‘Asrın Kapısını Açan Modernist Bir Öğretmen ve Yazar: Sabri Cemil Yalkut’

İlknur Doğan Kamalı, kitabının önsözünde, Sabri Cemil Yalkut'u, Türk milletinin en buhranlı döneminde eserlerini vermiş; eğitimci, yazar, şair, yönetici kimliklerini aynı potada eriterek vatanı için mücadele eden seçkin bir kimlik olarak tanımlıyor. Meşrutiyet ile Cumhuriyet dönemlerinde, çocuklar için şiirleri, makaleleri, pedogojiye ilişkin çeviri, telif çalışmalarıyla adından sık sık söz ettirmiş olduğuna işaret ederek edebi eserlerindeki konu çeşitliliğini analiz etmek gereğine işaret ediyor.

Sabri Cemil Yalkut'un Türk edebiyatındaki yeri belirlenirken Meşrutiyet dönemi ile Cumhuriyet'in modern dönemi arasında kurduğu bağın ortaya çıkarılmaya çalışıldığının altını çiziyor. Meşrutiyet döneminin yazarı kimliği ile de yeniliğe sonuna kadar açık modernist bir eğitimci, yönetici, edebiyatçı olarak, "Onu diger şair ve şazarlarımızdan farklı kılan teme özelliklerinden birisi, geleneği modern çizgilerde okuyucuya aktarmasıdır"diyor.

İlknur Doğan Kamalı'nın tez çalışmasının bu kitabında 7 şubat 1882'de Kosova Priştine'de doğan Sabri Cemil Yalkut'ın, çalışmasında yer verilen kaynaklara dayalı yaşam öyküsünde, Üsküp'te, Müşir Ahmet Eyüp(Beyatlı)nın özel ilkokulunda, Fransızca öğrenmeye başlamış, birincilikle mezun olarak Üsküp İdadisi'ne girmiştir. Oradan da birincilikle mezun olmuş 1990 yılında İstanbul'da açılmış Darülfünun'un edebiyat bölümüne de birincilikle kazanarak 1903 yılında, birincilere verilen altın madalyayı da alarak ilk mezunlarından olmuştur.

1908 İkinci Meşurtiyet'in ilanı ile Üsküp ilk öğretmen okulu, Üsküp yeni öğretmen okulu müdürlükleri görevleri Balkan Savaşında Üksüp'ün elden çıkmasına kadar sürer. Kitap çalışmasının içinde, içeriklerine göre ayrıntılı olarak verilen örneklerle, Sabri Cemil Yalkut'un, Balkan Türk edebiyatına dönük katkılarından örnekler verilmektedir. Özetlenebildiği kadarı ile, özünde, çok sayıda çocuk şiiri, edebiyat dergilerinde yer almış eğitim felsefesi içerikli makaleleri, Fransızcadan çevirileri de kapsayacak biçimde eğitim reformuna ilişkin görüşleri, dönemin çok sayıda yayınlanmış, kendisinin de doğrudan sorumluluk üstlendiği dergilerde yer almıştır.

1913 Şam Lisesi müdürüdür. 1915'te Karesi Vilayeti'nin Müdürlüğüne atanmış, ailesi ile birlikte merkezi Balıkkesir'e yerleşmiştir. Sabri Cemil Yakut'a ilişkin ilk araştırmaları da yapan Prof.Mustafa Özsarı, bölgenin eğitimcileri, edebiyatçıları ile birlikte kültür yaşamına çok önemli katkıları olur. Çok sayıda edebi yayın, dergi çalışmalarının, edebi yayın, şiir çalışmalarının içinde iki de tiyatro yayını olur. Balıkkesir içinde ilk tiyatro binasının yapılmasına öncülük yapmanın yanında lise ve ortaokul öğrencilerinin tiyatro grubu oluşturup oyun sahnelemelerine katkıda bulunur.

1916'da İzmit'e Vilayet Marif müdürü olarak atanır. 1918'de yeni görev yeri Eskişehir'dedir. Bu arada Mustafa Kemal 19 Mayıs 1919'da Samsun'a ayak basmış, milli mücadeleyi başlattığı bilgisi ulaşmıştır. Yalkut ailesinin toplu olarak Mustafa Kemal'i karşılamaları,kızı Nezahat Kulen'in özel anılarında ayrıntılı anlatılacaktır.

Yunan işgalinin başlamasıyla Niğde'ye tayini çıkan Sabri Cemil Yalkut, 7 aylık bu görevden sonrasında, 20 nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin kurulması ile birlikte Milli Eğitim Bakanlığı'nın İlköğretim Müdürlüğüne 4000 kuruş maaş ile "terfian tayin" olmuştur.

23 temmuz 1920'de Ankara'daki görevine başlıyan Yalkut'un ailesi, Yunanlıların İzmir, Eskişehir, Afyon işgalleri sonrası, Ankara içlerine sokulmaları olasılığına karşı, kayınbirade'ri Gazi Meclis'te Hıfzı Veldet Velidedeoğlu yanında katiplik de yapan Abdurrahim Bey(Soner)'in eşliğinde, Kayseri'ye taşınacaklardır. Kurtuluş savaşının kazınılmasıyla, 8 ay sonra Ankara'ya döneceklerdir.

Sabri Cemil Yalkut Ankara'da İlköğretim Müdürü ve Maarif Müfetişi olarak 1920-24 tarihleri arasında yaşamıştır. Çocuk eğitimi, ilköğretime ilişkin çok sayıda yol gösterici çalışması, dönemin eğitim raporlarına, şiirlerine, kitaplarına yansımıştır. Kendi isteği ile asıl sevdiği işi yapmak üzere Kastamon'u Erkek Öğretmen Lisesi'ne atanmasını istemiş, edebiyat ve Fransızca öğretmeni olarak, sonrasında ne olduğu bilinemiyen çok zengin kütüphanesini yanına alarak şehrin uzak bir yerindeki eve kalabalık ailesi ile birlikte yerleşmiştir. 1925 Atatürk'ün Kıyafet devrimini Kastamonu'da ilan ettiği törende Yalkut ailesi karşılayanlar arasındadır.

Edebiyatımızın unutulmaz yazarı Rıfat Ilgaz'ı ilk yıllarından yetenekleriyle keşfederek, hafta sonları evine davet etmiş, kütüphanesinden yararlanmasını istemiştir. Edebiyat alanında çok sayıda yolundan gitmiş genç kuşak edebiyatçıların yanında, dostluklarını paylaştığı kuşakdaşları da vardır.

1928 sonrası İstanbul'a atanmasıyla, harf inkilabı ile çakışması sonrasında ise, Fransızca'yı ve Latin alfabesini de iyi bilen bir edebiyatçı, şair olarak, çok sayıda doğrudan eğitime katkı, ders kitapları da içerikli çok sayıda kitap yazmıştır. Çocuklara dönük, şiir ağırlıklı da kitap yayınlarına, İstanbul'un dönemin en önemli liselerini, öğretmen yetiştirenler, azınlıkları da içinde çoğunluğunu kapsıyan edebiyat öğretmenliği görevleri de eşlik etmiştir. Ders kitplarında yayınlanmış pek çok ünlü şiirleri yanında, millet mekteplerinde gönüllü öğretmenlik çalışmaları, yeni harflerle Cumhuriyet değerlerine katkı içerikli yayınları, kütüphanelerde gönüllü çalışmaları, Edebiyat Fakültesinde de okutmanlık görevlerini sağlığının elverdiği sürece noktalamamıştır.

YAĞMUR

“Çıt çıt...Cama kim vurur?/ Ay!Ne iri damlalar!/ Demek dışarda yağmur/ Yağar, sanki gök ağlar!/ Yağmur hanım, bak bana:/

Yasak sana bu oda!/ Gelme beni görmeye;/ Hadi sen git bahçeye/ IOradaki çiçekler/ Seni dört gözle bekler./ Tarlaları git sula;/ Sataşma sağa sola./ Bugün yemişler olsun;/ Cepler yemişle dolsun./ Yağmur hanım, bak bana:/ Yasak sana bu oda!”

Asrın Kapısını Açan Modernist Bir Öğretmen ve Yazar: Sabri Cemil Yalkut / İlknur Doğan Kamalı / Dorlion Yayınevi / 284 s.