TEPAV'dan bütçe değerlendirmesi

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV), hükümetin TBMM'ye biran önce ek bütçe tasarısı sunması gerektiğini belirtti. TEPAV tarafından hazırlanan raporda, hükümetin yaptığı revizyon sonrası belirlenen 50 milyar lira civarındaki bütçe açığının, bütçenin TBMM'ye sunulduğu dönemdeki 10 milyar lira dolayındaki açığa göre daha gerçekçi olduğu ifade edildi.

Makroekonomik parametrelerden özellikle büyüme tahmininin ne kadar gerçekçi olduğunun tartışıldığına dikkat çekilen raporda, ''Alınan tedbirler ile ekonomik daralmanın yüzde 3,6'da tutulup tutulmayacağı bir ölçüde sorgulanabilir hale gelmekte ve bütçe açığının daha da daralan bir ekonomide 50 milyar lira civarında tutulup tutulmayacağı da bu sorgulamanın bir parçası haline gelmektedir. Çalışmalarımız ekonominin yüzde 5 oranında daralması durumunda bütçe açığının 60 milyar liranın üzerine çıkacağını bize göstermektedir'' denildi.
 

Ek bütçe

TEPAV raporunda, ek bütçe tasarısıyla ilgili de şu değerlendirmede bulunuldu:
''Kamu Finansmanı ve Borç Yönetimi Yasası'nın Hazinenin borçlanma limitini düzenleyen maddesi TBMM'de kabul edilen açığın (10 milyar TL) en fazla yüzde 10'una kadar Hükümetin ilave net borçlanma yapabilmesine imkan tanımaktadır. Bu durumda sınır en fazla 11 milyar TL civarına esnetilebilecektir. Halbuki Hazinenin Mart ayı sonu itibarı ile yaptığı nakit net borçlanma 14,6 milyar TL'ye ulaşmıştır. Yılın tamamı için 50 milyar TL'lik bütçe açığının tahmin edildiği bir ortamda, Mart ayı itibariyle ortaya çıkan bu miktarın yılın geri kalan kısmında yasal borçlanma limitine geri çekilebileceğini düşünmek gerçekçi bir değerlendirme olamayacağına göre, şimdiden bu limitin aşıldığını düşünebiliriz.

Bu yasa dışılığın önlenmesi ve hesap verilebilirlik açısından yapılacak en sağlıklı düzenleme Hükümetin TBMM'ye bir an önce yeni bir ek bütçe tasarısı sunması ve revize edilen ve KEP'e konulan bütçe büyüklüklerinin TBMM'de tartışmaya açılarak ek bütçenin yasalaştırılması olacaktır. Böylece TBMM'nin en demokratik denetim yöntemi olan bütçe hakkı da gözetilmiş olacaktır.''

Raporda, bu durumun Mayıs ayı sonunda hazırlanacak olan Orta Vadeli Programa olan güvenin tüm taraflar nezdinde artmasına yol açacağı da vurgulandı.
 

Hazine ve bütçe nakti dengesi fark açıklanmalı

TEPAV'ın Değerlendirme Raporunda, Hazine nakit dengesi ile bütçe nakit dengesi farkının açıklanması da istendi.

Mart ayında Hazine nakit açığının 18,6 milyar TL, merkezi yönetim bütçe nakit açığının 23,5 milyar TL olarak gerçekleştiğine dikkat çekilen Raporda, Hazine nakit açığının bütçe açığının öncü göstergesi olarak kabul edilebildiği belirtildi. Bu göstergenin bütçe nakit açığından olabildiğince az sapması da gerektiği kaydedilen Raporda, ''3. ayın sonunda da bu iki nakit açığı arasında bu boyutta fark olması, bütçede Hazine nakit açığına yansımayan bazı harcama yükümlülüklerinin de var olduğunu akla getirmektedir. Bu durumun kesin olmamakla beraber bir ölçüde geçen yıl bütçeleştirilmeyen bazı harcamaların bu yıl içinde bütçeleştirilmesi ile açıklanabileceğini düşünmekteyiz'' ifadesine yer verildi.
 

Sosyal güvenlik kurumu

Raporun ''Sosyal Güvenlik Kurumunun 2009 Yılı Gelir ve Gider Gerçekleşmeleri ve Mali Sürdürülebilirlik Konusu'' başlıklı bölümünde ise Mart ayı sonunda merkezi yönetim bütçesinde yapılan toplam harcamaların yaklaşık yüzde 70'inin, faiz dışı harcamaların ise yaklaşık yüzde 60'ının bütçe dışı kurum ve kişilere yapılan transferlerden oluştuğuna işaret edildi.

Raporda, bütçenin daha çok bütçe dışı kurumların açıklarını ve harcamalarını finanse eden bir nitelik kazanmaya başladığı belirtildi ve bu kurumların başında Sosyal Güvenlik Kurumu'nun geldiği kaydedildi. Raporda, SGK'ya aktarılan kaynağın geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 48,5 oranında artarak 13,2 milyar TL'ye çıktığına dikkat çekildi.
Prim gelirleri azalırken sağlık harcamalarındaki artışın mali sistem açısından oldukça sorunlu bir alanın varlığına işaret ettiği de vurgulanan raporda, şöyle denildi:

''Sağlık harcamaları özellikle sabit fiyatlarla çarpıcı bir şekilde artmaktadır. SGK'nın mali yapısında özellikle sağlık giderlerindeki artıştan kaynaklı sorun Ocak-Şubat sonuçlarında kendisini göstermektedir. 2009 yılının ilk iki ayı sonunda sağlık giderinin toplam prim gelirlerine olan oranı yüzde 55'e çıkmıştır. Geçen yılın aynı döneminde bu oran yüzde 53 seviyesinde idi. Sağlık harcamaları yüzde 9 artarken, toplam prim gelirleri tahsilatının yüzde 0,3 oranında artması bu oranın yükselmesine neden olmuştur. Gelecek aylarda prim tahsilatının, özellikle tahakkuk tahsilat marjının açılmasıyla birlikte düşme riski, bu oranın daha da yükselmesi sonucunu beraberinde getirebilir.''