Rize'de üreticiler isyanda: Çayın tadı yok

2021 yılı için açıklanan yaş çay alım fiyatları yüzde 18’lik artış gösterdi. Ancak gübre fiyatlarının yüzde 40’tan fazla arttığı bir dönemde yaş çaya yapılan zam üreticiyi memnun etmeyerek, tepkisine neden oldu. Çay üreticisini destekleme fiyatları da 2016 yılından bu yana artırılmazken, üretici çayın en az 5 TL’den alınması gerektiğini savunuyor. Neredeyse günün yarısını çay toplayarak geçiren üreticiler, uygulanan günlük kota ile de özel sektöre mahkûm edildiklerini söylüyor. Özel sektörün çayın kilosunu 2 lira 80 kuruştan aldığını belirten üreticiler, ÇAYKUR’un kapasite arttırdığını açıklamış olmasına karşın, kota ve kontenjan uygulamasının devam ettiğini belirtiyor.

Karadeniz’in en temel geçim kaynağı çay, bir noktada da bölge halkının yıllardır çözülemeyen sorunu. Üreticinin elindeki çayları işlemek ve yönetimini yapmak için kurulan ÇAYKUR’un üreticiden kota ile çay alması, üreticiyi özel sektöre mecbur bırakıyor. Cumhuriyet ekibi olarak Rize’de çay bahçelerini gezdik. Varlık Fonu’na devredilen ve 4 yıldır zarar açıklayan ÇAYKUR amacının dışına çıkarak üreticinin yanında yer almıyor. Açıklanan yaş çay alım fiyatı kilo başına 3 lira 80 kuruş olarak belirlenirken, kota ve kontenjan engeli nedeniyle üreticiler, özel sektörün belirlediği fiyat olan 2 lira 80 kuruşa emeklerini satmak durumunda kalıyor. Çay’da taban fiyat uygulamasına geçilmesini ve özel sektörün devletin belirlediği fiyatın altında çay almasının önüne geçilmesi için CHP’nin TBMM’ye sunduğu kanun teklifi AKP ve MHP’nin oyları ile reddedilmişti. Çayını 5 liradan satmayı talep eden üreticiler, bir kişinin günde 10 saatten fazla çalıştığını anımsatarak, bu sömürüye son verilmesini istiyor. 

‘BİR GÜN ÇAY KESME MAKASI İÇİN ÇALIŞIYORUZ’

Daha sonra Pazar’da Subaşı olarak da bilinen Haçapit Köyü’nde ziyaret ettiğimiz çay üreticileri de aynı sıkıntılardan yakınıyor. Geçim kaynaklarının çay olduğunu anlatan köylülerden Mahir Karaca, “Sezona kotayla başladık. Devlet çay alımına 50 kuruş zam yaptı kilosu 3 lira 80 kuruş oldu. Biz 5’e yakın bir fiyat bekliyorduk. Her şeye zam geldi. Bir çay makası 300 lira oldu. İşçi çalışıyor. İşçi yevmiyesi 300 lira. Yani bir gün çay kesme makası için çalışıyoruz. Markete gittiğimiz zaman bin liraya dolap dolmuyor. Kotalı olduğu için özel sektörün eline kalıyoruz. Özel sektör 3 lira 30 kuruşa alıyordu. Bu fiyat 2 lira 80 kuruşa kadar düştü. Biz istedik ki devlet bir taban fiyat belirlesin, özel sektörde aynı fiyattan çayı alsın. Ama bunu yapmıyorlar. Devlet bize sahip çıkmıyor, özel sektörün eline bırakıyor” diye konuştu. 

‘ÇOK BÜYÜK BİR HAKSIZLIK’

Fındıklı Kent Konseyi Başkanı ve emekli öğretmen Fatma Hanedar da “Ben de üreticiyim. 5 dönüm çaylığımız var. Çaylığımızı yarıcıya verdik. El ele baş başa kazandığımız para kalmıyor. Enflasyon çay üreticisini çok etkiliyor. Günlük işçiler 400 liraya yakın para istiyorlar. 5 dönüm çaydan 5 ton çay alıyoruz. Bizimkiler verimli ve bakımlı. Çayın bakımı da günlük tutulan işçilerle yapılıyor. 5 tonun yarısı yarıcımın oluyor yarısı benim. Yaklaşık 2 ton gübre veriyoruz. Çay çok emek ister. Günlük kota dönüm başına şu an 15 kiloya düştü. ÇAYKUR kapasitesini tam kullanmadığı için özel sektöre yönlendiriyor diye duyuyoruz. Çok büyük bir haksızlık. 1 lira altına özel sektöre yönlendiriyorlar. Yaşananlar bizi üzüyor. Hükümet bu işleri çok da iyi biliyor. Keşke çay kanununu üzerine düşseler” ifadelerini kullandı. 

‘ZAM DEĞİL SADAKA’

İkizdere’de bir çay bahçesinde bir araya geldiğimiz CHP Rize İl Başkanı Saltuk Deniz ise “Gübre fiyatlarında geçen seneye göre yüzde 40’a yakın bir zam yapıldı. Çay fiyatına ise yüzde 18,7 oranında zam yapıldı. Vatandaşlar sadece gübre fiyatlarında artıştan dolayı eksiye düşmüş durumda. Ayrıca son 1 yıla göre üretici fiyat endeksine baktığınızda yıllık artışın yüzde 35,17 olduğunu görüyoruz. Oysa çaya yapılan zam yüzde 18. Yani çay üreticileri sezona ekside başlamış oluyor. Onun için biz bu sene yapılan zam, zam değil sadaka. Enflasyon rakamının altında bir zam açıklıyorsanız bu zam değil sadece durumu idareten bir zam. Gübre fiyatlarında artış oldu ayrıca devletin dönüm başına 4 lira bir gübre desteği var. Biz ‘gübredeki destekleme fiyatını dönüm başına 75 liraya çıkarın ki en azından hak kaybı olmasın’ dedik. Ancak AKP, ülkeyi nasıl yönetiyorsa çay politikasını da öyle yönetiyor” dedi. “Biz çayda taban fiyat uygulanması için konuyu Meclis’e taşıdık” diyen Deniz, “Cumhur İttifakı taraflarınca reddedildi. Üreticinin kota, kontenjan sorununun olmaması gerekiyor. ÇAYKUR vatandaşın tüm çayını almalı. Onun kurulma nedeni bu. Çay üreticisinin yoksullaşması devam ediyor. Ancak saray hükümeti çay üreticisinin mağduriyetini gidermek yerine Karadeniz’in doğasını katleden, yağmalayan Cengiz İnşaata 5’li çeteye kaynak aktarmayı seçmiştir” ifadelerini kullandı. 

CHP’li Saltuk Deniz “ÇAYKUR vatandaşın tüm çayını almalı. Onun kurulma nedeni bu. Çay üreticisinin yoksullaşması devam ediyor. Ancak saray hükümeti çay üreticisinin mağduriyetini gidermek yerine kaynakları Cengiz İnşaat ve 5’li çeteye  aktarıyor” diyor.  

FABRİKA ÖNÜNDE ÇAYKUR’A TEPKİ 

Çay sezonunun başlamasının üzerinden birkaç gün geçmesine karşın ÇAYKUR, çay alımlarında kontenjan uygulamaya başladı. 300’ün üzerinde çay üreticisi Artvin Hopa’da çay fabrikası önünde bir araya gelerek, sezonun başında dekar başına alınan çayın 17 kilograma düşmesine tepki gösterdi. Özel sektörün yaş çayın kilosunu 2 lira 85 kuruşa almasına da tepki gösteren üreticiler, fabrika müdürü ile konuşarak, ÇAYKUR Genel Müdürü Yusuf Ziya Alim ile de görüşme talep etti. CHP Rize İl Başkanlığı da dün Çayeli Meydanı’nda bir araya gelerek, çay üreticilerinin sorunlarına ilişkin basın açıklaması gerçekleştirdi. Burada konuşan İl Başkanı Saltuk Deniz, “Mecliste tüm partiler bir araya gelerek Çay’da taban fiyat uygulamasına geçilir ve devletin açıklamış olduğu fiyatın altından özel sektörün çay alımı yapması yasaklanabilir” dedi.