Bulaşıkçılıktan patronluğa

Carl Laemmle 1884 yılında Laupheim’daki baba evini terk ettiğinde on yedi yaşındaydı. Ufak tefek, bakışları cin gibi delikanlı yürekliydi. Tek amacı okyanus ötesine gitmek, orada başarıya ulaşmaktı. Genç Carl, doğup büyüdüğü kasabayı terk ederken tek başına değildi. Hamburg’da 1858 yapımı “Neckar” göçmenler gemisine binerken arkadaşı Leopold Hirs-chgeld de onunla beraberdi. İkisinin ortak arkadaşları Isidor Nathan Landauer de bir yıl önce Amerika’ya ayak basmıştı. Laupheim’lı “üçlüyü” bir yıl sonra Samuel Moritz Einstein takip etmişti. Dördü de yeni kıtadaki ilk yıllarını bulaşık yıkamakla, ayak işlerine koşmakla geçirmişlerdi!

Stuttgart’a bir saat uzaktaki Laupheim o yıllarda Hıristiyanlarla Yahudilerin 1730’dan bu yana huzur içinde ortak yaşam sürdürdüğü bir kasabaydı. Yahudiler iş sektöründe ve politikadaki girişimleriyle Laupheim’ın toplum yaşamında hep önemli rol oynamıştı. Endüstrileşmenin ilk adımlarının atıldığı 20. yüzyıl başında yeni dünyada şanslarını arayan yüz binlerden dördü olan Laupeim’lı hırslı ve çalışkan delikanlılar ceplerinde beş kuruşsuz yerleştikleri ABD’de değişik dallarda başarıya ulaşmayı becermiştir. Bir süre New York’ta her işi yapan Laemmle’nin ikinci durağı Şikago’dur. Ancak orada da çok kalmaz, Alman göçmenlerin çoğunlukta olduğu Oshkosh’a geçer ve bir tekstil fabrikasında iş bulur. Yenilikçi girişimleriyle birkaç yıl içinde fabrikanın müdürlüğüne yükselir.

Film yapımcılığında yükseliş
Laemmle, ABD’de nasıl modern bir işadamı olunacağını ve başarıda doruğa çıkabilmek için reklamın önemli olduğunu çabuk kavrar. Aradan çok geçmeden de o güne dek kazandığı tüm servetini Şikago’da bir sinemaya yatırır, 1906’da bir film dağıtım şirketi kurar.1908 yılına gelindiğinde bu şirket ABD’nin en büyüğü olur. Laemmle o yıllarda 50 sinema salonuna da sahiptir. Ufak tefek, kurnaz, cin gibi Laemmle 1910’da kurduğu Independent Motion Picture’la film yapımcılığında en büyük adımı atar. 1912’de bazı küçük filmcileri de şirketine katar, böylece Universal Motion Picture Manufacturing Company (bugünkü Universal Studios) ortaya çıkar!

Laemmle Amerikalıların “bulaşıkçılıktan milyonerliğe” düşünü gerçekleştirmiştir. Dev Universal Studios’un kuruluşu aynı zamanda Hollywood’un da başlangıcıdır. “Drakula”, “Operadaki Hayalet”, “Mumya” ve “Frankeştayn” klasikleri onun başarısıdır. Laemmle sadece “Tom Amcanın Kulübesi”ni yapmaz, yeni ünlenmeye başlayan savaş karşıtı Alman yazar Erich Maria Remaque’ın ilk romanı “Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok”u da (Türkçesi: Burhan Arpad) beyazperdeye uyarlar. İki Oscar ödülü alan film o günlerde Almanya’da güç kazanmakta olan Nazileri de öfkelendirir. Remarque’ın romanı ateşlerde yanarken Laupheim’lı (“Küstah Yahudi sinemacı”) Laemmle’nin filmi Almanya’da yasaklanır.

Meraklı, maceracı, araştırmacı, ileri görüşlü, hoşgörülü ve sorumluluk yüklenmekten kaçınmayan biri olması Almanyalı bu Yahudi’nin başarıya ulaşmasının baş nedenleriydi. Zenginliğini başkalarıyla paylaşmayı da severdi. I. Dünya Savaşı’nda fakirleşen Laupheim’ın insanlarına çok destek vermişti. 1930’ların başında Almanya’da nasyonal sosyalistlerin güçlenmeye başlaması üzerine ülkedeki tanışlarının dikkatini, onları bekleyen büyük tehlikeye çeker, 1933’ten sonra da Laupheim’lı üç yüz Yahudi’nin Amerika’ya kaçmasını doğrudan destekler.

Laemmle’nin yaşamı ilginç bir filme konu olabilir! Küçük kent Laupheim 24 Eylül’de, ölümünün 80. yılında onu değişik etkinliklerle anmaya hazırlanıyor.

mail@ahmet-arpad.de