İtiraf gibi bildirge

Yargıtay Başkanlığı ile Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı tarafından ortak hazırlanan Yargıda Şeffaflığa İlişkin İstanbul Bildirgesi’nin uygulanmasına ilişkin taslak eylem planı hazırlandı. 20 Ekim 2017 tarihinde Yargıtay Başkanı İsmail Rüştü Cirit’in Başkanlığı’nda düzenlenen Yargıda Şeffaflığa İlişkin İstanbul Bildirgesi Uzmanlar Grubu Toplantısı’nda son şekli verilen taslak için farklı hukuk sistemlerini temsil eden uluslararası uzmanların da görüşü alındı.

Ders gibi ilkeler

Gelecek yıl Yargıtay’ın ev sahipliğinde düzenlenmesi planlanan Yüksek Mahkemeler Zirvesi’nde onaylanması planlanan taslakta, Türk yargısına mesaj gibi ifadeler yer aldı. Ağır hastalık veya çıkar çatışması gibi geçerli nedenler olmadıkça bir davanın hâkimden alınmaması gerektiği kaydedilen taslakta, yargı görevlerine atama ve görevden almalar için bağımsız bir organ oluşturulması istendi. Taslakta, mahkemelerin basın mensuplarının yargılamaları izlemesi için yeterli kolaylıklar sağlanması gerektiğine işaret edildi. Taslakta, Türkiye yargısı için de öneriler içeren şu maddeler dikkat çekti.

-Yargılama, temel bir ilke olarak, kamuya açık yapılmalıdır. Hâkim, yargılamanın kamuya ve basına açık olarak yürütülmesini sağlamalıdır. Basın mensuplarının yargılamayı izlemesi için yeterli kolaylık sağlanmalıdır. 

-Davaların tevzii dahil olmak üzere, mahkemenin hâkimleri arasında iş bölümü, normal olarak kanunda öngörülmüş, önceden belirlenmiş, şeffaf düzenleme ile veya ilgili mahkemenin tüm hâkimlerinin mutabakatıyla yapılmalıdır.

-Ağır hastalık veya çıkar çatışması gibi geçerli nedenler olmadıkça, bir dava hâkimden alınmamalıdır. İzin verilebilir çekilme gerekçeleri ve çekilme usulü kanunla veya mahkeme kurallarıyla belirlenmelidir.

-Yargı mensupları üyesi oldukları kuruluşları, yargı dışındaki faaliyetleri ve diğer mali olmayan çıkarlarını açıklamak zorunda olmalı ve bu bildirimler kamuya açık olmalı ve/veya dava tarafları ve hukuki temsilcilerinin başvurması için mahkeme kaleminde hazır bulundurulmalıdır.

-Mahkemeler gözaltı ve tutuklama konusunda denetim yetkisine sahip olmalıdır. Yargı mensuplarının denetim işlevini yerine getirmelerine hizmet edecek, görecek şekilde yapılandırılmış cezaevi ziyaret sistemi kurulmalıdır. Yargının idari veya kolluk gözetimi altında tutulan kişileri mahkeme karşısına getirmelerine yetki veren kanun çıkarılmalıdır.

-Mahkeme kullanıcılarının adliye görevlileri hakkında şikâyetlerini iletmelerini sağlamak üzere Kamu Şikayetleri Kurulu oluşturulmalıdır.

-Hâkimlerin atanma prosedürü şeffaf olmalıdır. Yargı görevlerine atamak veya atama için aday göstermek için bağımsız bir organ oluşturulmalı; sivil toplum bu organda temsil edilmelidir. Yüksek yargı dahil olmak üzere yargıdaki tüm boş kadrolar için ilan yapılmalı; bu ilanlarda adayların taşıması gereken nitelikler belirtilmelidir.

Basına açık olmalı

-Yargı mensupları hakkında etik dışı davranış şikâyetlerini almak ve incelemek üzere, meslek mensubu olmayanların da yeterince temsil edildiği bağımsız bir mekanizma veya usul oluşturulmalıdır.

-Hâkimlerin disiplin prosedürü şeffaf olmalıdır. Disiplin yaptırımlarına konu olabilecek davranışlar kanunda veya etik davranış ilkelerinde tanımlanmalıdır. Hâkim aleyhine görevi nedeniyle şikâyetleri iletmek üzere usul oluşturulmalı ve kamuya duyurulmalıdır.

-Hâkimleri görevden alma yetkisine sahip bağımsız bir organ kurulmalıdır. Görevden alınması söz konusu olan hâkim, anılan organ önünde tam savunma hakkına sahip olmalı; görevden alma kararı verildiğinde ise, uygun mahkemeye temyiz etme hakkına sahip olmalıdır.