Batı ile Doğu arasındaki çekişme büyüyor, küresel güç sisteminde dönüşüm tartışılıyor

Batı ülkeleri, Rusya-Ukrayna savaşına, Moskova’nın ekonomisini zayıflatma amacıyla başlatılan yaptırımlarla karşılık verdi. İşgalle birlikte artan gerilim, Çin ve ABD arasında “Tayvan’ın egemenliği” tartışmalarıyla daha da tırmandı. Tüm bu gelişmelerin etkisi, küresel ölçekli oldu ve “dünyadaki yeni güç dağılım düzenin” işaret fişekleri sayıldı. Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mihail Galuzin dün “ABD’nin diğer ülkelere koşullar dikta ettiği” tek kutuplu dünya çağının sona erdiğini söyledi. Bu sözlerin ardından Soğuk Savaş dönemindeki çift kutuplu sistem tartışmaları kamuoyunda yeniden alevlendi.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in, savaş sonrası oluşan koşullarda müttefiki Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile yıl bitmeden bir görüşme yapacağı bildirildi. Kremlin, dün görüşmenin ayrıntılarının “zamanı gelince” duyurulacağı açıkladı. Uluslararası basında son günlerde iki ülke arasında yakınlaşmayı teyit edici nitelikte bazı gelişmelerin yaşandığı yorumları yapılıyor. Putin’in Güvenlik Konseyi’nin başkan yardımcısı Dmitri Medvedev’in, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin geçen haftaki ABD seyahati sırasında Şi ile Pekin’de bir araya gelmesi bunlardan birisi. Dış politika gündemli toplantıda “benzeri görülmemiş” işbirliği mesajları verilmişti.

Çin Dışişleri Bakanı Wang Yi de önceki günkü açıklamalarında ülkesinin gelecek yıl Rusya ile bağlarını derinleştireceğinin sinyalini verdi. 

TİCARETTE ÜÇTE BİR ARTIŞ

Savaş kararından yaklaşık 20 gün sonra Çin ve Rusya liderlerinin “ortaklıkta sınır yok” formülü ile ilişkilerdeki sağlamlık bir kez daha gözler önüne serildi. İki ülke arasındaki ticaret hacmi ise 2022’nin ilk 11 ayında, geçen yılın 12 aylık değerine kıyasla yaklaşık yüzde 32 artarak neredeyse 172 milyar dolara ulaştı. Öte yandan yaptırım uygulanan Rus enerjisinin Çin’e ihracatı değer olarak yüzde 64, hacim olarak da yüzde 10 arttığı ifade ediliyor.

ASKERİ YAKINLAŞMA

Ayrıca Batı yaptırımlarına katılmayan ve Rusya’yı Ukrayna işgali nedeniyle açıkça kınamayan Pekin ile Moskova donanmaları arasında bugün sonlanan Japon denizindeki ortak tatbikat ile iki ülke askerleri dışındaki orduların da dahil olduğu Vostok-2022 tatbikatı, Avrupa basınında “askeri yakınlaşmaya örnekler” olarak değerlendiriliyor.

TEHDİTLER BÜYÜYOR

Diğer taraftan Batı ise Çin ve Rusya’ya karşı tavırlarını pekiştiriyor. NATO liderlerinin hazirandaki Madrid Zirvesi’nde kabul ettiği yeni Stratejik Konsept belgesinde Çin ilk defa “tehdit unsuru” olarak anılırken stratejik ortak sayılan Rusya ise bu kez “en önemli ve doğrudan tehdit” olarak sınıflandırıldı. ABD’nin ekim sonunda yayımladığı ulusal güvenlik strateji belgesinde Çin, “uluslararası düzeni değiştirme amacı olan tek rakip ülke” olarak tanımlandı ve Pekin’in “ekonomik, diplomatik, askeri ve teknolojik kabiliyetlerinin giderek buna olanak tanımaya yaklaştığına” dikkat çekildi. Pasifist Japonya ise yaklaşık dokuz yıl sonra yeniden tanımladığı ulusal güvenlik stratejisi kapsamında Çin ve Rusya’nın Doğu Asya’daki politikaları ve “artan savaş tehlikesine karşı ülkeyi korumak için” ileri teknoloji füze üretmeye karar verdi.

TAYVAN’DA EN BÜYÜK HAVA SAHASI İHLALİ

Çin’in kendi toprağı olarak gördüğü tartışmalı Tayvan’da ise önceki gün Pekin birlikleri, ABD ile ada ülkesinin yakınlaşmasına tepki olarak tatbikat düzenledi. Tayvan da Çin’e ait 71 tane unsurun hava savunma sahasına giriş yaptığını açıkladı. Bunun bugüne kadar açıklanan en büyük ihlal olduğu belirtiliyor. 43 Çin uçağının, iki ülke arasında gayrı resmi bir sınır olan ve savunma bölgesi olarak adlandırılan Tayvan Boğazı orta çizgisini geçtiği ifade edildi. ABD Temsilciler Meclisi Başkanı Nancy Pelosi’nin ağustostaki ziyareti ABD-Çin hattındaki gerilimi tırmandırmıştı. 

KUZEY KORE İHA’LARI SEUL’E KADAR GİRDİ

Güney Kore, Kuzey Kore’ye ait insansız hava araçlarının (İHA) 2017’den bu yana ilk defa sınırını geçtiğini, bunun üzerine ateş açtıklarını açıkladı. Güney Kore, Kuzey Kore’nin bu adımından sonra uyarı ateşi açtı ve savaş uçaklarını harekete geçirdi. AFP’nin bölge kaynaklarından aktardığına göre, Kuzey Kore İHA’larına karşı havalanan uçaklardan birisi kazayla düştü. Güney Kore ordusu, kuzey komşusuna ait İHA’ların 5 tanesinden 4’ünü takip edemediğini bildirirken ve bunların ülkenin hava sahasında en az 7 saat kalmış olabileceğinden şüpheleniyor. Güney Kore ordusundan yapılan açıklamada bir İHA’nın, başkent Seul’ün hemen kuzeyine kadar ulaştığı, oradan dönerek Kuzey Kore’ye geri gittiği aktarıldı.