Diz ağrısı nedir? Diz ağrısı neden olur? Diz ağrısına ne iyi gelir? Diz ağrısı tedavisi nasıl yapılır?

Vücudun diz bölgesinde yırtılmış bir bağ veya yırtılmış kıkırdak gibi bir yaralanmanın sonucu oluşabilen diz ağrısına ayrıca, artrit, gut ve enfeksiyonlar gibi tıbbi durumlar da neden olabilir. Daha hafif diz ağrısı türleri bireyin kendisine dikkatli bakmasıyla kendiliğinden düzelebilir. Aynı zamanda fizik tedavi ile dizlik kullanımı da diz ağrısını hafifletmeye yardımcı olabilir. Bununla birlikte, bazı vakalarda diz için cerrahi onarım ve müdahale gerekli olabilir. Diz ağrısı nedir? Diz ağrısı neden olur? Diz ağrısına ne iyi gelir? Diz ağrısı tedavisi nasıl yapılır? 

DİZ AĞRISI NEDİR?

Karmaşık bir yapıya sahip olan diz ekleminde ağrıya neden olabilecek pek çok sorun ortaya çıkabilir. Diz ağrılarının en yaygın nedeni osteoartrittir ve yaşlı bireylerde oldukça sık olarak görülür. Buna ek olarak romatizmal hastalıklar, enfeksiyonlar, kıkırdak problemleri, diz bağları ve menisküslere ilişkin sorunlar gibi pek çok farklı nedenle de diz ağrıları oluşabilir.

Yürürken, merdiven çıkarken, egzersiz sırasında ve bazen dinlenme halindeyken dahi hissedilebilen diz ağrıları son günlerde başlamış ise yapılan ters hareketler veya diz ekleminde incinmeye neden olabilecek aktiviteler nedeniyle gelişmiş olabilir. Fakat ağrılar uzun süredir devam ediyorsa, zaman zaman azalıp zaman zaman şiddetleniyorsa bir eklem hastalığını işaret etme olasılığı yüksektir. Bu nedenle bir haftadan uzun süren veya şişlik, kızarıklık gibi sorunlarla birlikte görülen diz ağrıları önemsenmeli ve mutlaka hekime başvurulmalıdır.

Dinlenme halinde sızlama şeklinde hissedilen veya merdiven inip çıkma, oturup kalkma, adım atma, eğilme gibi eylemler sırasında ağrı, takılma hissi gibi sorunların yaşanması, genel olarak diz ağrısı olarak tanımlanabilir. Ağrının ne şekilde ve hangi şiddette hissedildiği ağrıya neden olan sağlık sorununa göre değişkenlik gösterir. Ağrı ve hassasiyete ek olarak dizlerde şişme ve kızarıklık da gözlenebilir, bu durum tek bir dizde görülebileceği gibi her iki dizi birden etkileyebilir.

Her yaştan bireyi etkileyebilen diz ağrılarında en yaygın neden kireçlenme (osteoartrit) iken gut hastalığı, enfeksiyonlar ve diz ekleminin yapısına ilişkin sorunlar gibi birçok farklı etken de rol oynayabilir. Diz eklemine ilişkin sorunlar veya dizde ağrı oluşumuna neden olan hastalıklar, tedavi edilmedikçe kötüleşerek hareketi kısıtlayacak boyutta ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle özellikle de kronikleşen diz ağrıları yaşayan kişiler, sağlık kuruluşlarına başvurarak ağrılarının nedenini öğrenmelidir.

Diz ağrısına neden olabilecek bazı durumlar şu şekilde özetlenebilir:

* Kireçlenme (Osteoartrit): Özellikle ileri yaşlarda artan diz ağrısı nedenlerinden biri diz kireçlenmesidir. İleri yaş grubunda görülme sıklığı daha fazla olan ve diz ağrılarının en belirgin sebebi olan diz kireçlenmesi, dizdeki kıkırdak doku ve eklem bölgesinin çeşitli nedenlerle hasar görerek zayıflaması ile meydana gelir. Zamanla diz eklemini oluşturan kemik uçları birbirine sürtünmeye başlar ve kemik yüzeyleri hasar görür. Tedavide gecikilmesi hasarın ilerlemesine ve belirtilerin artmasına neden olabilir. Genellikle ağrı yavaş yavaş başlar ve kıkırdak hasarı büyüdükçe artarak devam eder. Bazen ani ağrı atakları da oluşabilir. Genellikle uzun süre hareketsizlikten sonra dizde ağrı ve şişlik şikayetleri artar. Dizdeki ağrı genelde eklemde güçsüzlük ve içten gelen bir sızı şeklinde tanımlanır. Yürümek, çömelmek ve merdiven çıkmak gibi hareketler, ağrının daha da şiddetlenmesine neden olur. İlaç tedavisi, egzersiz, fizik tedavi, enjeksiyon uygulamaları gibi tedavilere yanıt vermeyen diz eklemi kireçlenmesinin tedavisinde protez ameliyatı gerekli hale gelir. Diz ekleminin belli bir bölgesinde kireçlenme varsa, kısmi diz protezi ameliyatı, eklemin yaygın bir bölümünde kireçlenme varsa tam diz protezi ameliyatı uygulanır.

* Eklem İltihaplanması (Romatoid artrit): Diz ağrısı nedenlerinden bir diğeri ise eklem içindeki zarda veya diğer iç organlarda iltihaba yol açabilen eklem iltihaplanmasıdır. İltihaplı romatizmal hastalığın meydana getirdiği ağrılar günlük rutin hareketlerin yapılmasına engel olabilir. Ağrıya ek olarak diz kapağında şişlik, kızarıklık ve sıcaklık gelişebilir. Bu hastalığın önemli bir belirtisi; eklemlerde ağrı, şişlik, genellikle 30 dakikadan uzun süren sabah tutukluğudur.

* Bursit: Bursa, hareketli yapılar (kemik, kas, tendon veya deri) arasında bir yastık görevi gören, küçük kese şeklindeki dokudur. Bursa kesesi iltihaplandığında, dinlenme halindeyken bile ağrıya neden olur. Bursit belirtileri; bursitin olduğu bölgede ağrı, kızarıklık, şişlik, hassasiyet ve ısı artışıdır. Yaygın olarak omuzlar, dirsekler ve kalça kemiklerinde meydana gelse de dizleri de etkiler. Genellikle iltihaplanmanın oluşması uzun sürer. Ancak bazı durumlarda ani iltihaplanma ve belirtiler oluşabilir.

* Gut hastalığı: Eklemlerde ağrı, şişlik, hassasiyet ve sıcaklığa neden olan bir iltihaplanma olarak bilinen gut hastalığı, kan dolaşımındaki aşırı ürik asitin neden olduğu bir artrit şeklidir. Gut belirtileri eklemlerde ürik asit kristallerinin oluşumuna bağlıdır. Genellikle ayak başparmağının ekleminde ağrı meydana gelir. Gut hastalığının atakları bir anda meydana gelebilir. Bu hastalık hastayı, gece ayak başparmağında hissettiği bir yanma hissiyle uyandırabilir.

* Tendinit: Tendonit olarak da bilinen tendinit, bir tendonun iltihabıdır. Bu durum eklem etrafında ciddi bir ağrıya ve hassasiyete sebep olur. Genellikle dizin ön kısmında hissedilen ağrılar yokuşta yürüme, merdiven çıkma ve tırmanma gibi hareketler sırasında daha da şiddetlenebilir.

* Osgood-Schlatter Hastalığı: Kaval kemiğini diz kapağına bağlayan pateller tendonda (diz kapağı tendonu) iltihap meydana gelmesiyle oluşur. Bu hastalığın belirtilerinde, dizin hemen altında şişlik, hassasiyet ve hareketle artan, dinlenmeyle azalan bir ağrı görülür. Osgood-Schlatter hastalığı gençlerde rastlanan en sık diz ağrısı nedenlerinden biridir ve daha çok hızlı büyüme dönemindeki erkek çocuklarında görülür.

* Diz Kapağı (Patella) Çıkıkları: Genellikle kaza veya travmalar sonrasında oluşan diz kapağı çıkıkları, diz ağrılarına neden olan ciddi durumlardan biridir. Travma sonrası dizde meydana gelen ani dönme hareketi sonrası şiddetli ağrı ile birlikte, dizin dışına doğru kaydığı hissedilir. Eklem içi kanamaya bağlı dizde şişlik ve hareket kısıtlılığı oluşur. 

* Çapraz Bağ Yaralanmaları: Diz ağrısı nedenlerinden bir diğeri olan bağ yaralanmalarından en sık görüleni ön çapraz bağ kopmasıdır. Ön çapraz bağ yaralanmaları, genellikle doğrudan bir darbe veya koşarken yön veya hızdaki ani bir değişiklikten kaynaklanır. Arka çapraz bağ yaralanmaları nadirdir ve genellikle dize gelen bir tür yüksek enerjili kuvvetten kaynaklanır. Çapraz bağ yaralanmalarında bölgesel olarak dizde ve tüm bacakta şiddetli ağrı hissedilir.

* Kıkırdak Hasarları: Diz ekleminde yer alan ve kemikten daha yumuşak, hassas bir yapıya sahip olan kıkırdakların hasar görmesi oldukça yaygın bir sorundur. Eklem kıkırdağı hasarlandığında eklem yüzeyi, düz ve kaygan olma özelliğini kaybeder ve sürtünmeye bağlı dizde ağrı ve şişlik meydana gelir. Ağrı dinlenerek azalabileceği gibi zamanla geçmeyebilir. Diz üzerine yük vermek ağrıyı daha da arttırır.

* Aşırı Kilo: Alınan her kilo, dizler üzerinde bir yük oluşturduğundan kilolu kişilerde diz eklemlerinin zarar görme olasılığı daha fazladır. Aşırı kilolu kişilerde, kilonun neden olduğu baskı ve zorlama ile birlikte, diz ağrıları da oldukça yaygın bir sorun haline gelir.

* Dizi Zorlama: En sık rastlanılan diz ağrısı nedenlerinden biri zorlamadır. Zorlama nedeniyle diz dokuları gerilir ve dizde geçici bir ağrı oluşur.

* Menisküs: Diz ekleminin içinde ara doku olan ve yastık görevi gören menisküs yaş ilerledikçe yıpranır ve bu yıpranma da diz ağrılarına neden olabilir. Diz ekleminin ani bükülmesi, kilitlenmesi ve şişmesi nedeniyle oluşan menisküs yırtılmaları da diz ağrısının nedenlerinden biridir.

* Ön Diz Ağrısı Sendromu: Patellofemoral ağrı sendromu olarak da tanımlanan, diz kapağının etrafında oluşan ağrıya ön diz ağrısı sendromu adı verilir. Merdiven çıkarken veya uzun süreli oturma sonrasındaki hareketlerde ağrı hissedilir ve dizler kendiliğinden bükülebilir.

* Sporcu yaralanmaları: Özellikle temas sporları (futbol, basketbol, güreş gibi) esnasında sakatlanan sporcularda diz ağrıları görülme olasılığı çok fazladır. Sporcular dizlerine aşırı yüklendiklerinde kas ağrıları diz ağrılarına dönüşmektedir.

Burkulmalarda, düşme ve çarpmalarda, duruş bozukluklarında, egzersiz öncesi ısınma hareketleri uygulanmadığında veya kaslar yanlış şekilde gerildiğinde de diz ağrılarına neden olan travmalar ortaya çıkabilir. Bu durumlar tedavi edilmezse kötüleşir ve daha büyük kalıcı sorunlar meydana gelebilir. Bu nedenle diz ağrısı mutlaka ciddiye alınmalı ve gerekli tedavi uygulanmalıdır.

DİZ AĞRISI TEDAVİSİ NEDİR?

Diz ağrısında tedavi yöntemleri diz ağrısına tam olarak neyin sebep olduğuna bağlı olarak değişir. Bunlar ağızdan ilaçla tedavi, hareket tedavisi, araçla tedavi, enjeksiyon ile tedavi ve ameliyatla tedavi grupları altına sınıflanır.

Ağrıyı hafifletmek ve romatoid artrit veya gut gibi altta yatan tıbbi nedenleri tedavi etmeye yardımcı olmak üzere çeşitli ilaçlar reçete edilebilir.

Dizlerin etrafındaki kasların güçlendirilmesi onu daha dayanıklı ve dengeli bir hale getirecektir. Doktorunuz ağrıya neden olan özel duruma göre fizik tedavi veya benzeri güçlendirme egzersizleri önerebilir.

Bireyin fiziksel olarak aktif olduğu ya da bir sporcu olduğu durumlarda,   dizleri etkileyebilecek hareket modellerini düzeltmek ve spor veya aktivite esnasında sırasında dize zarar vermeyecek iyi teknikler oluşturmak için belirli egzersizlere ihtiyaç duyulabilir.

Kemerli dizlikler ve destekler diz kaymasını düzeltmeye yardımcı olabilir. Belirli durumlarda, diz eklemini korumaya ve desteklemeye yardımcı olmak için farklı tipte dizlikler de kullanılabilir.

Bazı vakalarda, doğrudan ekleme ilaç enjekte edilmesi doktor tarafından önerilebilir. Bunlar arasında artrit ağrısının artması ve alevlenmesi semptomlarını azaltmaya yardımcı olan kortikosteroid ilacı enjeksiyonu vardır. Bu birkaç ay süreyle ağrı azalması sağlayabilir. Ancak bu enjeksiyonlar her vakada veya her durumda etkili değildir.

Eklemleri doğal olarak yağlayan eklem sıvısına benzer sıvı olan hyaluronik asit, hareket kabiliyetini artırmak ve ağrıyı hafifletmek için dize enjekte edilebilir. Ancak bu tedavinin etkinliği hakkında yapılan çalışmalar birbiriyle çelişen sonuçlar vermiş olsa da bazı vakalarda  altı aya kadar rahatlama görülmüştür. 

Trombositten zengin plazma ya da diğer adıyla plateletten zengin plazma, yani kısaca PRP iltihabı azalttığı ve iyileşmeyi desteklediği görülen farklı birçok faktörü içeren bir konsantrasyondur. Bu tip enjeksiyonlar, tendon yırtığı, burkulması veya yaralanma nedeniyle gerçekleşen diz ağrılarında daha etkilidir.

Diz ağrısına neden olan sorunun kaynağına göre ameliyat seçeneğine başvurulması gerekebilir. 

Buna göre yaralanmaya bağlı olarak, doktorun fiber optik kamera ve dizin etrafındaki birkaç küçük kesiden sokulan uzun, dar aletler kullanarak eklem hasarını inceleyip ve onarabildiği artroskopik cerrahi uygulanabilir. Bu cerrahi türünde özellikle dizin kilitlenmesine neden oluyorsa diz ekleminden gevşemiş cisimleri çıkarmak, hasarlı kıkırdağı çıkarmak ya da onarmak, ve yırtık bağları yeniden yapılandırmak mümkündür.

Kısmi diz protezi ameliyatında cerrah dizin sadece en hasarlı kısmını metal ve plastikten yapılmış parçalarla değiştirir. Ameliyat genellikle küçük kesiklerle yapılabilir, bu nedenle tüm dizi değiştirmek için ameliyat olduğunuzdan daha hızlı iyileşme görülür.

Total diz protezi ya da tüm diz protezi türünde ise cerrah hasarlı kemik ve kıkırdağı uyluk kemiğinden, kaval kemiğinden ve diz kapağından keserek ayırır ve metal alaşımları, yüksek kaliteli plastikler ve polimerlerden oluşan yapay bir eklemle değiştirir.

DİZ AĞRISI NASIL ÖNLENİR?

Diz ağrılarını önlemek her zaman mümkün olmasa bile, aşağıdaki öneriler diz ağrılarına neden olan yaralanmaları önlemeye yardımcı olabilir:

• Diz ağrılarını önlemek için yapabileceğiniz en iyi şeylerden biri, sağlıklı kilonuzu korumaktır. Fazladan bulunan her kilo eklemlerinize ek yük binmesine neden olur ve ağrı riskini artırır.

• Güçlenin ve diz ağrılarını önlemek için hareket edin. Zayıf kaslar diz hasarının önde gelen nedenlerinden biridir. Dizlerinizi destekleyecek egzersizler konusunda doktorunuza danışın. Yapılan egzersizlerin dizleri çok zorlamaması gerekir. Sıçramalı, zıplamalı sporlar diz sorunu olan kişiler için uygun olmayabilir.

• Spor öncesinde ve sonrasında mutlaka germe ve esneme egzersizleri yapın. Kasları ısıtmadan ve esnetmeden yapılan egzersizler, ağrılı bir hasara neden olabilir.

• Eğer dizde belirgin bir kireçlenme varsa ve yürürken diz ağrısına yol açıyorsa baston gibi yardımcı cihazlar kullanmak dize binen baskıyı azaltabilir.

• Ağrısız dönemlerde yürüyüş yapmayı ihmal etmeyin.