Otoyol işletme hakkı imtiyaz sözleşmeleriyle yapılacak

İşletme hakkı verilen otoyollarda uygulanacak geçiş ücretlerinin belirlenmesinde, Kanunu'n yürürlüğe girdiği tarihte Genel Müdürlük tarafından uygulanmakta olan geçiş ücretleri esas alınacak.

Karayolları Genel Müdürlüğü'nün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Resmi Gazete'de yayımlandı. Karayolları ağının kalkınma planları, ulaştırma ana planı, stratejik plan ve programlar çerçevesinde ilgili diğer kurum ve kuruluşlarla işbirliği içinde ulusal düzeyde geliştirilerek yaygınlaştırılmasını amaçlayan Kanun'la, karayolları ve karayollarıyla ilgili altyapı, diğer yatırımlar ve hizmetlerin, ekonomik ve sosyal gelişmenin gereklerine uygun, diğer ulaşım sistemleri ile uyumlu, güvenli ve çevreye duyarlı bir şekilde yapılması veya yaptırılması, Karayolları Genel Müdürlüğü'nün çalışma usul ve esasları ile teşkilat ve görevlerine ilişkin hükümleri düzenlendi. Kanuna göre Karayolları Genel Müdürlüğü "kamu tüzel kişiliğine" sahip olacak. Görevleri, yetkileri ve hizmet birimleri yeniden şekillendiren Karayolları Genel Müdürlüğü, merkez ve taşra teşkilatından oluşacak. Merkez teşkilatı, ana hizmet birimleri, danışma ve denetim birimleri ile yardımcı hizmet birimlerinden meydana gelecek. Genel Müdürlüğün sorumluluğunda bulunan otoyollar ile bunlar üzerinde bulunan bakım ve işletme tesisleri, hizmet tesisleri ve diğer mal ve hizmet üretim birimleri ve varlıklarının işletme hakkının verilmesi 4046 sayılı Kanun hükümleri uyarınca Özelleştirme İdaresi Başkanlığı'nca gerçekleştirilecek. İşletme hakkı verilen otoyollarda uygulanacak geçiş ücretlerinin belirlenmesinde, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihte Genel Müdürlükçe uygulanmakta olan geçiş ücretleri esas alınacak. Bu Kanunun yürürlük tarihinden sonra mevcut otoyollara yeni güzergahların ilave edilmesi veya güzergahlarının değiştirilmesi durumunda Genel Müdürlükçe yürürlüğe konulan ilk uygulama ücretleri esas alınacak.

Esas alınan bu ücretler katma değer vergisinden arındırılıp sözleşmelerde belirlenen formül ve usullere göre güncellendikten sonra bulunan miktarlara, katma değer vergisi ilave edilmesi suretiyle işletme hakkının başladığı tarih itibarı ile uygulanacak olan geçiş ücretleri belirlenecek. Takip eden takvim yıllarına ilişkin geçiş ücretleri, her takvim yılı için geçerli olmak üzere sözleşmelerde belirlenecek formül ve usullere göre tespit edilerek uygulanacak. Hesaplanan araç geçiş ücretlerinin küsuratlı çıkması halinde ücretler katma değer vergisi dahil olarak yirmi beş kuruş veya katlarına tamamlanacak. Ücretsiz geçiş yapmasına izin verilecek olanlar sözleşmelerde belirlenecek.

Geçiş ücreti ödemeyenlere tarifenin 10 katı ceza

Genel Müdürlük işletimindeki otoyollar ile erişme kontrolünün uygulandığı karayolları için belirlenen geçiş ücretlerini ödemeden geçiş yaptığı tespit edilen araç sahiplerine Genel Müdürlük tarafından, o güzergahın en uzun mesafesine ait geçiş ücretinin on katı tutarında idari para cezası verilecek. Erişme kontrolü uygulanan karayollarında kısıtlanan ve yasaklanan işler veya hareketleri yapanlar ve yaptıranlar ile koruma alanı içine giren hayvan sahiplerine Genel Müdürlükçe yetkilendirilen personel veya trafik polisi, trafik polisinin görev alanı dışında kalan yerlerde jandarma personeli tarafından 500 Türk Lirası idari para cezası verilecek. İşletme hakkı verilen veya devredilen otoyollar veya erişme kontrolünün uygulandığı karayollarından geçiş ücretlerini ödemeden geçiş yapan araç sahiplerinden, işletici şirket tarafından o güzergâhın en uzun mesafesine ait geçiş ücreti ile birlikte, bu ücretin on katı tutarında ceza, genel hükümlere göre tahsil edilecek. Ücretin on katı fazlası olarak tahsil edilen ceza tutarının yüzde altmışı, tahsilini izleyen ayın yedinci günü mesai bitimine kadar, işletici şirket tarafından Hazine payı olarak, yıllık kurumlar vergisi yönünden bağlı olduğu vergi dairesine şekli ve içeriği Maliye Bakanlığınca belirlenen bir bildirimle ödenecek. Bu arada motorlu araçların cins ve kullanma amaçlarına göre sürülebileceği en çok ve en az hız sınırları, şehirlerarası çift yönlü karayollarında saatte 90 km, bölünmüş yollarda saatte 110 km, otoyollarda saatte 120 km hızı geçmemek üzere yönetmelikte belirlenecek. Büyükşehir belediyeleri tarafından yapımına başlanan, ancak bitirilemeyen metro ve benzeri raylı sistemlerin yapımı Ulaştırma Bakanlığı'nca tamamlanacak.

Karayolları Genel Müdürlüğü'nün gelirleri

Karayolları Genel Müdürlüğü'nün gelirlerinden biri genel bütçeden her yıl yapılacak Hazine yardımları olacak. Sözleşmelerde öngörülmesi halinde işletici şirket tarafından ödenen paylar, Genel Müdürlük tarafından işletilen geçişi ücretli karayollarından alınan ücretler, genel müdürlüğün görev ve sorumluluğunda bulunan karayollarında, karayolları sınır çizgisi içinde kalan alanlar ile karayolları sınır çizgisi dışında kalan Genel Müdürlüğe devir ve temlik edilmiş taşınmazlar ve tesisler ile mülkiyetinde olan taşınmaz ve tesislerin kiraya verilmesi, ön izin verilmesi, irtifak hakkı tesisi veya kullanma izni verilmesi sonucunda elde edilenler de Karayolları'na gelir olarak aktarılacak. Ayrıca müteahhitlere sözleşmeleri gereğince verilen malzeme, araç-gereç, depo, arazi ve sair unsurlardan elde edilen kira bedelleri, taahhütlerini tamamen veya kısmen yerine getirmeyen müteahhitlerden alınan tazminatlar ile gelir kaydedilen teminatlar, taşınmaz satışından veya kiraya verilmesinden elde edilen gelirler, lüzumu kalmayan veya hurdaya ayrılan karayolu makineleri ve atölyelere ait sair eşyanın satışlarından elde edilen gelirler, ihale şartnamesi veya dokümanı satışlarından elde edilen gelirler, işletme hakkı verilen hizmet tesislerinden elde edilen gelirler, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek ve tüzel kişilerden gelen hizmet talepleri çerçevesinde elde edilen gelirler, her türlü bağış, yardım ve nema gelirleri ile diğer gelirler de kuruma aktarılacak kaynaklar arasında yer alacak. Kurumun her türlü iç ve dış borçlanması Hazine Müsteşarlığının iznine bağlı olacak.

Ücretsiz geçiş izinleri genel hükümlere belirlenecek

Otoyollar ile erişme kontrolünün uygulandığı karayollarının geçişi ücretli olacak kesimleri Genel Müdürün teklifi üzerine Bakan tarafından belirlenecek. Geçişi ücretli olan otoyollar ile erişme kontrolünün uygulandığı karayollarından, işletme hakkı verilen veya devredilenler hariç, ücretsiz olması uygun görülen kesimleri ile ücretsiz geçiş yapmasına izin verilecekler genel hükümlere göre belirlenecek. İşletme hakkı verilen veya devredilen karayollarında geçiş ücretinin belirlenmesine ilişkin esas ve usuller ile ücretsiz geçiş yapmasına izin verilecek olanlar sözleşmelerde düzenlenecek.

Karayolları bakanın onayıyla erişme kontrollü karayoluna çevrilebilecek

Belediye sınırları içindekiler de dahil olmak üzere, Genel Müdürlüğün görev alanındaki karayolları, Genel Müdürlüğün teklifi üzerine Bakan onayı ile erişme kontrollü karayoluna dönüştürülebilecek veya erişme kontrolü kaldırılabilecek.

İşletme hakkı verilen veya devredilen erişme kontrolü uygulanan karayollarının ücretli ve erişme kontrollü olma niteliği sözleşmeleri süresince korunacak. Erişme kontrolü uygulanması nedeniyle söz konusu karayolları sınırına bitişik taşınmaz sahipleri ile bu taşınmazlarla ilgili diğer hak sahiplerinin karayollarına giriş ve çıkışlarının iptal edilmesi halinde, Genel Müdürlük tarafından taşınmaz sahipleri ile bu taşınmazlarla ilgili diğer hak sahiplerinin ulaşımları, toplayıcı yol yapılarak veya herhangi bir şekilde, mümkün olan en kısa mesafeden istifade edilerek sağlanacak. Bu madde çerçevesinde ulaşım imkânı sağlanan taşınmaz sahipleri ile bu taşınmazlarla ilgili diğer hak sahipleri, Genel Müdürlükten ulaşım düzenine ilişkin olarak başka bir talepte bulunamayacak.

Bağlantılar genel müdürlüğün uygun gördüğü yerlerde yapılacak

Erişme kontrolü uygulanan karayollarına bağlantılar Genel Müdürlüğün uygun gördüğü yerlerde ve şekillerde yapılacak. Belediye ve mücavir alan sınırları dışında, erişme kontrolü uygulanan karayolu çevresinde, ilgili idare tarafından imar düzenlemesi yapılmadan önce, Genel Müdürlüğün olumlu görüşü alınır. Olumlu görüş alınmadan imar planı kesinleştirilemeyecek. Erişme kontrolü uygulanan karayolu sınırları içinde Genel Müdürlüğün izniyle kurulacak tesis veya yapılacak faaliyetler dışında tesis kurulması veya faaliyette bulunulması yasak olacak. Erişme kontrolü uygulanan karayolu sınırları içinde Genel Müdürlüğün izniyle kurulacak tesisler ve eklentileri mimari, statik, tesisat ve her türlü fenni mesuliyeti Genel Müdürlükte olmak kaydıyla İmar Kanununda öngörülen yapı ruhsatiyesine tabi olmayacak. Bu tesislerin plan ve projesi ile mülkiyet bilgileri inşaat başlamadan önce ilgili idarelere bildirilecek. Bu tesisler erişme kontrolü uygulanan karayolunun müştemilatından sayılacak.

Kamulaştırma ve trampa yetkisi

Genel Müdürlük, görev alanına giren her türlü karayolunun yapımı, geliştirilmesi, çevresinin korunması ve düzenlenmesi veya tesislerin yapımı için gerekli taşınmazları kamulaştırma yetkisine sahip olacak. İşletme hakkı verilen veya devredilen erişme kontrollü karayollarında, ihtiyaç doğması hâlinde yapılacak kamulaştırma işlemleri Genel Müdürlükçe yapılacak. Sözleşmelerde, kamulaştırma bedelinin tamamının veya bir kısmının işletici şirketçe ödenmesi hususu hükme bağlanabilecek.

Genel Müdürlük, karayollarının yapımı ile ilgili olarak ihtiyaç duyacağı taşınmazların kamulaştırılmasında, kamulaştırma bedellerine karşılık gelmek üzere, Hazinenin özel mülkiyetinde veya devletin hüküm ve tasarrufu altında olup da kendisine devir ve temlik edilmesi suretiyle elde ettiği taşınmazları, ilgililerin muvafakati dâhilinde trampa yapmaya yetkili olacak.

Çevre ve Orman Bakanlığı'nca izin verilecek durumlar

Savunma, ulaşım, enerji, haberleşme, su, atık su, petrol, doğalgaz, altyapı, katı atık bertaraf ve düzenli depolama tesislerinin; baraj, gölet, sokak hayvanları bakımevi ve mezarlıkların, devlete ait sağlık, eğitim ve spor tesislerinin ve bunlarla ilgili her türlü yer ve binanın devlet ormanları üzerinde bulunması veya yapılmasında kamu yararı ve zaruret olması halinde, gerçek ve tüzel kişilere bedeli mukabilinde Çevre ve Orman Bakanlığınca izin verilebilecek. Sağlık, eğitim ve spor tesisi yapımı maksadıyla verilen izinlere konu asli tesislerin dışındaki kafeterya, kantin, otopark gibi yan ünitelerin kiralanmasının, aynı fıkra kapsamında diğer izinlere konu tesislerin tamamının veya bir bölümünün kiralanmasının veya özelleştirme uygulamaları kapsamında işletme hakkının devredilmesinin, yap-işlet-devret modeli ile yaptırılmasının izin sahibi tarafından talep edilmesi halinde izin verilebilecek. Turizm izinleri dışındaki izinlere konu tesislerin izin sahibince üçüncü kişilere kiralanması halinde; orman sayılan alana isabet eden kira bedelinin yüzde ellisi her yıl Orman Genel Müdürlüğü özel bütçe hesabına izin sahibi tarafından yatırılacak.

Bedelsiz izinlere konu tesislerin yid modeliyle yaptırılmasında bedel alınmayacak

Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen bedelsiz izinlerin özelleştirme uygulamaları kapsamında işletme hakkının devri halinde, mevcut izinlerin izin bedeli karşılığı olarak işletme hakkı devir bedeli üzerinden, ormanlık alanların devredilen toplam kullanım alanları içindeki yüzde oranı dikkate alınarak hesaplanacak tutarın binde beşi bir defaya mahsus olmak üzere işletici tarafından devir alma tarihinden itibaren üç ay içinde defaten Orman Genel Müdürlüğü özel bütçe hesabına yatırılacak. Bu izinlerden ayrıca bir bedel alınmayacak. Kamu kurum ve kuruluşlarına verilen bedelli izinlerin özelleştirme uygulamaları kapsamında işletme hakkının devri halinde taahhüt senedinde yer alan bedeller dışında işletme hakkı bedeli üzerinden herhangi bir bedel alınmayacak. İzinler, ilgili kamu idareleri veya kamu kurum ve kuruluşları adına devam edecek. Ancak taahhüt senetlerinde yer alan haklar işletme süresi içinde aynı şekilde işleticiler tarafından kullanılır ve yükümlülükler yine işletme süresi içinde işleticiler tarafından yerine getirilecek.

Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına verilen bedelsiz izinlere konu tesislerin yap-işlet-devret modeli esas alınarak yaptırılması ve işlettirilmesi halinde işletme süresi içinde herhangi bir bedel alınmayacak. 8 Kasım 2003 tarihinden önce verilen turizm ve diğer izinlerin kesin izin hakları devam edecek. İzinli saha içinde kalmak kaydıyla mevcut tesislere tadilat, kapasite, tür ve sınıf değişikliği izni verilebilecek. Çevre ve Orman Bakanlığınca verilen tadilat, kapasite, tür ve sınıf değişikliği izinleri dahil olmak üzere daha önce turizm amaçlı tesisler için verilen izinler ile diğer izinlerin irtifak hakkına dönüştürülmesinin izin sahibi tarafından talep edilmesi halinde, izin sahibi lehine bu Kanunun 115 inci maddesine göre irtifak hakkı tesis edilebilecek