Krizdeki 4 temel yanlışlık

Bağımsız Sosyal Bilimciler (BSB) grubu, hükümetin krizde dört temel yanlışlık yaptığını belirterek, bunları “spekülatif sermaye giriş ve çıkışlarının iyi yönetilememesi, kırılganlığın reel kesimdeki aşırı borçlanmış şirketlerden kaynaklanacağının algılanmaması, önlem alınmasında gecikilmesi ve reel kesimin bunalımının orta vadeye yayılan bir durgunluk niteliği kazanabileceğinin görmezden gelinmesi” olarak sıraladı. BSB’nin, krizden çıkmak için gösterdiği önlemler arasında “İşsizlikle mücadele ve emek gelirinin korunması, sermaye gelirlerindeki vergi yükünün yaygınlaştırılması, Gümrük Birliği çerçevesinin daraltılması, sermaye hareketlerinin denetimi” yer aldı.

BSB’nin, Yordam Kitap tarafından “Türkiye’de ve Dünya’da Ekonomik Bunalım, 2008-2009” başlığıyla kitaplaştırılan 2009 Yılı Raporu’nda, hükümetin 2008-2009 krizi süresinde yaptığı dört temel yanlışı şöyle sıraladı:

Birinci yanlış: 2003 sonrası dönemde uluslararası finans piyasalarında gözlenen şişkinliğin kalıcı olduğu inancı ile spekülatif sermaye giriş ve çıkışlarının iyi yönetilmemesidir.

İkinci yanlış: ABD konut kredileri piyasasında 2007 yaz aylarında başlayan ve belirli aşamalarla önce finans sektörünün diğer alanlarına, sonradan da reel kesime yayılan bunalım, Türkiye’de bankacılık sektörünün sağlamlığına duyulan güven dolayısıyla azımsanmış, kırılganlığın esas itibarıyla reel kesimdeki aşırı borçlanmış şirketlerden kaynaklanacağı algılanamamıştır.

Üçüncü yanlış: Krizin dış kaynak girişlerinin canlanmasıyla adeta kendiliğinden sona ereceği umulmuş, bu hayalin peşinde zaman yitirilmiş, alınması gereken önlemlerde gecikmenin yüksek maliyeti anlaşılamamıştır.

Dördüncü yanlış: Reel kesimin 2008 ve sonrasındaki bunalımının 2000-01’deki gibi ani bir çöküş ve hızlı toparlanma yerine orta vadeye yayılan bir durgunluk niteliği kazanabileceği görmezden gelinmiştir.

Kitapta, BSB’nin çalışandan ve ulusal bağımsızlıktan yana ortaya koyduğu istikrar stratejisinin temel unsurları şöyle açıklandı:

BSB’nin önlemleri

* İşsizlikle mücadele ve emekçi halkın gelirlerinin korunması istikrar programının ana amacı olmalıdır. Bu amaç doğrultusunda olası IMF programının daraltıcı reçeteleri reddedilmeli; Batı ülkelerinin, neoliberal modelin tüm öğelerini çiğneyerek koydukları genişletici ve istihdam arttırıcı önlemler örnek alınmalıdır.

* İşsizlikle mücadele doğrultusunda, esnek istihdamın önünü açan ve işten çıkarmayı kolaylaştıran yasal hükümlerin belirli bir süre için askıya alınması sağlanmalıdır. Özel girişimlere vergi indirimi ya da işsizlik sigortası fonundan yararlanmanın kayıt dışılıktan çıkma ve işçiyi işten çıkarmama şartlarına bağlanması gibi önlemler düşünülmelidir.

* Sermaye gelirleri üzerindeki vergi yükü yaygınlaştırılmalıdır. Öncelikle finansal işlemler vergilendirilmelidir. Borsa ve döviz işlemleri üzerine düşük oranlı, ancak yaygın bir finansal işlem vergisi uygulanmalıdır.

*Enflasyon hedeflemesi anlayışı terk edilmelidir. Küresel krizin yayılma biçimi, sadece fiyat istikrarını sağlamış olmanın makroekonomik istikrarı sağlamaya yetmeyeceği gerçeğini açıkça ortaya çıkarmıştır. Merkez Bankası dövizin reel fiyatını hedef alan ve TL’nin aşırı değerlenmesini önleyecek tedbirleri uygulamaya koymalıdır. Yabancı sermaye giriş çıkışı, yurtdışından borçlanma ve sıcak para hareketleri, ek vergi, munzam karşılık oranları gibi önlemlerle sınırlandırılmalıdır.

* Gümrük Birliği’nin çerçevesi, Dünya Ticaret Örgütü’nün (DTÖ) imkân verdiği koruma önlemleri kullanılarak veya bizatihi GB hükümlerine başvurmak suretiyle daraltılmalıdır.