Kuşlarla konuşan adam: Âşık Veysel

“Uyandım kuşların ince sesine/ Seherle birlikte iniler durur/ Ses verdim sesine bilircesine/ Âşıkın derdini yeniler durur.”

Kuşlarla konuşan bir adamdır Veysel. İnsan kuşlarla konuşur mu? Konuşur. Kuşlarla, toprakla, sazla, yaprakla, bir insanın bakışıyla konuşur Veysel. Ne zarafet! Anadolu’da açan çiçekleri yüce Tanrıçalara sunan kaç kişi var böyle! Âşık Veysel denilince “edep erkân, sükutu lisan” dememek mümkün değil. Kimdir Âşık Veysel? Nedir ardında duran bu derinliğin adı? Âşık Veysel’i “âşık” yapan bu mayanın adı nedir? O maya Alevilik-Bektaşiliktir. Varoluşun tamamına derin bir muhabbet duyan bu geleneğin meyvesidir Veysel. Korku ahlakının değil aşk ahlakının meyvesidir.

TOPRAKTAN ÖRTÜ

Veysel’in şiirleri kimi zaman okuyucuya açıktır kimi zaman değildir. Bazı şiirleri anlaşılmak için daha fazla özen ister. Kara toprak şiiri onlardan biridir;

“Bütün kusurumuzu toprak gizliyor/ Merhem çalıp yaralarımı düzlüyor/ Kolun açmış yollarımı gözlüyor/ Benim sadık yârim kara topraktır.”

Şiirde Veysel, toprağın insana yegâne dost olduğunu söyler. Toprak bize, koyun, kuzu, süt, ekmek verip beslemektedir. Bu toprak Âdem’i yaratan topraktır ve her gün bizi de besleyerek yaratma işini sürdürmektedir. Peki kusurlarımızı nasıl gizler bu toprak? Veysel’in burada kastettiği toprak, bedenimizdir. İnsan bedeni, insanın düşüncelerini örten bir topraktır. Bazen düşüncelerimiz öteki insanların duymasını bilmesini istemeyeceğimiz kadar sorunlu olabilir. Şayet zihinlerimizin üzerinde bir beden örtüsü olmasa nasıl da yalanlar söylediğimiz ortaya çıkar ve koca dünyada yapayalnız kalırdık. Neyse ki Veysel’in dediği gibi ‘’Toprak bütün kusurlarımızı gizliyor.’’

SAZ İLE YAPILAN BAL

"Sen petek misali Veysel de arı/ İnleşir beraber yapardık balı/ Ben bir insanoğlu sen bir dut dalı/ Ben babamı sen ustanı unutma.”

Alevi-Bektaşi geleneğinde “Ali sırrı arı sırrıdır”, diye çokça dile getirilen bir söz vardır. Arının marifeti bal yapmasında yatar. Bal, geleneğe göre sohbetin simgesidir. Sohbetten kastedilen şey bir araya gelip laflamak değildir, sohbet burada ilahi kelam anlamında kullanılır. İlahi kelam, antik Yunan’ın ateşli söz yani logos dediği şeydir. İlahi kelam, dinleyeni dönüştürücü etkiye sahip olduğu için ateşli sözdür. Ali’den çıkan kelam her ne ise kişiyi dönüştüren kelamdır. Veysel sazıyla konuşuyor: ‘‘inleşir beraber yapardır balı.’’ Saz, ilahi olanın dile getirilmesinde ‘’Âşık’’a yarenlik yapar hatta öyle ki ‘’Telli Kuran’’ olup karşımıza çıkar.

AŞKIN BÖYLESİ

“Güzelliğin on para etmez/ Bu bendeki aşk olmasa/ Eylenecek yer bulamaz/ Gönlümdeki köşk olmaza.”

Bu şiir başlangıçta bir güzele meydan okuma gibi görünse de aşıkla maşukun nazla niyazı olarak değerlendirilebilir. Hatta okumayı başka aşamalara taşımak da mümkün; gönül denilen köşk “güzel”in eğlendiği yani durduğu yerdir ve güzel olanla aşk halinin doğrudan ilişkisi vardır. Şayet bir “güzel” aranacaksa onun yeri gönül denilen köşktür ve güzel kendini aşkta gösterendir.

“Senden aldım bu feryadı/ Bu imiş dünyanın tadı/ Anılmazdı Veysel adı/ O sana âşık olmasa.”

UNESCO 2023 yılını Âşık Veysel yılı ilan etti. 2021 yılına da ‘’Hacı Bektaş, Yunus Emre ve Ahi Evren’’ yılı demişti. Türkiye’nin dünyaya açılan kapısı nedir, bu çok açık; ozanlara, aşıklara, “72 milleti bir bilmeyen bizden değildir” diyenlere selam olsun!