İnsan Hakları Ortak Platformu'ndan AYM'ye çağrı

İnsan Hakları Ortak Platformu, 21 aydır devam eden OHAL’i ve KHK’leri değerlendirerek; Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) KHK’lere yönelik “denetlemez” tutumuna devam edemeyeceğini açıkladı. Uzman anayasa hukukçuları tarafından hazırlanan raporda, KHK’lerin TBMM’de yasalaşmasının ardından yapılması gereken denetime ilişkin “Türkiye’de anayasal denetimin var olup olmadığını gösterecek turnusol kâğıdı” nitelemesi yapıldı.

İnsan Hakları Derneği, Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi, İnsan Hakları Gündemi Derneği, İnsan Hakları Araştırmaları Derneği ve Helsinki Yurttaşlar Derneği’nden oluşan İnsan Hakları Ortak Platformu (İHOP), Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Yrd. Doç. Dr. Kerem Altıparmak, Mülkiyeliler Birliği Başkanı Dr. Dinçer Demirkent ve KHK ile SBF’den ihraç edilen Doç. Dr. Murat Sevinç’in OHAL ve KHK’lere yönelik değerlendirmelerini içeren raporunu yayımlandı. Platform’daki anayasa hukukçuları, KHK’lerin gerçekten OHAL KHK’si olup olmadığını, OHAL KHK’sinin bir yasaya dönüşüp dönüşemeyeceğini ve bu konunun AYM tarafından denetlenip denetlenemeyeceğini inceledi. Rapordan dikkat çeken başlıklar şöyle:

Yapılamayacak işler: 21 ayı aşkın süredir OHAL ile yönetilen Türkiye’de, AYM’nin anayasallık denetimine tabi olmadığı gerekçesiyle OHAL KHK’lerini incelemeyeceğini hükmetmesiyle birlikte, KHK’ler ile yapılamayacak nitelikte işler yapılıyor. OHAL KHK’si ile ilgisi olmayan metinlere zorla OHAL KHK’si denilmesi isteniyor.

AYM denetleyebilir: AYM’nin OHAL KHK’lerini denetlememe konusundaki tutumu çok sayıda kamu hukukçusu tarafından eleştiriliyor. KHK’ler yasalaştıktan sonra anayasaya aykırı bulup iptal edebilen AYM’nin, OHAL KHK’lerini bu çerçevede denetleyip denetlemeyeceği konusu çeşitli sorunlar yaratıyor. OHAL KHK’leri gerçekten OHAL KHK’si olup olmadığı denetlenemediği takdirde, hiçbir şekilde denetlenememe sorununu da beraberinde getiriyor. Bu denetlenemez düzenleme tipi sonucu; OHAL ile ilgili olsun olmasın denetlenmeyen KHK’ler yasa olduktan sonra da denetlenememe sorununu doğuyor. Ancak OHAL KHK’si olmayan bir metin TBMM’de onaylanıp yasalaşamayacağı için AYM’nin yargısal denetimine ilişkin kısıtlama, OHAL KHK’sinin TBMM tarafından onaylanmasıyla birlikte kalkıyor.

Hukuk düzeninde yeri yok: OHAL KHK’lerinin olağan dönemdekilerden farklı olarak yasa değiştirme yetkisi bulunmuyor. OHAL süresi için geçerli olması gereken OHAL KHK’leri sadece acil durumlara yönelik geçici bir etki gösterdiği için kalıcı değişikliklerin olağan yollar izleyerek yapılması gerekiyor. Oysa 20 Temmuz 2016 ile birlikte gelen OHAL döneminde KHK’ler yasalaştırılarak kalıcı hale geldi. Hukuk düzeninde yeri olmamasına rağmen TBMM’de yasa haline getirilen OHAL KHK’leri, AYM önüne geldiğinde “bu düzenlemelerin bir yasa hükmü olmayacağı” saptanarak iptal edilmesi gerekiyor. Mahkeme’nin burada sergileyeceği tavır, Türkiye’de anayasal denetimin var olup olmadığını gösterecek turnusol kâğıdı niteliği taşıyor.