'Mobbing' yok 'bezdiri' var

Türk Dil Kurumu (TDK) Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, ''mobbing'' kelimesinin birebir çevirisinde doğru bir Türkçe karşılığa ulaşılamadığını belirterek, ''Güncel Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu Çalışma Grubu'nun birkaç gün süren toplantısı sonucu bir veya birkaç kişiyi bezdirme' tanımından yola çıkarak bezdiriyi bulduk'' dedi.       

Prof. Dr. Akalın, 'mobbing'in son yıllarda Türkçede kullanıldığını ama anlamını tam olarak herkesin bilmediğini söyledi.

Mobing kelimesinin karşılığı olarak kullanıldığı belirtilen 'işyerinde psikolojik taciz' ifadesinin karşılık değil, tanımlama olduğunu belirten Akalın, karşılığını oluşturmak için ''Güncel Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu Çalışma Grubu''nun birkaç gün süren bir toplantı yaptığını bildirdi.

Akalın, 'mobbing' kelimesinin kökeninin 'mobb' yani 'sürü' anlamına geldiğini, 'mobbing'in de 'sürü halinde yapılan bir hareket' demek olduğunu ifade etti.       

Bire bir çeviri yapıldığı takdirde doğru bir karşılığa ulaşılamayacağını savunan Akalın, ''Burada biz kullanılış amacından yola çıktık. 'Bir veya birkaç kişiyi bezdirme tanımından hareket ederek bezdirmek fiilinden 'bezdiri'yi bulduk. Bir de bunun 'mobber'ı var. Yani mobbing işini yapan. O da bezdiricinin karşılığı'' diye konuştu.       

''Güncel Türkçe Sözlük Çalışma Grubu''nun bulduğu bu karşılıkları TBMM'de konuyu araştıran araştırma komisyonuna da gönderdiklerini dile getiren Akalın, ''Çünkü bizden hem tanımının yapılmasını hem de bir karşılık önerilmesini istediler. Bu iki kelimeyi önerdik. Bunlar Türkçenin söz varlığındaki sözcüklerden yeni üretilmiş karşılıklar. Yani 'bezmek' ve 'bezdirmek' var ama 'bezdiri' yeni üretilmiş bir karşılık'' diye konuştu.       

Komisyonun 'mobbing'i araştırmak üzere kurulduğunu ve gündemde olan, toplumun diline geçen bir konu olduğu için kendilerine sorulduğunu aktaran TDK Başkanı Akalın, şu bilgileri verdi: ''Mobbing gibi yaygınlaşan kelimeler için ''Güncel Türkçe Sözlük Çalışma Grubu'' karşılık buluyor. Biz bunu yaparken Türkçenin karşılıklarına bakıyoruz. Öncelikle tarihsel metinlerimizde, halk ağzında, söz varlığında benzer kavramlar veya aynı anlamı içerip de günümüzde ortaya çıkan bu yeni sözcüğe köken oluşturabilecek sözcükler varsa onları bulup çıkarıyoruz. İşte 'mobbing'de de bunu yaptık. Yani bezmek, bezdirmek, yıldırmak Türkçede var. Kişinin bazı hareketler sonucunda işten ayrılmasını sağlamak veya kişiyi sindirmek. Bunlar aslında hep Türkçenin söz varlığındaki çok güzel kavramlar. Burada önemli olan kitle iletişim araçlarında 'mobbing' diye kullanmak yerine 'bezdiri' demek. Bu Türkçede hani 'beni bezdirdi', ya da 'bezdim bu işten' derler. İşte o kökten ve gövdesinden yararlanarak 'bezdiri' karşılığını önerdik.''

'Mobbing'in halk arasındaki kullanımına bakıldığında tacizle karşılaştırıldığına işaret eden Akalın, ''Tacizin çeşitli boyutları olabilir. 'Mobbing' de tacizin farklı bir boyutu. Mesela yasalarda henüz suç olarak bile yer almıyor'' şeklinde konuştu.       

Çeşitli bilim dallarında Türkçe'nin söz varlığına girmekte olan yüzlerce terim olduğuna işaret eden Akalın, ''Bu terimlere de çeşitli dallarda kurduğumuz 'terim çalışma grupları' karşılıklar öneriyor. Mesela ekonometri Türkiye'de son 20-30 yılda gelişen bir bilim dalı ama bunun ciddi bir terim sözlüğü, çalışması yok'' dedi.