Sanayici geleceğe iyimser bakıyor

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, 2009 ilk yarı sonuçları ve 2009 ikinci yarı beklentilerini içeren "Ekonomik Durum Tespiti Anketi" çalışma sonuçlarını, İSO Odakule'de düzenlediği basın toplantısı ile açıkladı. Ekonomik Durum Tespiti Anket sonuçlarına göre, olumsuzluk yaşayan işletmeler oranı, 2009'un ilk yarısında, 2008 yılı ikinci yarısına kıyasla daha da arttı. Üretim, iç satış, dış satış, yeni siparişler ve istihdam başta olmak üzere ankette ele alınan beş temel göstergelerde ikinci yarı verileri, ilk yarı verilerine göre daha iyimser çıktı. Ankette, 2008 ikinci yarıda 80.8 olan üretim endeksi, 2009 ilk yarıda büyük bir düşüşle 61.5'e geriledi. Raporda, "Bu oran 2001 ilk yarı hariç, 1998'den bu yana karşılaştığımız en düşük değerdir" denildi. 2009 ilk yarıda üretim endeksi küçüklerde 52.5, ortalarda 70.2, büyük işletmelerde 67.7'lik oranla, 2008 ikinci yarı değerlerinin oldukça altında seyretti.

Üretimde beklenti endeksi yüksek çıktı

İşletmelerin ikinci yarı için üretim beklentisi endeksi 121.7 çıkan ankette, "İşletmelerin büyük bir bölümü, 2009 ikinci yarıda üretimde daha az sorun yaşamayı beklediklerini göstermektedir" ifadelerine yer verildi. Buna göre 2009 ikinci yarıda işletmelerin üretim beklentisi endeksi küçüklerde yüzde 114.2, ortalarda yüzde 124 ve büyüklerde yüzde 137.5 ile ilk yarının çok üzerinde çıktı.
 

Dış satış beklenti endeksi yükseldi

İç satışlar endeksi 78.5'den, yüzde 61.1'e gerildi. Anektte, "Üretim endeksinde olduğu gibi iç satışlar endeksinde de 2009 ilk yarı endeksi değeri, 2001 ilk yarısından sonraki en düşük değerdir" değerlendirmesine yer verildi. Ölçekler itibariyle bakıldığında 2009 ilk yarıda iç satışlar endeksi küçüklerde 53.8, ortalarda 63.1, büyüklerde 75.2'lik oran ile 2008 ikinci yarısının altında kaldı. İşletmelerin iç satış beklentisi endeksi ikinci yarıda, küçüklerde 112.8, ortalarda 123.2, büyüklerde 125.8 oldu. Dış satış beklentisinde endeks, ikinci yarıda olumlu çıktı. İkinci yarıda işletmelerin dış satışlar beklentisi endeksi, 116.8 oldu. Buna göre küçüklerde 106.6, ortalarda 119.8, büyüklerde yüzde 113 oldu.
 

Büyük işletmeler dah aiyimser

2008 ikinci yarıda 65.7 olan yeni siparişler endeksi, 2009 ilk yarıda 58.3'e geriledi. Bu değer, 2001 ilk yarı sonrasındaki en olumsuz değer olarak nitelendirildi. Yeni sipariş beklentisi ikinci yarıda yüzde 118.7 olurken, ölçekler bazında incelendiğinde küçüklerde 109.7, ortalarda 125.7, büyüklerde 128.2 sonucu çıktı. Ankette, "Bu değerlerde, büyük ölçekli işletmelerin, küçük ve orta ölçekli işletmelere göre daha iyimser olduklarını ortaya koymaktadır" değerlendirmesinde bulunuldu.
 

İstihdamda daralmanın sürmesi bekleniyor

Beş temel göstergeden biri olan istihdam için ikinci yarıda da daralmanın devam etmesi bekleniyor. 2008 ikinci yarısında 76.7 olan istihdam endeksi, 2009 ilk yarısında yüzde 66.6ya geriledi. İstihdam endeksi beklentisi ikinci yarı için küçüklerde 102, ortalarda 101 ve büyüklerde 116.2 çıktı. Ankette, "İstihdamdaki daralmanın 2009 ikinci yarıda da devam edeceğine işaret eder nitelikte" ifadelerine yer verildi. Anket kapsamında, ihracat yapan işletmelerin oranındaki değişimlerde incelendi. Buna göre ihracatın toplam ciro içindeki payı yüzde 38.4'den, yüzde 37.6'ya geriledi. Küçük işletmelerde yüzde 42.2 olan ihracat - ciro oranı, 2009 ilk yarıda yüzde 38.5'e, orta ölçeklilerde yüzde 36'dan, yüzde 36.7'ye, büyük ölçeklilerde yüzde 35.7'den, yüzde 37.4'e çıktı. 2009 ilk yarısında en yüksek ihracat ciro oranına sahip sektör yüzde 68.9 oranı ile giyim sanayi oldu. En düşük sektör ise yüzde 8.3 ile orman ürünleri sanayinin olduğu ortaya çıktı.
 

Her 4 işletmeden biri zarar etti

Karlılık oranlarının geçen yılın aynı dönemine göre düştüğünü belirten işletmelerin oranı 2008 ikinci yarıda yüzde 45.1 olurken, 2009 ilk yarıda yüzde 45 oldu. Zarar ettiğini belirten işletmelerin oranı 2008 ikinci yarıda yüzde 23.8 , 2009 ilk yarıda yüzde 23.7'lik oranla fazla değişim göstermediğine dikkat çekilen ankette, "2008 ikinci yarıda ve 2009 ilk yarıda her dört işletmeden biri zarar etmiştir" denildi. Satış hedefi gerçekleşme oranlarının son dönemlerde düştüğüne dikkat çekilen ankette, "2008 ikinci yarıda yüzde 61.8 olan satış hedefi gerçekleşme oranı, 2009 ilk yarıda yüzde 59.7'ye geriledi" ifadeleri kullanıldı.

İşlemlerin yüzde 73'ü finansman darboğazında

Anket kapsamında karşılıksız çek ve protestolu senetle karşılaşılan işletme oranının, yüzde 61.7'den yüzde 71'e yükseldiği ortaya çıktı. Finansman darboğazında olan işletmelerin oranı yüzde 73 olduğu belirtilen ankette, "Ankete katılan işletmelerimizin yüzde 73'ü, finansman darboğazında olduklarını bildirmişlerdir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde sorunun daha büyük olduğu görülmektedir. İlk yarıda küçük ölçekli işletmelerin yüzde 68.4'ü, orta ölçekli işletmelerin yüzde 62.2'si, büyük ölçekli işletmelerin yüzde 33.3'ü finansman darboğazı içinde olduklarını belirtmişlerdir" bilgisine yer verildi.
 

Reel sektörün borcu 122.5 milyar dolara ulaştı

Ankette, 2008 yılı sonunda dış borç stoğunun 2771 milyar dolara ulaştığı, bunun içinde reel sektörün borç miktarının 122.5 milyar dolara ulaştığı bildirildi. Krizin yatırım eğilimini de son derece olumsuz etkilediği belirtilen ankette, "2009 ilk yarıda işletmelerin yüzde 63.3'ü, sabit sermaye yatırımı yapmadıkların belirtmişlerdir. Yatırım eğilimindeki olumsuz seyir, üretim ve istihdam kapasitemiz açısından alarm verir niteliktedir" ifadeleri kullanıldı. Yatırım yapmayı planlayanların oranının ilk yarıda yüzde 24.6'dan, ikinci yarıda yüzde 30.3'e yükseldiği de belirtildi. Yurt dışında yatırm yapmayı düşünen işletmelerin oranı yüzde 9.5'den, yüzde 7.5'e geriledi.

Dış piyasadan alınan iptal oranı ilk yarıda yüzde 27.2'ye gerilerken, ikinci yarıda beklenti yüzde 13.9 oldu. İç piyasadan alınan siparişlerde iptal oranı ilk yarıda yüzde 33.4 olurken, ikinci yarıda beklenti yüzde 18.1 çıktı. Bu sonuçlara göre, 2009 ilk yarıda iç piyasa, dış piyasadan daha olumlu bir tablo ortaya koydu.
 

İşlemlerin dolar kuru tahmini 1.63

İşletmelerin dolar kuru tahmini ortalaması 1.63 TL, Euro tahmini ise 2.21 TL oldu. İşletmeler, GSYİH beklentisi yüzde 4.6 çıktı. 2009 yılı ilk yarı Durum Tespit Anketi, küresel krizin 2008'in ikinci yarısında hissedilmeye başlayan olumsuz etkilerin, 2009'un ilk yarısında da derinleştiğini ortaya koydu. Olumsuzluk yaşadığını bildiren işletmelerin oranı bazı göstergelerde yüzde 60'ları buldu. Ancak, mevcut durumdaki olumsuzluğu rağmen, bir sonraki dönem olan 2009 ikinci yarıya yönelik beklentiler iyimser çıktı.