. Başkan'ın görev ve yetkiler arasında; ''gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM'de açılış konuşmasını yapmak, ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclis'e yıllık mesaj vermek, kanunları onaylamak, kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM'ye geri göndermek, Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları gerekli gördüğü takdirde halkoyuna sunmak, kanunların Anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları gerekçesi ile Anayasa Mahkemesi'nde iptal davası açmak, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar vermek, bakanları atamak ve görevlerine son vermek, Başkanlık kararnamesi çıkarmak, milletlerarası andlaşma akdetmek ve yayınlamak, TSK Başkomutanlığını temsil etmek, Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanılmasına karar vermek, kamu yöneticilerini atamak ve görevlerine son vermek, sıkıyönetim veya olağanüstü hal ilan etmek ve sıkıyönetim veya olağanüstü hal kararnamesi çıkarmak, sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebiyle belirli kişilerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak'' yer alacak.

Başkan, Yükseköğretim Kurulu üyelerinin yarısını, üniversite rektörlerini, Anayasa Mahkemesi, Danıştay ve HSYK üyelerinin yarısını, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı'nı seçecek.

 

Başkan'ın sorumluluğu

Başkan hakkında, kişisel ya da göreviyle ilgili bir suç işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının en az üçte ikisinin vereceği önerge ile soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, bu istemi gizli oyla karara bağlayacak. Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde, kurulacak komisyon tarafından soruşturma yapılacak ve gerek görüldüğü takdirde Yüce Divana sevkine karar verilecek. Yüce Divana sevk kararı ancak üye tamsayısının dörtte üç çoğunluğunun gizli oyuyla alınacak. Yüce Divan tarafından seçilme yeterliliğine engel bir suçtan mahkum edilen Başkan'ın görevi sona erecek.

Başkan seçilenin oy pusulasında Başkan Yardımcısı adayı olarak yer alan kişi, Başkan'ın seçildiği anda Başkan Yardımcılığına seçilmiş olacak. Başkan Yardımcılığına aday gösterilmek için milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olmak şartı aranacak. Bakanlar, Başkan tarafından atanacak ve görevden alınacak. Bakanların milletvekili seçilme yeterliliğine sahip olması gerekecek. TBMM üyeleri ve yedek milletvekilleri, bu statüleri sona erse bile bakan olarak atanamayacak. TBMM ve Başkanlık seçimleri, 5 yılda bir aynı günde yapılacak. TBMM veya Başkan, tek başına her iki organın seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verebilecek. Bu şekilde seçilen Meclis ve Başkan'ın görev süreleri de 5 yıl olacak.

 

Yedek milletvekilliği

Savaş sebebiyle seçimlerin yapılmasına imkan görülmezse, TBMM ve Başkanlık seçimlerinin bir yıl ertelenmesine Meclis karar verebilecek. Siyasi partilerin seçim çevrelerindeki milletvekili aday listelerinde bulunup da seçilemeyen adaylar bulundukları sıra esas alınarak ''yedek milletvekili'' sayılacak. Milletvekilliklerinde boşalma olması halinde, boşalan üyelikler öncelikle o seçim çevresindeki asıl aday listesinde bulunup da seçilemeyen yedek milletvekilleri ile ikame olunacak.

 

Başkanlık seçimini de YSK yapacak

YSK; seçimlerin başlamasından bitimine kadar, seçim konularıyla ilgili bütün şikayet ve itirazları inceleme ve kesin karara bağlama, Başkanlık, milletvekilliği ve mahalli idare yöneticiliği seçim tutanaklarını kabul etme görevini yapacak. YSK, 11 asıl, 11 yedek üyeden oluşacak. Asıl üyelerin dördü Yargıtay, üçü Danıştay Genel Kurullarınca kendi üyeleri arasından üye tamsayılarının salt çoğunluğunun gizli oyu ile dört yıllığına seçilecek. Süresi bitenler bir kere daha seçilebilecek. Asıl üyelerden dördü, son genel seçimde siyasi partilerin aldıkları oy oranı sıralamasına ilk dört parti tarafından seçilecek.

 

Andiçme

Başkan, başkan yardımcısı, bakanlar ve milletvekilleri göreve başlarken; ''İnsan haklarına, hukukun üstünlüğüne ve demokrasiye bağlı kalacağıma; Devletin bağımsızlığını, ülkenin bütünlüğünü, milletin kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma andiçerim'' şeklinde yemin edecek.

TBMM, Başkanlık kararnamelerinin ya da bazı hükümlerinin; Başkan, kanunların ya da bazı hükümlerinin iptali için Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilecek. TBMM, Başkanlık kararnamelerinin ya da bazı hükümlerinin; Başkan, kanunların ya da bazı hükümlerinin yürürlükten kaldırılması için halkoylaması yapılmasına karar verebilecek. Bir yıl içinde her organ en fazla bir defa halkoylaması kararı alabilecek. TBMM'nin bu yetkilerini kullanabilmesi için üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar alması şartı aranacak.