Narsistik kişilik bozukluğu nedir, nedenleri neler, belirtileri nedir, nasıl tedavi edilir?

Narsistik kişilik bozukluğu, işlevsellik açısından kişinin karakterinde önemli bozulmalara sebebiyet veren ve buna bağlı birtakım patolojik karakter özellikleri geliştirmesine sebep olan bir kişilik bozukluğudur. Diğer kişilik bozukluklarında olduğu gibi, narsistik bozuklukta da sosyal ortam, aile ve arkadaş ilişkileri başta olmak üzere kişinin değişik alanlarda kendisini ve etrafındaki insanların hayatını negatif olarak etkilemesine neden olur. Narsist kişilik neden gelişir? Narsistik kişilik bozukluğunun belirtileri nelerdir? Narsistik kişilik bozukluğunun tedavisi var mı? 

NARSİST KİŞİLİK BOZUKLUĞU SEBEPLERİ NELERDİR?

Kişilik bozukluğunun gelişiminde, 0-6 yaş, çok önemli bir dönemdir. Bu dönemde çocuk aileyle ilişki kurar. Özellikle anneyle kurduğu ilişki, onun kişilik gelişiminde ve sonraki yaşamında etkili olacaktır. Çocuk aileden gelen beklentileri karşılamak durumundadır ve aile çocuğu bu beklentileri karşılaması için, belli bir seviyede tutar. Ancak, aile bunu bilinçli olarak yapmaz. O, aile için en zeki, en başarılı, en uslusu olmalıdır. Durum böyle olunca, çocuk kendi potansiyelini ortaya koyamaz ve kendi kararlarını alamaz hale gelir.

Narsist kişilik bozukluğunun temelinde, erken çocukluk döneminde anne babanın yeterli eş duyum göstermemeleri; çocuğun uygun anne babalık ortamında gerçek dünyanın düş kırıklıkları ile yeterince karşılaşamaması yatmaktadır. Anne babanın, çocuğun özelliklerini aşırı yüceltmeleri ve vurgulamaları ile sürekli beslenen çocuk, gereksizce büyüklenen öz-benlik duygusu oluşturur. Bunun da “Narsizmin” oluşumunda önemli bir payı vardır. Ayrıca narsistlerin öykülerinde, çocuklukta duygusal ihmal belirgindir.

Narsist kişilerin derinlerine bakıldığında, yoğun bir değersizliğin hâkim olduğu görünür. Bu duygudan kurtulabilmek için, sürekli değerlerini yükselten aktiviteler içinde bulunurlar. Bunlar başarılı olmaya çalışmak ve başarı peşinde koşmak gibi olabilir. Ancak, tüm bu süreçlerin farkında değildirler, bunları bilinçsizce yaparlar.

NARSİST KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL ANLAŞILIR?

*Kendini eleştirilerin üstünde görür.

*Manipüle edici davranışlar sergiler.

*Diğer bireyleri kendi kazanımları için kullanır.

*Kendisiyle aynı statüye sahip insanlarla arkadaşlık kurmak ister. Fakat bu gerçekleştiğinde bile önde olma dürtüsü ile çevresiyle yarış halinde olur.

*Kendi yetenek ve başarılarını abartıp, üstün görür.

*Sürekli haklı çıkacağı ortamları yaratıp onaylanmak ister.

*Sürekli övgü bekler ve bunun için baskı ortamı kurar.

*Diğer insanları kendinden daha yeteneksiz, daha başarısız, daha az zeki ve daha az güzel bulur.

*İnsanların kendine hizmet etme durumunda olduklarını varsayar.

*Kendisini toplumun parçası olarak görse de bu toplumun içerisinde özel muameleyi hak ettiğini düşünüp, o toplumun en üstündeki kişi olduğunu iddia eder.

*Başkaları üzerinden var olur.

*Genellikle bu bozukluğun temelinde çocuklukta yaşanılan değersizlik ve sevgisizlik gibi kavramlar vardır.

*Ne kadar dışarıya özgüven sahibi gözükse de, içinde kendine güven kavramı kırılgandır ve bunu göstermek en büyük korkusudur.

NARSİST KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL TESPİT EDİLİR? 

Resmi bir tanı yalnızca kaliteli bir psikiyatri doktorunun yardımı ile yapılabilmektedir. Buna ek olarak bu tanının yapılabilmesi için narsist kişinin;

*Büyük öznellik duygusu,

*Dikkat çekme,

*Empati,

*Merhamet,

*İlişkiler de olmak üzere farklı alanlardaki kişilik işlevlerinde bozukluklar sergilemesi gerekmektedir.

*Kişilik işlevlerinde görülen bozukluklar ve kişilik fonksiyonlarının dışa vurumu da zaman içinde ve çeşitli durumlar karşısında istikrarlı bir şekilde seyretmelidir. Ayrıca bu davranış bozuklukları uyuşturucu bir maddeden veya tıbbi bir durumdan dolayı kaynaklanmamalıdır.

NARSİST KİŞİLİK BOZUKLUĞU NASIL TEDAVİ EDİLİR?

Narsistik kişiler, terapiye zor gelen kişilerdir. Onlara göre, terapiye gelmek zayıflık göstergesidir. Bu nedenle, temel sebebin ruhsal sorunlar olduğunu düşünemezler ve terapiye gelmezler. Geliş sebepleri, genellikle depresyon, kaygı, panik atak, mutsuzluk, boşluk hissi ve cinsel sorunlardır. İnsan ilişkilerinde sorunlar yaşadıkları için gelirler; aile içi çatışmaları vardır, parteri terk etmiştir ya da bir başarısızlığa uğramış olabilirler. Terapiye başvurma sırasında, temel sebep göz önünde bulundurulmalıdır.

Narsistik kişilik bozukluğu, dinamik psikoterapi ile tedavi edilebilir. Terapist için zor vakalar olabilir. Terapist, zaman zaman idealize edebileceği gibi, zaman zaman da öfke duyulan kişi olabilir. Terapi süreleri değişkenlik göstermekle birlikte, bazılarında bu durum uzun sürebilir. Konusunda uzman ve deneyimli bir terapist ile sonuç verimli olacaktır.

NARSİST KİŞİLİK BOZUKLUĞU OLAN BİREYE NASIL DAVRANILMALI?

*Narsist bir insana karşı davranış sınırları belirgin hale getirilmelidir.

*Duygusal ve psikolojik anlamda bütün manipülatif davranışları sınırlandırılmalı ve izin verilmemeli.

*Onu kaybetme korkusu ile yaklaşıldığı gösterilmemeli ve hissettirilmemeli.

*Eğer kişiyi kaybetme korkunuz varsa altında yatan neden de belirlenmeli.

*Narsist bir insanın karşısında suçluluk, değersizlik, yetersizlik gibi duygulara kapılmamalıyız. Narsist kişiliğin egosunu besleyici görev edinilmemeli.

*Onu değiştirme ve düzeltme çabasına girilmemeli.

*Narsist bir insana karşı olumlu ya da olumsuz hissedilen duygular net bir şekilde ifade edilmelidir.