TDK Kılavuzundaki Yanlış

TDK’nin yayımladığı 2005 kılavuzu, yaklaşık yirmi yıldan beri süregelen imla kavgasını bitireceği umudunu uyundırmıştı bende. Kurumun yeniden “uluslararası”nı bitişik yazması, “eczane”, “postane” yazılışlarına dönmesi (ama hâlâ dershane diyorlar), mesut, neşe gibi ayın’lı sözcüklerden kesme imini kaldırması, hem yazar olarak hem öğretim elemanı olarak bizim işimizi kolaylaştıracak önemli bir uzlaşma. Bileşik sözcüklerde bir ölçüde eskiye (1983 öncesine) dönmüş görünse de kurumun hâlâ “önyargı”, “dizkapağı” “denizaltı” gibi örneklerin ayrı yazılmasını istemesi anlaşılır bir durum değil. Bunun nedeni “sunuş” yazısında belirttikleri “belirtisiz isim tamlaması” gibi ilkokuldan beri ezberlediğimiz dilbilgisi terimleriyle açıklanamaz. Kurum uzmanları şunu unutmamalı, bir dilin yazılmış yüz kuralı varsa, yazılamamış bin kuralı var. Alışılmış dilbilgisi terimleriyle, eskimiş kurallarla bu sorun çözülemez. Gelelim kılavuzdaki önemli yanlışa: “Ne… ne…” bağlacıyla kurulan cümlelerde yüklemin hep olumlu olacağı biçimindeki bir dil hurafesi yazık ki kurumun 2005 kılavuzunda da karşımıza çıkıyor. Şöyle deniliyor: “Bu bağlacın kullanıldığı cümlelerde fiil olumlu olmalıdır: Ne Fransa’da ne de Almanya’da aradığını bulabilmişti.” (s.11)

Dilbilgisinde örnekler kurallardan önce gelir, bu nedenle kuralları belirlerken derleme ve tarama çalışmaları önemlidir. Yukarıdaki örnek cümle şöyle de olabilir: “Ne Fransa’da ne de Almanya’da, dolaştığı bütün ülkelerde aradığını bulamamıştı.”

Altını çizdiğim olumsuz yüklem sizce yanlış mı? Bu konuda Türkçem Mahzun Ben Mahzun (İmge Yayınevi, Ankara 2005) adlı kitabımda başka örnekler de verdim:

Ne sinemaya ne tiyatroya, hiçbir yere gitmedim.

Ne Ahmet’i, ne Mehmet’i, kimseyi görmedim.

Biz bu konuda çok yazdık, ama kurum yetkilileri kendilerinden, kendi yakın çevrelerinden başkalarını okumuyorlar. Sorunları çözememelerinin önemli bir nedeni bu bence.

Sözünü ettiğim yanlışın (bir dil hurafesinin) TDK gibi bir kurum tarafından yaygınlaştırılması çok sakıncalı, bize göre kılavuzu toplattırmayı gerektirecek kadar da önemli.

Altını çizdiğim olumsuz yüklem sizce yanlış mı? Bu konuda Türkçem Mahzun Ben Mahzun (İmge Yayınevi, Ankara 2005) adlı kitabımda başka örnekler de verdim:

Ne sinemaya ne tiyatroya, hiçbir yere gitmedim.

Ne Ahmet’i, ne Mehmet’i, kimseyi görmedim.

Biz bu konuda çok yazdık, ama kurum yetkilileri kendilerinden, kendi yakın çevrelerinden başkalarını okumuyorlar. Sorunları çözememelerinin önemli bir nedeni bu bence.

Sözünü ettiğim yanlışın (bir dil hurafesinin) TDK gibi bir kurum tarafından yaygınlaştırılması çok sakıncalı, bize göre kılavuzu toplattırmayı gerektirecek kadar da önemli.

Kemal Ateş  Ank. Üni. Türk Dili Bölümü Bşk.