Bütünşehir tuzağı

AKP’nin, metropol ve “kıyılardaki” CHP ağırlığını kırmak için Aralık 2012’de çıkardığı Büyükşehir Yasası ile getirilen “bütünşehir” düzenlemesinden muhalefet partili büyükşehir belediyelerine yeni “tuzaklar” çıktı. Büyükşehir belediye meclisini, ilçe belediyesi seçmenlerince belirlenen üyeler oluşturduğu için, Eskişehir ve Hatay’da belediye başkanlığını CHP kazanmasına karşın, belediye meclisinde azınlığa düştü. CHP’li Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen, partisinin seçimi kazandığı yaklaşık 800 bin nüfuslu Tepebaşı ve Odunpazarı belediyelerinin 16 üye gönderirken, geriye kalan ve toplam nüfusu yaklaşık 90-100 bin civarındaki belediyelerin 29 üye gönderdiğine dikkat çekerek sistemin son derece adaletsiz olduğundan yakındı.

AKP’nin, 6 Aralık 2012’de Meclis’ten geçirdiği ve Mart 2013’te Ordu’nun da katılmasıyla büyükşehir sayısını 30’a çıkaran yeni Büyükşehir Yasası, 30 Mart seçimlerinden zaferle çıkan bazı muhalefet partili belediye başkanları açısından kötü sürprizleri de barındırdığı seçim sonuçlarıyla ortaya çıktı. Yeni yasaya göre büyükşehirlerin, bütün köylerin mahalle haline getirilmesi ve köylerle birlikte ilçelerin de büyükşehir belediye başkanlığı için oy kullanmasının yolunu açan “bütünşehir” uygulamasıyla, büyükşehirlerde “il genel meclisleri” kaldırıldı. Büyükşehirlerde “belediye meclisleri”nin de, ilçe belediyelerinin nüfus ve oy oranlarına göre belirlenen üyelerden oluşması öngörülüyor. Bu yasa uygulamaya girmeden önce, sadece metropol ilçelerden seçilen üyeler büyükşehir belediye meclislerinde temsil ediliyordu.

Yeni Büyükşehir Yasası’na göre nüfusu 10 bine kadar olan ilçeler 9, 10’dan 20 bine kadar olanlar 11, 20 binden 50 bine kadar olanlar 15, 50-100 bin arası olanlar 25, 100 bin-250 bin arasında olanlar 31, 500 bin ile 1 milyon arasında olanlar 45, 1 milyonun üzerindeki yerlerde de 55 ilçe belediye meclis üyesini seçecekleri öngörülüyor. Büyükşehire ise her ilçeye düşen üye sayısının 5’te biri oranında üye gönderiliyor. Bu hesaba göre ilçelerde seçimi alan partiler de en fazla beldiye meclis üyesini “büyükşehir”e gönderiyor.

30 Mart seçimlerinde ilk kez uygulanan “bütünşehir” sistemiyle kırsal kesim ve metropol dışındaki ilçelerde güçlü olan AKP önemli bir avantaj elde etti. Bu çerçevede, Eskişehir ve Hatay’da CHP, Manisa’da ise MHP büyükşehir belediye başkanlığını kazanmasına karşın, belediye meclislerinde AKP çoğunluğu oluştu. Eskişehir’de 15 ilçeden 2’si metropol ilçe olmak üzere CHP toplam 4 ilçeyi, AKP ise 11 ilçeyi aldı. AKP, 11 ilçedeki ilk sıra belediye meclis adaylarını garantiye alırken hemen her yerde “ikinci parti” olduğu için de belediye meclisinde çoğunluğu yakaladı. Eskişehir’de 3. parti konumunda olan MHP’ye ise aldığı oy oranıyla sadece 1 üyelik düştü. Hatay’da da benzer bir tablo dikkat çekti. CHP’li Lütfü Savaş büyükşehiri kazanmasına karşın, Hatay’da büyük ilçelerden İskenderun ve merkez Antakya dahil AKP 15 ilçeden 11’ini alarak, belediye meclisinde üstünlüğü ele geçirdi. MHP’nin kazandığı Manisa’da ise AKP 18 belediyeden 12’sini alarak, belediye meclisinde önemli bir güce sahip oldu.

Eskişehir Büyükşehir Belediye Başkanı Yılmaz Büyükerşen, “bütünşehir” düzenlemesinin tamamen AKP’nin belediyeleri ele geçirme, geçiremese de belediye meclislerinde egemen olması üzerine kurulduğuna dikkat çekti. Büyükerşen, Eskişehir’de 2’si metropol ilçe olmak üzere toplam 4 belediye başkanlığı kazandıklarına dikkat çekerek “Yaklaşı 800 bin nüfuslu Tepebaşı ve Odunpazarı 16 belediye meclis üyesi gönderiyor, geriye kalan dış ilçeler ise 29 üyeyi belirliyor. Başbakan, Büyükşehir Yasası çıkarken, köylülere, ‘artık köy değil, mahalle olacaksınız, kentleşeceksiniz’ demişti. Ama şimdi tersi bir durum söz konusu, büyükşehirin imar, yatırım planlarına, kenti yakından tanımayan bilmeyen, dış ilçeler belirleyici olacak” dedi. Kendisinin çalışmaları açısından bir sıkıntı olacağını düşünmediğini belirten Büyükerşen, “Eskişehir’de köydeki, dış ilçelerdeki yurttaşlar ilçelerinde başka partilere oy verseler bile, büyükşehirde bana oy verdiler. O nedenle bunun da üstesinden geleceğimizi düşünüyorum. Ancak sistemin kendisi sıkıntılı ve muhalefetin elinde olan birçok büyükşehir için sıkıntı yaratacak bir durum” diye konuştu.