Büyük çöküş

Türkiye ekonomisi üç çeyrektir daralıyor. Ekonomi 2019’un ikinci çeyreğinde yüzde 1.5 daraldı, iç talepteki toparlanmaya karşın yatırımlarda yüzde 23 küçülme var. Kişi başına GSYH 2018’de cari fiyatlarla 45 bin 750 TL, dolar cinsinden 9 bin 693 dolara geriledi. Bu yılın ilk çeyreğinde ise kişi başı milli gelir 8 bin 806 dolara düştü.

Yayınlanma: 02.09.2019 - 23:25
Abone Ol google-news

Türkiye ekonomisi 2019’un ikinci çeyreğinde yıllık bazda yüzde 1.5 daraldı. Ekonomi ilk çeyrekte de yüzde 2.6 küçülmüştü. Üst üste iki çeyrekteki küçülme, resesyon olarak kabul ediliyor.
2018 birinci çeyrekte yüzde 7.4 olan büyüme verisinden bu yana ibre her çeyrek aşağıya iniyor. Türkiye geçmiş dönemlerde yüzde 5’in üzerinde büyüme performansı gösterdi ancak TL’nin geçen yıl yüzde 30’un üzerinde değer kaybetmesiyle enflasyon ve faizler yükselirken, ülkenin resesyona girmesiyle iç talep sert bir şekilde gerilemişti. Böylece ekonomi yıllık olarak son üç çeyrekte daralma kaydediyor.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) zincirlenmiş hacim endeksi bir önceki çeyreğe göre yüzde 1.2 arttı.
Verilere göre özel tüketim harcamaları yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 1.1 ile ilk çeyreğe göre daha düşük bir daralma kaydederken, yatırımlarda ise yüzde 22.8 ile daha yüksek bir daralma gözlendi. Bu dönemde mal ve hizmet ihracatı yüzde 8.1, kamu harcamaları yüzde 3.3 arttı. Mal ve hizmet ihracatı, 2019’un ikinci çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirleme hacim endeksi olarak yüzde 8.1 artarken ithalatı ise yüzde 16.9 azaldı.

İnşaatta yüzde 12.7 daralma
GSYH’yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; ikinci çeyrekte bir önceki yılın aynı çeyreğine göre zincirlenmiş hacim endeksi olarak; tarım sektörü toplam katma değeri yüzde 3.4 artarken, sanayi sektörü yüzde 2.7, inşaat sektörü yüzde 12.7 azaldı. Ticaret, ulaştırma, konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetlerinin toplamından oluşan hizmetler sektörünün katma değeri yüzde 0.3 azaldı. En yüksek daralmanın gözlendiği inşaat sektörünün ekonomiye negatif katkısı da yüzde 1 oldu. İnşaat harcamaları 2017’nin üçüncü çeyreği de yüzde 18.9 arttıktan sonra 7 çeyrektir düşüşte. Bu rakam aynı zamanda 39 çeyreğin en kötü performansına işaret ediyor. En son 2009 üçüncü çeyreğinde inşaat yüzde 16.3 daralmıştı.

Tüketim arttı
Yurttaşların tüketimi 2018’in son çeyreğine göre yılın ilk çeyreğinde (nominal olarak) 54 milyar lira azalmıştı. İkinci çeyrekte ise 73 milyar lira artarak 593 milyar liraya çıktı. Böylece yurttaşın harcamalarındaki düşüş önceki çeyreğe göre yüzde 4.8’den yüzde 1.1’e indi. Bu durum ise ekonomideki küçülmeyi önemli ölçüde sınırladı. Toplam 1 trilyon 24 milyar lira olan GSMH’nin yaklaşık yüzde 58’ini yurttaş ve özel sektörün tüketim harcamalarının oluşturduğu göze çarpıyor. İkinci çeyrekte devletin tüketim harcamaları da 7 milyar lira arttı.
Dayanıklı (yüzde -7.4) ve yarı dayanıklı (yüzde -5.2) malların tüketiminde daralma devam ederken, hanehalkının harcamaları içinde dayanıksız tüketim mallarına olan talepte yüzde 2.0’lık ikinci çeyrek artışı dikkat çekici. Belli ki hanehalkı zorunlu harcamalar ötesine geçebilecek güçten yoksun durumda.

TÜİK ilk çeyrek için yüzde 2.6 olarak açıkladığı daralmayı yüzde 2.4 daralma olarak revize ederken, mevsimsellikten arındırılmış veriyi ise yüzde 1.3’ten yüzde 1.6’ya revize etti.

Dolar bazında fakirleştik

Dolar cinsinden GSYH gerilemeye devam ediyor. 2018 sonunda 789 milyar dolar olan GSYH, bu yılın ikinci üç ayında 722 milyar dolara kadar indi. Bu, 2008’deki 777 milyar dolarlık gelirin de altında. Türkiye ekonomisi 2015’in ilk 6 ayında 413 milyar dolar katma değer üretirken bu yıl ilk altı ayda 346 milyar dolara geriledi.
Üretim yöntemine göre cari fiyatlarla GSYH, 2018’de bir önceki yıla göre yüzde 19.7 artarak 3 trilyon 724 milyar 388 milyon TL oldu. Gayri safi yurtiçi hasılada en yüksek payı 2018 yılında yüzde 19.0 ile imalat sanayii aldı. İmalatı, yüzde 12.1 ile toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı ve yüzde 8.2 ile ulaştırma ve depolama sektörü izledi. Yıllık gayri safi yurtiçi hasılada en düşük pay hanehalklarının işverenler olarak faaliyetleri için gerçekleşti.

887 dolar eridi
Kişi başına GSYH, 2018 yılında cari fiyatlarla 45 bin 750 TL, doları cinsinden 9 bin 693 dolara geriledi. Bu yılın ilk 6 ayındaki veri ise 8 bin 806 dolar olarak hesaplandı. Son 6 ayda 887 dolar civarında fakirleştik.
Gelir yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla hesaplamalarına göre işgücü ödemeleri, 2018 yılında bir önceki yıla göre yüzde 19.2 artarken, brüt işletme artığı/karma gelir yüzde 21.6 arttı.
İşgücü ödemelerinin cari gayri safi katma değer içindeki payı 2017’de yüzde 34.4 iken bu oran 2018’de yüzde 33.8 oldu. Net işletme artığı/karma gelirin payı ise 2017’de yüzde 49.4 iken 2018’de yüzde 48.7’ye geriledi.

Öte yandan Hükümetin Yeni Ekonomi Programı’ndaki 2019 büyüme hedefi olan yüzde 2.3’ün tutması için yılın ikinci yarısında kaydedilmesi gereken büyüme oranı ise en az yüzde 6 olmalı.

9 aydır slumpflasyon

Ekonomist Mahfi Eğilmez, ülkede 9 aydır slumpflasyon yaşandığına dikkat çekti. Eğilmez’e göre Türkiye 2018 yılının son çeyreğinden bu yana (9 aydır) slumpflasyonu yani yüksek enflasyon ve küçülmeyi bir arada yaşıyor. Capital Economics verilerin ekonomik büyümenin büyük ölçüde güçlü tüketici harcamalarına ve devam eden mali canlandırmaya dayandığını bildirdi. Notta, “Hanehalkı tüketimi bir önceki çeyrekteki yüzde 1.4’lük yükselişe karşılık yüzde 3 yükselirken 2017’nin sonundan beri en iyi performansını gösterdi” denildi.

 

 

 


Cumhuriyet Tatil Otel Rezervasyon

En Çok Okunan Haberler