Renkler ve biçimlerle Cumhuriyet

Her rengin ve biçimin çok farklı anlamlara gelebileceğini kanıtlıyor fotoğraf ve grafik sanatçısı Kayıhan Bölükbaşı’nın “Cumhuriyet Mozaiği” adlı tablosu. Tabloda yer alan her biçim ve renk, tarihi bir dönemi simgeliyor. Tablonun sol başında yer alan kare, Cumhuriyetin ilk yılını, sağ en alt köşede yer alan kare ise 80. yılını simgeliyor. Bölükbaşı ile “Cumhuriyet Mozaiği” tablosunu ve Türkiye’de son yıllarda yaşanan gelişmelerin sanat yaşamını nasıl etkilediğini konuştuk:

- Böyle bir tablo yapma düşüncesi nasıl ortaya çıktı?

KAYIHAN BÖLÜKBAŞI - Tabloyu Cumhuriyetin 80. yılı olan 2003’te, Tekel’in “Cumhuriyet” konulu resim yarışması için yapmıştım. Beğenilmesine karşın, değerlendirme dışı bırakıldı çünkü istenen boyutta değildi. Amacım Cumhuriyetin öyküsünü tuvale yansıtmaktı.

‘Işık bir enerjidir’

- Çalışmanızda en dikkat çeken renk mavi. İhtilalleri simgeliyor. Neden?

BÖLÜKBAŞI - Işık bir enerjidir. Renkler de titreşimleri birbirinden farklı enerjidirler ve insanlar üzerinde, psikolojik, fizyolojik ve ruhsal etkileri vardır. Her insanın da bir içgüdü rengi... Çalışmadaki renkler, tarihteki olaylara göre sıralandı. İhtilalleri maviyle göstermemin nedeni mavinin durağan olmasıdır. Çünkü ihtilaller, hükümetlerin ve demokrasi denilen oyunun durdurulmasına yöneliktir.

- “Cumhuriyet Mozaiği”ndeki her biçimin bir anlamı var değil mi?

BÖLÜKBAŞI - Kırmızı kareler yeni bir başlangıcı, sağlamlılığı, enerjiyi, kalıcılığı ve eğilmezliği betimliyor. Sarı üçgenler sağlamlık, bilgelik, bilgi, mutluluk, ilham, entelektüel güç... Yeşil daireler paylaşma, uyum, işbirliği, huzur, güven...

- Son yıllarda ülkenin içinde bulunduğu durum sanat yaşamını nasıl etkiliyor?

BÖLÜKBAŞI - Tüm toplum gibi sanatçılar da etkileniyor. Ama sanatın dini, ırkı olmaz. Sanat evrensel bir olgudur. Sanatçı toplumun değerlerinden yola çıkarak, düşüncelerini, hayallerini, tepkilerini yapıtlarına yansıtır.

‘Yumuşak lokma yapılmak’

- Yaşanan olumsuz gelişmelerin önüne geçebilmek için sanatçılara ne gibi görevler düşüyor?

BÖLÜKBAŞI - Türkiye’de henüz gerçek bir demokrasi yok ne yazık ki! Demokrasi kılıfı adı altında hükümetler, halk tarafından seçilmiş gibi gösteriliyor. Sanatçılar eserlerine daha fazla yansıtmalılar durumları...

- Sanatçılarımız bugün tarihi anlatan yapıtlar vermiyor, tarihimizi unutuyoruz. Siz ne düşünüyorsunuz?

BÖLÜKBAŞI - Yaşanan olaylardan yola çıkarak farklı çalışmalar yapmayı düşünüyorum. “Geçmişini bilmeyen milletler, geleceklerine yön veremezler” diye bir söz vardır. Bu nedenle öncelikle geçmişimizi, doğru kaynaklardan öğrenmemiz gerektiği kanısındayım ki geleceğimize yön verebilelim. Ayrıca, toplum bilinçli olarak cahil bırakılıyor. Aç bırakılıp “yumuşak lokma” yapılmak isteniyoruz.

Tablonun notu: Cumhuriyet Mozaiği

Fotoğraf ve grafik sanatçısı Kayıhan Bölükbaşı, Cumhuriyetin 80 yıllık tarihini araştırarak, 80 karede renk formlarıyla T.C.’nin 80 yıllık renkli mozaiğinin oluşumunu (Cumhurbaşkanlarını, anayasaları, hükümetleri, seçimleri, ihtilalleri, kaosları, büyük depremleri)  farklı bir bakış açısı ve çağdaş bir anlatımla yorumluyor.

Sol baştaki kare Cumhuriyetin 1.yılını, (1924)  sağ en alt kare ise 80. yılını (2003) temsil ediyor.

Yılları ifade eden büyük karelerin içerisindeki renk formlar; o yılın içindeki önemli olayları (devrimler, reformlar, antlaşmalar vs.) ve dönemlerin karakteristik yapılarını ifade ediyor.

Siyah zeminler; Atatürk’ün, Menderes’in, Özal’ın erken ölümlerini temsil ederken; gri zeminler; kaosu, belirsizliği 1960 ve 1980 ihtilalini, 1974 12 Mart muhtırasını temsil ediyor.


Cumhuriyet'in 33. yılında doğan Bölükbaşı, tabloya, kare ve daireden oluşan gözle doğumunu titizlikle işlemeyi unutmamış. Bu kareye de imzasını atmış.

Renklerin anlamı

 Yılları temsil eden büyük karelerin içindeki küçük renkli karelerden

 Kırmızılar: Cumhurbaşkanlarını (10 Adet)

 Morlar: Anayasaları (4 Adet)

 Türkuazlar: Hükümetleri (59 Adet)

 Sarılar: Seçimleri (15 Adet)

 Maviler: İhtilalleri (2 Adet)

 Beyazlar: Ölü sayısı 0-10 kişi arasındaki büyük depremleri (31 Adet)

 Griler: Ölü sayısı 10-50 kişi arasındaki büyük depremleri (16 Adet)

 Siyahlar: Ölü sayısı 50 kişinin üzerindeki büyük depremleri temsil etmektedir. (32 Adet)

 Toplam: 169 adet küçük kare bulunmaktadır.

 Yılları temsil eden büyük kareler

 Kırmızı: Kare ile ifade edilir. Yeni bir başlangıç, sağlamlık, enerji, kalıcılık, eğilmezlik

 bütünlük, yoğunluk ve motivasyon.

 Turuncu: Diyagonal dörtgenle ifade edilir. İletişim, atılım, hareket.

 Sarı: Üçgenle ifade edilir. Sağlam, dikkat, bilgi, bilge, mutluluk, ilham.

 Yeşil: Daire ile ifade edilir. Paylaşma, uyum, işbirliği, huzur, güven.

 Türkuaz: Ters üçgenle ifade edilir. Dikkat, konsantrasyon, değişim ve dönüşüm.

 Mavi: Altıgen ile ifade edilir. Ruh dünyası, sadakat, sakinlik, görev bilinci, barış, şifa.

 Mor: Ters beşgen ile ifade edilir. Asillik, özerklik, vizyon, sanatçı kişilik, düşünce, tolerans

Macenta: Düz beşgen ile ifade edilir. İdealizm, saygı, şükran ve sadakat,  evrensel uyum, maddi özellikler.