İşleri gibi ömürleri de mevsimlik

Ne bağlı oldukları bir sosyal güvenlik sistemi ne insanca yaşayacak gelirleri ne de uzun ömürleri var. Her yıl ilkbaharla birlikte sık sık trafik kazalarının kurbanı olarak medyada yer alan mevsimlik tarım işçilerinin dramı bu kez de İsparta Yalvaç’ta meydana gelen ve 18 kadını yaşamdan koparan kaza ile gündeme geldi. Bilhassa devlet politikaları ile yoksulluğa, kayıtsızlığa ve göçe zorlanan, anne ölümlerinin yaşıtlarına göre 10 kat fazla olduğu tarım işçilerinin gelirleri gibi yaşamlarının da mevsimlik olduğu görülüyor.

Tam ya da yarı zamanlı olarak tarımda çalışmak için ürün desenine ve işçi talebine göre çoğunlukla aileleriyle birlikte yer değiştiren işgücü grubu olarak tanımlanıyor mevsimlik tarım işçisi.

Dünya Çalışma Örgütü’nün 2007’de yayımladığı raporda; dünyada 1,1 milyar tarım iş gücünün yaklaşık 450 milyonunu oluşturduğuna dikkat çekiliyordu. Türkiye’de resmi rakamlara mesala TÜİK’in Temmuz - 2013 istatistiklerine göre 26 milyon kişi olarak istihdam edilen iş gücünün yüzde 25’ini tarım iş gücü oluşturuyor. 6,5 milyon tarım iş gücünün de yarıya yakının mevsimlik tarım işçilerinin oluşturduğu tahmin ediliyor.

Tütün ve şeker

yasaları artırdı

Konuyu gazetemize değerlendiren Çİftçi-Sen Genel Başkanı Abdullah Aysu’nun verdiği bilgiye göre, mevsimli tarım işçilerinin sayısı da koşullarındaki kötüleşme de ülkede uygulanan ekonomi politikalarının sonucu. Önce Doğu ve Güneydoğdu’da 2800 civarı köyün boşaltılması, ardından 2000’li yılların başandı AB’ye uyum yasaları çerçevesinde çıkan başta Tütün ve Şeker yasaları, aile tarım işletmelerinin yok olmasına, köylü ve çiftçinin işçileşmesine yol açtı.

Şeker pancarında getirilen kota ile yüzde 15 civarında azalan ekim alanları ve üretim, 30 binin üzerinde mevsimlik tarım işçisi doğururken, tütünde üremin yüzde 40’luk ciddi bir küçülmeyle aile işletmelerinde yarattığı tahribat çok yüksek oldu. 400 bin civarında aile işletmesinin 280 bin civarında azalması, bu alanda büyük bir sosyal travmaya yol açtı.

Dayıbaşına emanet

Ortada kalan yoksul insanlar, Karadeniz ve Adapazarı’nda fındık, İçanadolu’da soğan ve pancar, Ege’de zeytin ve meyve bahçeleri ile Adana ve Urfa’da pamuk peşine düşer oldu. Üstelik kimi yerlerde dayıbaşı kimi yerlerde elçi denilen insanların insafına terkedilerek. Zira, aldıkları ücretle yılın geri kalanını geçirmek durumanda kalan bu insanlar, gelir yetmedikçe dayıbaşıları tarafından makarna, pirinç, yağ gibi ayni borçlanma ile kendisiyle ve istediği koşullarda çalışmaya mahkum ediyor.

...........................

Hiç bir sosyal güvence yok

Başta Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa Birliği olmak üzere bir dizi düzenleme getirilmeye çalışılan mevsimlik tarım işçilerinin durumu Türkiye’de tam anlamıyla Allaha emanet. ABD’de gelirleri 7.500 ile 10.000 dolar arasında değişen işçiler için Türkiye’de özel olarak yasal herhangi bir düzenleme yok. Genel olarak Borçlar kanun hükümlerinden ve 51 ve üstünde işçi çalıştıran işyerlerinde İş Kanunu hükümlerinden yararlanabiliyor. Buna göre de 30 günden az çalışılan işler ‘süreksiz işler’ olarak tanımlandığından yasanın pek çok önemli maddesinden yararlanamıyor.

Mevsimlik tarım işçilerini yalnız binde 8’nin SGK’sı var. Yani geri kalan çok büyük bir çoğunluğun yasal olarak bir güvencesi, alacağı sağlık hizmeti ve olacağı bir emeklilik hakkı yok. Söz konusu işçilerin yüzde 7’sinin de Bağ-Kur’lu olduğu ileri sürülüyor ki, bunun da getireceği haklar yatırılacak miktarla orantılı olduğu için sağladığı pek hak yok.

Mevsimlik tarım işçileri ile ilgili 1996’da kabul edilen Avrupa Sosyal Şartı’nda uygulanabilecek; adil çalşıma koşulu, güvenli ve sağlıklı çalışma koşulu, gençlerin ve çocukların korunması hakkı gibi haklar sıralansa da Türkiye’de uygulundığı hallere henüz rastlanmadı.

.......................

Grafiklik malzeme..

............................

6.5 milyon tarım işgücü ve yaklaşık yarısı Mevsimlik Tarım İşçisi

Her iki mesimlik işçiden biri doğdu andan itibaren mevsimlik tarım için seyahat ediyor

48 farklı ile mevsimlik tarım işgücü gidiyor

Yaklaşık yüzde 60’ının geliri ulusal yoksulluk sınırının altında

On kişiden biri nüfusa kayıtlı değil

Yarısı ergen yaşta anne oluyor

Anne ölümü riski on; bebek ölüm riski beş kat fazla

Kız çocuklarının dörtte biri okul ile tanışmıyor

.........................