40. Yılında Komer'in Arabası

ABD elçisi R. Komer’in makam otomobilinin 6 Ocak 1969 günü ODTÜ bahçesinde yakılması gençlerce ve vatanseverlerce “II. Kurtuluş Savaşı’nın Başlangıcı” olarak selamlanmıştı.

O dönemde Washington’da büyük sarsıntı yaratan olaydan birkaç ay sonra R. Komer geri çekilmişti. Komer’in mektubu, bir dönemin analizi açısından büyük önem taşımaktadır.

CIA’cı Robert Komer

Robert Komer ABD’nin sen önde gelen “soğuk savaşçı”larındandır. Meslektaşlarının “Blowtorch Bob” (Ateş Topu) lakabını taktığı, Robert Komer, 1922’de Chicago’da doğdu, Harvard’dan mezun oldu. 1947’de yani Soğuk Savaş’ın kotarıldığı yıllarda genç yaşında CIA’ya girdi.

Komer ülkemizde, Vietnam’daki pasifikasyon çalışmaları ile tanınır. Ancak Vietnam’daki “kanlı görevi” Komer’i tanımlamaya yetmez, o çok yönlü bir istihbaratçıdır. 1960’lı yıllarda Ulusal Güvenlik Konseyi’ne giren Komer, Vietnam’a gidene kadar ABD Ulusal Güvenlik Konseyi’nin üyesi olarak Ortadoğu’da yoğunlaşır. Yeni açıklanan ABD resmi belgeleri (FRUS) Komer’in Ulusal Güvenlik Danışmanı sıfatıyla o yıllarda Ortadoğu’da cirit attığını, bu arada 1962’dan itibaren Kürt Sorunu’na da bulaştığını ortaya koyuyor.

1966’da Vietnam’a atanan Komer burada pasifikasyon (etkisizleştirme, y.n.) uzmanı olarak çalışır. “Pasifikasyon” çalışmasının amacı, Güney Vietnam halkının “kalbine ve aklına” nüfuz ederek direnişi kırmak olarak tanımlanır. Komer’in sorumlu olduğu Phoenix programının uygulaması sonucunda bir iddiaya göre 20 bin, Chomsky’nin iddiasına göre 60 bin Vietnamlı sivil ölür. (N. Chomsky, Third World Faschisme). Vietnam’da devrimciler Komer’e “Honço” (kasap) adını takarlar,

Komer Ankara’da

Ankara’ya ayak bastığı andan itibaren protestolarla karşılaşan Komer’in kaderi 6 Ocak günü döner, ODTÜ Kampusu’nda ateşe verilen makam arabası, gençlere göre “Kurtuluş meşalesidir” Meşalenin dumanı Washington’a kadar uzanmış olacak ki, ABD daha birkaç ay önce atadığı ve kendisinden çok şey beklediği elçisini geri çekmeye karar verir. Olay hiçbir devletin görmezden gelemeyeceği kadar büyüktür, New York Times 19 Ocak’ta yani olaydan nerdeyse 10 gün sonra verdiği haberde yeni Nikson Yönetimi’nin iki ABD elçisini görevden almayı düşündüğünü açıklar. İki elçiden biri, Komer’dir. Bu haber bile Komer’in arabasının yakılmasının ABD’de ne büyük bir travma yarattığının kanıtıdır. Komer Ankara’daki görevinden ayrıldığı 7 Mayıs 1969 günü Başkan’a ve Dışişleri Bakanı’na hitaben yazdığı mektupta ülkedeki durumun somut bir tahlilini yapar.

Arabasının ardından Dışişleri’ndeki işini kaybeden R. Komer RAND Corporation’da çalışır; Carter Yönetimi’ne danışmanlık yapar.

R. Komer 2 Nisan 2000’de ölür.

Dr. Cüneyt AKALIN Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi