Aleviliğin tarihsel yol ayrımı

Türk halkının dörtte üçünün köylerde yaşadığı, kitle iletişiminin gelişmediği, sözlü kültürün belirleyici olduğu dönemin Aleviliği ile günümüzün metropol Aleviliği üzerine karşılaştırmalı sosyolojik çalışmaların, bilimsel incelemelerin zamanıdır artık.

Kırsal kesimde tüketime yönelik tarımsal ağırlıklı kapalı ekonomik yapıda durağanlık esastır. Toplumsal değişim yavaş seyreder. Değer yargıları, inanç dünyası, kültürel algı kuşaklar arasında yarılmalara neden olmadan sürdürülür.

Alevi inancı ve Alevi kültürüyle yetişmiş insanlarımız da Anadolu’da bu sosyolojik tanıma uygun bir süreci yaşadılar. Bin yılı aşkın bir zaman diliminde birbirinden ayrışması olanaksız inanç ve kültür sarmalına dönüşmüş, Horasan’dan Anadolu’ya uzanan Türkmen Aleviliği kendi hiyerarşisini de oluşturdu.
 

Metropol Aleviliği

Alevi inanç ve kültürünün manevi otoriteleri de bin yılı aşkın bir sürecin damıtılmış saygınlığıyla inanç önderliklerini sürdüregeldiler. Anadolu Aleviliğinin anlatılan inanç kültür sentezinin yaşatılarak geçmişten geleceğe taşınması büyük ölçüde geleneksel hiyerarşinin devamına bağlıdır.

İçe dönük tarımsal yapının çözülmesi, sanayileşmeyle koşut olarak kırsaldan kentlere göçün yoğunlaşmasıyla ortaya çıkan metropol Aleviliği günümüzün gerçeğidir. Anadolu’da saygınlık katsayısı yüksek manevi hiyerarşinin metropollerde aynen devamı mümkün müdür? Dedelik-babalık geleneği, ocaklı olma, ocaktan gelme, manevi silsile, kent Aleviliğinde kırsaldaki gibi mi sürecektir? Yoksa yeniden mi tanımlanacaktır? Bir başka söylemle Anadolu Alevliğinin bin yılda oluşturulan değerler dizgesi, metropol Aleviliğinin sosyolojik sürecinde ciddi değişimlere mi uğrayacaktır?
 

Hiyerarşik konumu

Kent Aleviliğinin örgütlenişi, kimlik söylemiyle ortaya çıkışı ve yeniden oluşum sürecinin öncüleri kimlerdir? Dernek, vakıf, federasyon ve konfederasyon önderleri arasında Anadolu Ale-viliğindeki geleneksel hiyerarşinin mensuplarının oranı nedir? Kent Aleviliğinin geleneksel manevi kaynaklardan gelmeyen önderleri ile manevi kişilikler arasındaki ilişkiler ve hiyerarşik konum nasıl olacaktır?

Anadolu Aleviliğinin coğrafi dağılımındaki nüfus oranları ile metropol Aleviliği önderliği örtüşmekte midir? Yoksa metropol Aleviliği örgütlenişinde bir ters orantı mı söz konusudur? Alevi tabanda sahip olmadığı sayısal oran ve itibarı, örgütlü kent Ale-viliği piramidinin tepesini hedefleyerek sağlamak isteyen örtülü bir patronaj girişimi söz konusu mudur?

Alevi nüfusun yoğun olduğu köy ve kasabalarda, bin yılı aşkın inanç-kültür sentezinin biçimlendirdiği sosyolojik hiyerarşinin kent Aleviliğinde sürdürülmesi mümkün müdür? Farklı bölgelerden metropollere göçmüş olan Aleviler arasındaki en geniş payda nasıl oluşturulabilir?

Selçuklu’dan Osmanlı’ya, Osmanlı’dan Cumhuriyete Anadolu Aleviliğinin tarihsel karakterli hiyerarşisi ile günümüz metropol örgütlenmesi örtüşmekte midir? Metropol örgütlenmesiyle paralellik arz eden politikleşme sürecinin olası sonuçları neler olabilir? Örgütlenme önderlerinin politik kimlikleri, politik tercihleri metropol Aleviliği üzerinde ne ölçüde etkili olacaktır?

Anadolu’nun geleneksel Aleviliğini temsil eden manevi merkezlerin ve inanç önderlerinin etki ve saygınlığı metropol Aleviliği üzerinde ne ölçüde sürdürülebilir? Metropol Aleviliğinde günümüzün örgütlenme modeli mi, yoksa gelenek mi daha etkili olacaktır?
 

Ayrışmalara yol açar

Metropol Aleviliğinin sosyolojik dengelerini bulması, oluşumunun tamamlanması sonuçlanmadan bu sorulara sağlıklı cevap verilemez. Bu süreçte Aleviliğin çoğunluğunu oluşturan, geleneksel kültür ve inanç kodlarını sürdürenlerin ortak paydalarının çıkış noktası olarak alınmaması durumunda yeni yarılmalar gündeme gelecektir.

Aleviliğin uzun, acılı, sancılı tarihsel yolculuğunda yaşananların, deneyimlerin, damıtılmış inanç kültür sarmalının oluşturduğu hiyerarşinin ve dengelerin sarsılması, örselenmesi, tartışma söylemiyle değersizleştirilmesi yeni acılara, yeni ayrışmalara yol açacaktır.

Hacıbektaş’ın manevi merkez, Hacıbektaşı Veli’nin manevi önderliği Anadolu Aleviliğinin tartışılmazıdır. Metropol Aleviliğini politik tercihlerin ve örtülü etnisitenin kaldıracı yapmaya çalışanların inisiyatif kazanması durumunda uzun ince yolda yaşanacak yeni acılar kaçınılmazlaşacaktır.
 

‘Yol düşkünleri’

AB ilerleme raporlarında Ale-viliğin inanç-kültür ekseninden çıkarılıp, etnik azınlık temelinde yeniden tanımlamasının arka planı üzerinde düşünülmelidir. AB’nin içerdeki kimi müttefiklerince, Aleviliğin etnik azınlık çerçevesinde, ulus devlet, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş felsefesi ve Atatürk’le kavga temelinde yeniden kurgulaması sürecini yaşıyoruz. Aleviliği tarihin imbiğinden süzülmüş çileli, onurlu uzun ince yolundan çıkarmaya niyetli bu “yol düşkünlerinin” çabaları da sonuçsuz kalacak elbette!

Yurtdışı örgütlenmeler ayrı bir yazının konusudur. Metropol Aleviliği için söylediklerimiz dışarısı için de geçerlidir. Tarihten, gelenekten, coğrafyadan, inanç köklerinden koparılarak Avrupa laboratuvarlarında üretilecek, kendi çıkarlarına göre programlanacak, bizim olmayan, fabrikasyon bir Alevilik Türkiye’nin önüne konulmak istenmektedir.

Türk ulusuna, Türkiye Cumhuriyeti’ne, Hacı Bektaşı Veli’ye, Atatürk’e yabancılaşmış, genetiği ile oynanmış, bizim olmayan bir Alevilik imali için AB laboratuvarlarında epeydir yoğun bir çalışmanın varlığı saklanamaz hale gelmiştir.

Yunus’tan Pir Sultan’a, Fuzuli’den Şah Hatayi’ye, Veysel’den Mahzuni’ye el veren, dil veren, gönül verenlerin manevi mirasçılarına epey iş düşüyor anlaşılan.

Elden ele, dilden dile, gönülden gönüle taşınan manevi mirasın metropollerde kurda kuşa yem edilmemesi için sorumluluk düşüyor hepimize...