M. Necati, S. Arıkan ve S. Eyüboğlu'na saygı

Köy Enstitüleri ve Çağdaş Eğitim Vakfı Başkanı Erdal Atıcı ve Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Ankara Şubesi Başkanı Ülkü Günay’ın açış konuşmaları ile başlayacak olan Gül Coşkun’un yöneteceği etkinlikte Cumhur Utku, Mustafa Aydoğan ve Mustafa Gazalcı Cumhuriyet’e kanat geren kuşağın birbirinden önemli ustalarını hatırlatarak bugüne ışık tutmalarına çalışacaklar. (http://koyenstitulerivakfi.org.tr)

Mustafa Necati

1894 yılında İzmir'de doğdu. İstanbul Hukuk Okulu'nda okudu. İzmir Öğretmen okulunda öğretmenlik, Özel Şark okulunda müdürlük (1915–1918) yaptı. İzmir, Yunanlılar tarafından 15 Mayıs 1919'da işgal edilince, Balıkesir Cephesindeki çete savaşlarına katıldı. Anzavur kuvvetlerine karşı, Kuvayı Milliye komutanı olarak savaştı. Yunanlılara karşı girişilen savaşlarda da bulundu. İzmir'e Doğru gazetesinde Milli Kurtuluş Savaşını destekleyen yazılar yazdı. Saruhan Milletvekili oldu (1920). İstiklal Mahkemesi başkanlığı yaptı. Millet Meclisi'nin ikinci dönemine, İzmir Milletvekili olarak girdi. Mübadele ve İmar ve İskan bakanlığına (1923) daha sonra da Adliye bakanlığına getirildi (1924). İki yıl kadar Öğretmenler Birliği başkanlığında bulundu. 1925 yılından, ölünceye kadar da Milli Eğitim Bakanlığı yaptı. Unutulmaz başarılı işlere imza attı.

Mustafa Necati, 1928'da eğitimimizi daha üstün bir duruma getirmek için acele alınması gereken tedbirleri düşünmüş ve kanun haline getirmişti. İlk defa temelli olarak ve çok sayıda öğretmen yetiştirmekle zorunlu ilköğrenimi gerçekleştirme yolunu açtı. Onun zamanında kabul edilmiş kanunlarla öğretmenlik, bir meslek haline geldi. 1928'de Türk harflerinin kabul edilmesiyle eğitimimizde görülen gelişme de onun zamanında gerçekleşti. Mustafa Necati ne yazık ki, 1929 yılında, verimli çalışmalarının doruğunda 35 yaşındayken apandisit patlaması sonucu hayata gözlerini yumdu.
 

Saffet Arıkan

1888'de Erzincan'da doğdu. Ağustos 1910'da Kurmay Okulundan Yüzbaşı olarak mezun oldu. Ocak 1911'de Yemen Kumandanlığı Kurmayına atandı. 1913 Ağustosunda İstanbul'a dönerek Genel Karargâh Kurmayı 1'inci Şubeye, ardından da Divanı Âli Askerî Kâtipliğine verildi. Bu görev üzerinde kalmak koşulu ile Nisan 1914'te kıtaya çıktı.

Önemli görevlerin ardından, Nisan 1916'da da 18'inci Kolordu Kurmayında 1'inci Şube Müdürü ve Şubat 1917'de Kolordunun Kurmay Başkanı oldu. Sadrazam ve Savaş Bakanı İzzet Paşanın Başyaverliği’ni yaptı.

1 Nisan 1920'de İstanbul'dan Anadolu'ya geçti. 9 Temmuz 1920'de Garp Cephesi Kurmay Başkanlığına, 14 Aralık 1920'de Moskova Askerî Ataşeliğine atandı. 14 Mart 1921'de Yarbaylığa yükseldi. TBMM'nin II. Dönem (1923 -1927) seçimlerinde Kocaeli'den milletvekili seçildi. III, IV, V, VI, ve VIII. dönemlerde Erzincan'dan, VII. Dönemde de Konya'dan milletvekili seçildi. 1925'ten 1931'e kadar CHP Genel Sekreterliğinde bulundu. 16 Haziran 1935'ten 28 Aralık 1938'e kadar İnönü, Bayar hükümetlerinde Milli Eğitim Bakanlığı; 5 Nisan 1940'tan 12 Kasım 1941'e kadar II. Saydam hükümetinde Milli Savunma Bakanlığı yaptı. 1942'den 1944'e kadar Berlin Büyükelçiliğinde bulundu.  26 Kasım 1947'de İstanbul'da vefat etti
 

Sabahattin Eyüboğlu

1908 Trabzon Akçaabat’ta ailenin ilk çocuğu olarak doğdu. Babası Rahmi Bey Mülkiye bitirmiş, Ünye’de kaymakam olarak görev yapmaktadır. Çeviriler yapabilecek derecede Fransızca bilir, ayrıca Arapça ve Farsça’da bilmektedir. Annesi Lütfiye Hanım ev kadını. Pulathaneli bir ağa kızıdır. Eski yazı biliyor. İlahiler, türküler, masallar ve bilmeceler söyler. Özellikle Yunus’u ezbere bilir.1911 yılında kardeşi Bedri Rahmi Görele’de doğar.

1919 ‘da babası Havza Kaymakamı oldu. Ertesi yıl kardeşi Mustafa doğdu. 1921 yılında Babası Rahmi Bey Kütahya mutasarrıfı oldu. Bu yıllarda Sabahattin ve Bedri Rahmi hastanedeki Kurtuluş Savaşı yaralılarının mektuplarını yazarlar. Aile, Çerkes Ethem olayını burada yaşadı. 1925 yılında, babası Trabzon milletvekili oldu. Yüksek öğrenim için Atatürk´ün yurt dışına gönderdiği ilk kafileyle gittiği Fransa´da Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde Dil, Edebiyat ve Estetik(Sanat felsefesi) okuyarak tamamladı. (1928 - 1932). Kardeşi Bedri Rahmi Eyüboğlu’nu yanına alarak onun Andre Lhote Atölyesi’nde çalışmasını sağladı. 1932’de Türkiye’ye döndü. 1933 yılında İngiltere’de Fransızca öğretimi görmek ve bir rapor hazırlamak üzere Londra’ya gönderildi. 1934’de İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesine Fransız Edebiyatı doçenti olarak atandı. Prof. Spitzer’in derslerini tercüme etti. Romanoloji seminerinde Fransız edebiyatı, karşılaştırmalı edebiyat ve dil dersleri verdi. 1939 yılına kadar süren doçentliği sırasında ayrıca Türkoloji’de ve Yabancı Diller Okulu’nda Fransızca dersleri verdi. 1939 yılında Hasan Ali Yücel başlatacağı atılımlar için onu Ankara’ya aldırdı. Talim Terbiye Kurulu üyesi ve Tercüme Bürosu başkan yardımcısı oldu. I.Maarif Şurası’na katıldı. Tonguç ile tanıştı. Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü´nde Kültür tarihi dersleri verdi. 1947 yılına kadar, Milli Eğitim Bakanlığı’nın heyetinde kaldı. Bu zaman içinde Dünya klasiklerini yayımlayan tercüme bürosunda önce aza sonra müdür olarak çalıştı. 1946 yılında Halikarnas Balıkçısı, kardeşi Bedri Rahmi ve arkadaşlarıyla ilk Mavi Yolculuğu’nu düzenledi. İkinci kez Paris’e gitti. Prof. Alfred Rufer ve kızı piyanist Magdi Rufer ile tanıştı ve evlendi. Dönüşünde İstanbul Üniversitesi Fransız Dili Bölümü´nde Karşılaştırmalı Edebiyat (1950 - 1960), Teknik Üniversite´de ve Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu’nda Sanat Tarihi (1951 - 1958) derslerini verdi.

1956 – 1960 yılları arasında, belgesel sinema alanına yöneldi. M.Ş.İpşiroğlu, Aziz Albek ve Macit Gökberk’le belgesel filmler yaptı. 27 Mayıs 1960 Müdahalesi’nden sonra 147’liler listesine alınıp üniversiteden uzaklaştırılan öğretim üyeleri arasındaydı. 1962’de Şakir Eczacıbaşı ile Eczacıbaşı Kültür Filmleri’nden “Yaşamak İçin”i hazırladı. İstanbul’daki evi de Ankara’daki evi gibi sanat ocağına dönüştü. Tercüme bürosu evine taşınmış gibidir. Eyüboğlu 12 Mart darbesinden sonra da Sıkıyönetim Komutanlığı´nca eşi Magdi Rufer, Azra Erhat, Tilda Kemal ve Vedat Günyol ile gizli örgüt kurmak suçuyla tutuklandı, dört ay tutuklu kaldı ve beraat etti. 13 Ocak 1973 günü, Vedat Günyol, Azra Erhat’ la Gargantua çevirisini yapmaktadırlar, çalışmaya ara vermelerinden kısa bir süre sonra Sabahattin Eyüboğlu kalp krizi geçirerek yaşama veda etti.