Mustafa Kemal’i öğrenmek

Prof. Dr. Metin Kale

Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a çıkmadan önce, İstanbul’da üzüntü ve hayal kırıklığı ile dolu 6 ay süren (13 Kasım 1918-16 Mayıs 1919) bir “çözüm arayış dönemi” yaşadıktan sonra o gün, Anadolu toprakları ile kucaklaşır. 

O eşsiz insan tam bağımsızlık amacıyla ülkeyi işgalden kurtarma düşünce ve eylemine mütarekenin imzalandığı gün karar verdi. Kararını İstanbul’da geliştirdi ve Samsun’da uygulamaya soktu. Bir ulusun kaderini değiştiren ve de emperyalizme tarihte ilk yenilgisini yaşatacak olan bu büyük devrimci, bu zihni altyapıyla yola çıkıyordu. 

Yıldırım Orduları grubunun lağvedilmesinden sonra Adana’dan 13 Kasım 1918’de İstanbul’ a adım attığı gün, İtilaf devletleri donanması İstanbul’u işgal etmekteydi. Haydarpaşa Garı’nda kendisini karşılayan Dr. Rasim Ferit Talay’a: “Hata ettim, İstanbul’a gelmemeliydim, bir an önce Anadolu’ya dönmenin çaresine bakmalı” derken, işe nereden ve nasıl başlayacağının işaretini verdi aslında.  

‘HELE BİR ANADOLU’YA GEÇEYİM, GÖRÜRSÜNÜZ’

Ruşen Eşref o esir İstanbul’da Mustafa Kemal’in son gününü şöyle anlatır: 

“Mustafa Kemal Paşa’yla İstanbul tarafından Beyoğlu’na geldik. 15 Mayıs 1919 Perşembe... Tentesi kapalı bir otomobildeyiz. Fransız Sefareti’nin karşısındayız. Her taraf süngülü işgal askerleriyle dolu. Onlara bakarak yüzü gergin ve sapsarı, böyle söyledi: ‘Hele bir Anadolu’ya geçeyim, görürsünüz’...”

İstanbul hükümetlerinde Mustafa Kemal Paşa hakkında iki farklı görüş vardı: “Mustafa Kemal’i lehlerinde kazanmaya çalışanlar ile hiçbir şekilde ona güvenmemek gerektiğini ileri sürenler...” Günlerce tartışmalardan sonra Paşa’ya emniyet edilemeyeceği ve O’nun İstanbul’dan uzaklaştırılması gerektiğine karar verildi. Teslimiyetçi Damat Ferit hükümeti “Mustafa Kemal’i Anadolu dağlarına atmalı ve orada çürütmeli!” görüşünde karar kıldı. O’nu İstanbul’dan çıkarmaya karar veren Damat Ferit Hükümeti bir sebep ararken. bir gün, işgal kuvvetleri subaylarından dosya dolusu raporlar ellerine geldi. İngiliz işgal Kuvvetleri Komutanlığı, Samsun ve civarında Türklerin Rum köylerine tecavüz ettiklerini, bu durumun düzeltilmesi için oraya üst düzey bir subayın gönderilmesini, aksi takdirde kendilerinin müdahale edeceklerini Saray hükümetine dayattılar. Yani Mustafa Kemal’den bir tür zaptiye görevi yapması istenmekteydi. Oysa O’nun zihin dünyasında Anadolu’ya geçip sadece Mondros’la değil, ülkeyi Mondros noktasına getiren uzun bir tarihsel süreçle de hesaplaşmak vardı. O günü Mustafa Kemal şöyle dile getirir:

“Düşmanlar istikbalimizi imhaya karar vermişlerdir, bu gerçeği millet henüz  tamamiyle keşfetmemiştir. Herhalde hareket noktası İstanbul’un dışında idi. Orada bütün milleti gerçek hedefe sevk etmek lazım geliyordu. Bunun üzerine günlerce düşündüm. Herhangi bir suretle Anadolu’ya geçmek. Bunu düşündüğüm bir sırada Anadolu’da yetkileri oldukça geniş ordu müfettişliğini kabul edip etmeyeceğim soruldu.”

‘ANADOLU’YA İDEALİ VE İMANI GÖTÜRÜYORUZ’

İstanbul’dan, 16 Mayıs günü Bandırma vapuruyla ölümü de içeren, gerilimlerle dolu, Anadolu yaylasına başladı yolculuğu. Mihnetli bir mücadeleye girişecekti. Bütün olumsuzluklara karşın “Türk Ulusunun yok olmasını önlemeyi namus ve vicdan görevi” bilen Mustafa Kemal mücadeleye taptaze bir ruhla başlayacaktı.

İngilizler, vapuru Kız Kulesi açıklarında durdurdular. Niçin durdurulduklarını kaptana sorduğunda “silah ve cephane aramak için durdurulduklarını” öğrenir ve arkadaşlarına söylediği şu sözler tarihi niteliktedir: 

“Bunlar işte böyle yalnız demire, çeliğe, silah gücüne dayanırlar. Bildikleri tek şey yalnız maddedir. Bunlar özgürlük uğruna ölmeye karar verenlerin gücünü anlamazlar. Biz Anadolu’ya ne silah, ne cephane götürüyoruz, biz ideali ve imanı götürüyoruz.” 

Bu yolculuğu merhum Attilâ İlhan anlamlı sözlerle yorumlar: “İstanbul’dan üç insan, üç gemi ile ayrıldı. Enver Paşa bir Alman gemisiyle, Vahdettin bir İngiliz gemisiyle, Mustafa Kemal Paşa bir Türk gemisiyle. Üç ayrı yere bağlanmış üç yazgı. O kaderini Anadolu’ya bağlamıştı.” 

Dil İskelesi’nden Anadolu toprağına ilk adımını attığında yeniden doğmuş gibidir. Bağımsızlığa ulaşıncaya kadar, bütün ulusla birlikte, özveriyle çalışacağına kutsal inançları adına ant içer.

Samsun’a çıktıktan elli gün sonra rütbesini, mevkiini ve yetkilerini bir çırpıda bırakıp, sine-i millete döndü. Samsun’da yaktığı ihtilal ateşinin ilk işaretini Adana’dan 7/8 Kasım 1918 gecesi dönemin Sadrazamı İzzet Paşa’ya gönderdiği şifre ile zaten vermişti: “Mütareke ahkâmına uymayacağım. Kendi karakterime uyanı yapacağım...”

Kaderini Türk ulusunun, fakir, yorgun ve kimsesiz Anadolu halkının kaderiyle yoğuran ve Türk tarihinin en karanlık dönemlerinde ulusumuzun “Çoban Yıldızı” olan Mustafa Kemal, sahip olduğu derin yurt ve tarih bilinciyle, dağılan bir imparatorluğun enkazından, çağdaş, laik, ulusal Türkiye Cumhuriyeti Devleti’ni yarattı. Bugünkü gençler Ortadoğu coğrafyasında, Anadolu’da Türk Devrimini yaratan Mustafa Kemal Atatürk’ün ve yarattığı Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin değerini layıkıyla bilmek, anlamak ve de öğrenmek zorundadırlar.

(*) Osmangazi Üniv. Tıp Fakültesi Üroloji E. Öğretim Üyesi