Sosyal medya bağımlılığı ile mücadele yasa tasarısı neler öngörüyor?

Avrupa Parlementosu (AP), sosyal medya bağımlılığına neden olan sonsuz kaydırma veya otomatik oynatma gibi internet hilelerinin yasaklanmasını istiyor. İnternet kullanıcılarına “dijital bir rahatsız edilmeme hakkı" sunulmasını isteyen AP, özellikle çocuk ve gençler arasındaki sosyal medya bağımlılığından endişe duyuyor.

Yeşiller / Avrupa Özgür İttifakı'ndan AP üyesi Kim van Sparrentak tarafından hazırlanan, sosyal medya bağımlılığının önlenmesine ilişkin yasa tasarısı, AP'de 12’ye karşı 545 oyla kabul edildi. Oylamada 61 üye de çekimser kaldı.

AP'den geçen yasa tasarısı Facebook, Instagram, TikTok ve YouTube gibi çok sayıda kullanıcısı olan sosyal medya uygulamaları ile çevrimiçi satış ve oyun sitelerinin bağımlılık yapıcı doğasını azaltmayı ve tüketicileri güçlendirmeyi amaçlıyor.

Tasarı, kullanıcıların dikkatini çekmek ve para kazanmak için zayıf noktalarından yararlanan bağımlılık yapıcı sosyal medya platformlarına karşı şu önerileri içeriyor:

• Sonsuz kaydırma veya otomatik oynatma gibi bağımlılık yaratan tekniklerin yasaklanması
• Dikkat ekonomisinden etik tasarıma geçiş
• Dijital “rahatsız edilmeme hakkı”nın tanıtılması
• Tüm internet hizmet ve ürünlerinin çocuklar için güvenli olması

Düzenlemede ne tür önlemler var?

Yeni düzenleme ile Avrupa’daki internet kullanıcılarının, belirli bir süre, örneğin 30 dakikadan fazla ekrana bakmaları durumunda uyarılması hedefleniyor.

İnternet kullanıcıları için beğeniler, bildirimler ve okunmuş mesajlar için onay işaretleri gibi dikkat çekici bileşenlerin de, “varsayılan” olarak kapatılması gerekecek.

İnternet üzerindeki birçok uygulama, akıllı telefon kullanıcılarına çeşitli kontrol seçenekleri sunuyor. Ancak bunları kullanıcının kendisinin etkinleştirmesi gerekiyor. Yeni düzenleme ile bu sorumluluk artık internet sitelerinin olacak.

Sonsuz kaydırma, varsayılan otomatik oynatma, sürekli tıklanabilir bildirim gönderilmesi (push) ve okundu bilgisi bildirimleri gibi Haksız Ticari Uygulamalar yönetmeliği kapsamına girmeyen, zararlı ve bağımlılık yaratan teknikler yasaklanacak.

Etik ve adil internet kullanımına teşvik

Yeni düzenleme ile internet kullanımında şeffaflık ilkesi esas alınacak. Tasarı, sosyal medya siteleri ile diğer internet şirketlerinin karanlık desenler ile yanıltıcı veya bağımlılık yaratan tasarımlar olmadan "etik ve adil” dijital hizmet vermesinin zorunlu hale getirilmesini öngörüyor.

Tasarıya göre, sosyal medya platformlarının bağımlılık yapıcı doğasını azaltmak ve tüketicileri korumak için dijital bir "rahatsız edilmeme hakkı" sunulacak.

Bu çerçevede, "paylaşmadan önce düşünün", bildirimlerin varsayılan olarak kapatılması, kronolojik yayınlar, gri tonlama modu, otomatik kilitler ve toplam ekran süresi özetleri gibi iyi tasarım uygulamalarının listesi oluşturulacak.

Daha güvenli ve sağlıklı internet kullanımı alışkanlığını geliştirmek için farkındalık yaratacak kampanyalar düzenlenecek.

Tasarıya neden ihtiyaç duyuldu?

AP, son yıllarda giderek artan akıllı telefon ve internet kullanımına bağlı sorunlar nedeniyle tasarıyı gündeme aldı.

Parlamento, sosyal medyanın toplum üzerindeki olumlu etkilerini yadsımıyor ancak, bağımlılık yaratan uygulamaların verdiği zarardan da endişe duyuyor.

Tasarı, sosyal medya bağımlılığının; konsantrasyon ve bilişsel yetenek kaybı, tükenmişlik, stres, depresyon, sınırlı fiziksel aktivite dahil olmak üzere fiziksel, psikolojik ve maddi zararlara yol açabileceğine işaret ediyor.

AP, sosyal medya ve internet bağımlılığının, özellikle küçüklerin sağlığı üzerindeki uzun süreli etkisinden endişe ediyor.

Parlamentoya göre, çocuklar ve gençler, bu konudaki en savunmasız kesim. Sosyal medya bağımlılığı, bu kesimdeki düşük yaşam memnuniyeti, depresyon, düşük özgüven, kaygı, uyku eksikliği ve obsesif kompulsif davranış gibi zihinsel sağlık belirtileriyle ilişkilendiriliyor.

16-24 yaş arası gençler günde ortalama 7 saatten fazla internette vakit geçiriyor. Her dört gençten biri, bağımlılık benzeri akıllı telefon kullanımı sorunu yaşıyor.

Tasarı ne zaman yasalaşacak?

Avrupa Parlamentosu tarafından kabul edilen, sosyal medya bağımlılığın önlenmesine ilişkin düzenleme konusunda artık gözler Avrupa Birliği'nin yürütme organı Avrupa Komisyonu’nda.

Komisyon, internet ortamında yüksek düzeyde güvenlik sağlamak için tüketici koruma mevzuatını güncellemeye çalışıyor. Önümüzdeki yıl tamamlanacak bu çalışma kapsamında, AP tarafından kabul edilen tasarının da ele alınması bekleniyor.

Avruap Komisyonu tarafından son şekli verilecek olan yasal düzenleme, Avrupa Parlamentosu ve AB üyesi üye ülkeler ile yapılacak müzakereler sonrası hayata geçirilecek.

Bu süreçte teknoloji şirketleri ile de görüşmeler yapılacak.

AP üyelerinin ezici çoğunlukla tasarıya destek vermesi nedeniyle, yasal düzenlemenin hayata geçirilmesinin önünde çok fazla bir engel bulunmadığı belirtiliyor.

Tasarının sahibi Kim van Sparrentak, oylamanın ardından yaptığı açıklamada, düzenlemenin dünyada bir ilk olacağını vurguladı.

Hollandalı parlamenter, şunları söyledi:

“Hiçbir öz disiplin, ‘Big Tech'in (büyük teknoloji şirketleri) sizi ekranınıza yapıştırmak için tasarımcı ve psikolog orduları tarafından körüklenen hilelerini yenemez. Eğer şimdi harekete geçmezsek, bunun gelecek nesillerin ruh sağlığı ve beyin gelişimi üzerinde etkisi olacak.”