Cenevre’de nükleer pazarlık

İran’ın nükleer programına yönelik müzakereler çerçevesinde BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya (P5+1) ile Tahran dün Cenevre’de uzlaşı sağlanması halinde dünyadaki siyasi, ekonomik dengeleri etkileyebilecek bir görüşme için pazarlıkta üçüncü tura başladı. Üç gün sürmesi beklenen görüşme öncesi İran’dan nükleer hakkımızdan vazgeçmeyiz mesajı yinelenirken olası bir uzlaşıya karşı İsrail de dün yeni savunma sistemine yönelik füze denemesi yaptı.

Cenevre toplantısı öncesinde İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, nükleer haklarından “zerre kadar geri adım atmayacaklarını” söyledi. Washington’ın kendilerine yönelik yaptırım ve askeri tehdit politikalarına tepki gösteren Hamaney diğer yandan da ABD dahil tüm ülkelerle dostane ilişkilerden yana olduklarını kaydetti. Devrim Muhafızları’na bağlı Besiç milislerine yönelik konuşmasında Hamaney, nükleer görüşmelere yönelik İranlı heyete ayrıntılarda karışmadığını ancak müzakerelere ilişkin kırmızı çizgilerinin olduğunu vurguladı. Hamaney İsrail için “yıkılmaya mahkûm” ifadesini kullanırken yine bu ülkeye işaret ederek “İran’ın düşmanları, bazen bölgenin kudurmuş köpeği, İran’ın dünyaya tehdit olduğunu iddia ediyor... Asıl tehdit Siyonist rejim ve onların bazı destekçileri” dedi. Hamaney’in bu sözleri üzerine bazı ajanslar, salondaki kalabalığın “İsrail ve ABD’ye ölüm” sloganları attıklarını duyurdu. Kimi kaynaklar Hamaney’in İsrail liderlerine yönelik “insan demeye değmezler” dediğini aktardı.

İran’ın Batı ile ılımlılaşma politikası izleyen Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin ise kabine toplantısında “Nükleer müzakerelerin başarısı tüm bölge ve dünya yararınadır” dediği kaydedildi. Resmi İRNA ajansının haberine göre, önceki gün Beyrut’ta İran elçiliğini hedef alan saldırıya işaret eden Ruhani, “Müzakere masasında tehdit ve barut seçeneklerinin olması etkili değildir” ifadesini kullandı. Tahran saldırıdan İran’ı da sorumlu tutmuştu.

Fransa, Hamaney’in açıklamalarının müzakerelere zarar vereceğini belirtirken ABD Başkanı Barack Obama ise önceki gün Senato’ya yaptığı İran’a yönelik yeni yaptırımlara ilişkin oylamayı erteleme çağrısına olumlu yanıt aldı. İngiltere Başbakanı David Cameron önceki gün Ruhani ile telefon görüşmesi yaptı. Bu, İngiltere ve İran liderlerinin 10 yıldan fazla süredir yaptığı en üst düzey görüşme.

Bu arada İran’la görüşülen anlaşmayı “çok kötü” olarak değerlendiren İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, destek bulmak amacıyla dün Rusya’ya gitti. Netanyahu İran’ın beş atom bombası geliştirmeye yetecek miktarda az zenginleştirilmiş uranyuma sahip olduğunu öne sürdü. Cenevre görüşmeleri öncesinde ise İsrail’in savunma sistemini denemek amacıyla başarılı bir kısa menzilli füze denemesi yaptığı duyuruldu.

Müzakerelerin üçüncü turunda, nükleer programını durdurması karşılığında İran’a uygulanan yaptırımların azaltılması masada olacak. Son beş haftada üçüncü kez bir araya gelecek olan taraflar, ilk etapta geçici bir anlaşma üzerinde anlaşmayı hedefliyor. Yaptırımlar nedeniyle ekonomik açıdan sıkıntılar yaşayan petrol ihracatçısı İran, nükleer programının tamamıyla barışçıl olduğunu ve buna hakkı bulunduğunu iddia ederken Batılı ülkeler ise bu programın nükleer silah yapabilecek kapasiteye erişmemesi gerektiğini belirtiyor. Görüşmelerin ikinci turunda istenilen sonuca ulaşılamamıştı.

Bu arada İRNA ajansının haberine göre, İran Ulaştırma ve Şehircilik Bakan Yardımcısı Ali Muhammed Nuriyan, müzakerelerinin olumlu olması halinde 2013 yılı sonuna kadar İran ve ABD arasında doğrudan uçuş hattının sağlanmasına hazır olduklarını belirtti. Nuriyan, “Bazı Amerikan ve Kanada havayolu şirketleri böyle bir hattın oluşması durumda aktif olmaya hazır olduklarını açıkladılar. Müzakerelerin olumlu bir süreçte ilerlediği bugünlerde, Amerikalılar bu uçuşun sağlanmasına meyilli olduklarını gösterdiler” dedi.