Şaibeli ihale

Mersin Akkuyu'da kurulacak nükleer santral için Rus Jsc Atomstroyexport, Jsc Inter Rao ues, Ciner Grubuna bağlı Park Teknik Elek. Mad. Tur. San. Tic. A.Ş. İş Ortaklığı, 15 yıl devlet tarafından alım garantisi verilmesi çerçevesinde, 415 milyar 517 milyon 797 bin 649 kWh elektrik üretmeyi, ortalama fiyatın kWh başına 20.79 Amerikan centi, değerlendirmeye esas indirgenmiş fiyatın kWh başına 21.16 cent, 15 yıl boyunca devlete yapılacak elektrik satışının tutarının da 86 milyar 367 milyon 454 bin 750 dolar olmasını teklif etti.

Teklifleri 24 Eylül'de alınan nükleer santral ihalesinde gelen tek teklifin fiyat zarfı Enerji Bakanlığı'nda düzenlenen nihai oturum ile açıldı. 4 ünite olmak üzere 4 bin 800 megavat (MW) kurulu gücünde santral kurmayı teklif eden Rao-Ciner ortaklığının, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu'ndan (TAEK) olur almasının ardından fiyat teklifi açıldı. Teklif, Türkiye Elektrik Ticaret Taahhüt Anonim Şirketi (TETAŞ) Genel Müdür Yardımcısı Yaşar Çakmak'ın ihale komisyonu başkanlığında açıldı.

Teklifin okunmasının ardından şirket, revize bir teklifinin olduğunu bildirdi. Komisyon Başkanı Çakmak da, revize teklifin olduğunu, yeni teklifin ayrıca değerlendirileceğini belirtti.

Güler kafaları karıştırdı

Oturumun ardından Enerji Bakanı Hilmi Güler basının sorularını yanıtladı. Firmanın dünyadaki ekonomik gelişmeler nedeniyle revize teklif verdiğini açıklayan Güler, yeni teklifin TETAŞ Genel Müdürlüğü tarafından resmi evrak olarak kayda alındığını, basın huzurunda oturum yapılmaksızın açılıp pazarlığa konu edileceğini söyledi.

Böyle bir düzenlemenin yasada ve şartnamede bulunmadığının anımsatılması üzerine Güler, buna engel bir durum olmadığını, tek şirket olduğu için de pazarlık yapılabileceğini savundu. Zarfta ne yazdığını henüz bilmediklerini, TETAŞ zarfı açtıktan sonra öğreneceklerini ifade eden Güler, değerlendirmenin ne zaman yapılacağının sorulması üzerine, "Süratli hareket edeceğiz ama acele hareket etmeyeceğiz" dedi.

Uzmanlar fiyatı yüksek buldu

Nükleer santral yarışmasında şirketin verdiği fiyatı ''yüksek'' bulan uzmanlar, Afşin Elbistan C ve D termik santral üniteleri için açılan ihalenin de yüksek fiyat yüzünden iptal edildiğine dikkati çekti.

Soruları yanıtlayan enerji güvenliği analisti Faruk Demir, nükleer enerjiye geçişin ve nükleer santral kurulmasının temel amacının, ''elektrikte fiyatı aşağı çekecek bir rekabetin oluşması'' olduğunu vurguladı.

Nükleer santrallerin de termik santraller gibi önemli bir üretim yaptığını belirten Demir, ''Dolayısıyla bu büyük üretimin karşısında daha uygun fiyatla bir rekabet olsun istendi. Ama bugünkü rakama bakınca bu fiyat rekabet için hiç uygun değil, hatta şaşırtıcı miktarda yüksek'' dedi.

Dünya genelinde küresel bir kriz yaşandığına işaret eden Demir, Ekim 2008 başında kilovat saat başına birim fiyat olarak 6,75 avro-centlik fiyatın makul görüldüğünü belirtti. Kriz nedeniyle kredi maliyetlerinin arttığını, kredi bulmada zorluk yaşandığını kaydeden Demir, ''Ama enerji gibi alım garantisi olan bir sektörde yine de çok büyük bir yansıma olmaz. Belki yüzde 10-15 gibi bir yansıma olur. Demir-çelik, malzeme ve ekipman fiyatları da düştü. Dolayısıyla bu sıçramanın çok fazla olmaması gerekiyor'' diye konuştu.

Rus şirketin verdiği 21,16 dolar-centlik fiyatın yaklaşık 16 avro-cente denk geldiğini ifade eden Demir, ''Bu fiyatla krizden önceki fiyat arasında 10 avro-centlik bir fiyat var. Maliyetleri dikkate aldığınızda fiyat bu kadar yüksek çıkar mı, tartışılır. Hesabın yeniden yapılması lazım. Bence bu rakamın 11-12 avro-cent (16-17 dolar-cent) civarında olması gerekir ki, Türkiye için makul ve hedeflenen rekabetçi fiyat yakalansın'' dedi.

İhale sürecine katılan şirketler sorunu

Normal prosedürde son oturumda fiyat teklifinin açılması, ardından Bakanlar Kurulu onayına sunulması değerlendirmesi bulunuyordu. İhaleden ayrı revize teklif ihale mantığına aykırı düştüğü gibi, ilgili düzenlemelere de uymuyor. Bu durumda ihale sürecine katılan ama teklif vermeyen şirketlerin durumu soru işareti yarattı. Rao-Ciner ortaklığının küresel ekonomideki değişiklikler gerekçesini kullanan diğer şirketler de yeni teklif vermek isterse ne yapılacağı bilinmiyor. 24 Eylül'de yapılan ihalenin ilk oturumunda; Suez Tractebel (Fransa-Belçika), Unit Investment N.V. (Hollanda), Akenerji (Türkiye), AECL Atomic Energy Of Canada Limited (Kanada) ve Hattat Holding'in(Türkiye) teşekkür mektubu sunmuştu.

Son tasarım santral

Rao-Ciner ortaklığının Mersin Akkuyu'da kurmayı tasarladığı nükleer santral 4 ünite olacak. Rusya Federasyonu tarafından geliştirilen VVER tipi reaktörlerin en son modeli olacak. Bu tasarım, halen dünyada 18 adedi işletmede bulunan VVER-1000'den özellikle de Finlandiya için geliştirilen ve daha sonra Çin (Tianwan 1 ve Tianwan 2) ve Hindistan Kudankulam'da inşa edilen VVER 1000 (AES-91) tasarımından evrimleştirildi. Akkuyu için teklif edilen her bir ünitenin nominal elektrik gücü yaklaşık 1200 MWe, 4 üniteden oluşan nükleer güç santralının toplam elektrik gücü ise yaklaşık 4800 MWe olacak.

Çift katmanlı koruma kabı binası bulunacak. Tasarımda uçak çarpmaları, dış patlamalar, rüzgar yükleri dikkate alındı. Batı tipi benzerlerinde bulunan tüm güvenlik sistemlerine sahiptir ve tasarıma esas kazaların ötesindeki kazalar da (ciddi kazalar) göz önünde bulundurularak tasarım yapıldı.

Rusya Federasyonun'da, Novovoronezh II Nükleer Santralında 24 Haziran 2008'de ve Leningrad II Nükleer Santralında 25 Ekim 2008'de VVER-1200 (AES-2006) tipi ilk ünitelerin inşaatına başlandı.