Uğurböceği sıtmaya karşı

Hastalık, tüberküloz ve AIDS’le birlikte dünya genelinde en sık görülen ölümcül enfeksiyondur. Sıtmaya karşı henüz bir aşı bulunmuyor. En büyük sorunlardan biri, sıtma parazitlerinin, bir zaman etkili olan ilaçlara direnç kazanmış olmalarıdır. Tıp uzmanları bu yüzden harıl harıl yeni madde arıyor.

Bu arayış sırasında uğurböceği hemolimfinin güçlü bir antibiyotik etkiye sahip olduğu ve böceği hastalık etkenlerinden koruduğu anlaşıldı. Fraunhofer Biyolojik Araştırmalar Proje grubundan Jochen Wiesner ve Andreas Vilcinskas, hemolimf içindeki başlıca antibakteriyel etki maddesini harmonin bileşimi olarak tespit etti. Bu madde laboratuvar deneylerinde verem mikrobu Mycobacterium tuberculosis ve sıtma paraziti Plasmodium falciparum’u öldürmüş.

Burada sevindirici olan nokta halihazırdaki sıtma ilaçlarına karşı direnç kazanan parazitlerin de ölmüş olması. Nitekim sadece çok dirençli cinsellik evrelerinde bulunan bu parazitler, anofel sineğinin bağırsaklarında hayatta kalarak sokma sonucunda enfeksiyona neden olurlar. Harmonin bazlı bir ilaç geliştirilebilirse hem hastanın kanındaki cinsiyetsiz evredeki parazitler yok edilebilecek hem de cinsellik evrelerindeki parazitlerin öldürülmesiyle hastalığın sağlıklı insanlara bulaşması önlenebilecek.

Ne var ki harmoninin yapay olarak üretilmesi henüz çok zahmetli. Üretimi otuz karmaşık kimyasal reaksiyonla gerçekleşmekte. Belli başlı bakterilerin genetik olarak yeniden programlanması sayesinde daha basit üretim yolları bulunabilir. Ayrıca laboratuvar deneylerinde antibakteriyel yoğunluktaki harmoninin insan ve belli başlı böceklerdeki hücre dizilimleri için zehirli olduğu görülmüş. Uğurböceğinin bu hücre zehrinden ne şekilden korunduğu henüz bilinmemekte (Biology Letters).