Umut Oran yorumladı: Köprüden önce son çıkış

Sosyalist Enternasyonal Başkan Yardımcısı CHP’li Umut Oran, ekonomik çöküşe giden süreçte Türkiye’nin “Köprüden önceki son çıkışta olduğu” uyarısında bulundu.

Oran, yıllardır izlenen yanlış ekonomik politikaların birikimli sonuçları yanında “Başkanlık sistemi” konusundaki dayatmanın da ekonomide kötüye gidişi hızlandırdığına işaret ederek, “Tek adamlık sevdasından vazgeçilip, siyasi istikrar, toplumsal barış ve güven ortamı sağlanmaz, gerekli yapısal önlemler alınmazsa ekonomik çöküş kaçınılmaz olur” dedi. Oran, “Bu kötü gidişe ‘dur’ demeliyiz. Demokrasiyi, hukuk devletini yeniden tesis edip; halka iş ve aş yaratacak yatırımların önünü açmamız; üretim, istihdam ve ihracat artışını sağlayacak sağlıklı bir ekonomik yapıya geçmemiz gerekiyor” diye uyardı. Umut Oran’ın, 2016’da temel makro ekonomik göstergelerdeki gelişmeler ve krize giden süreçle ilgili yaptığı analiz şöyle:

TL eridi

* Ulusal paramız eridi: 2015 sonunda 2.91 TL olan cari dolar kuru, yüzde 21.5 artışla 2016 sonunda 3.53 TL’ye ulaştı. Türk Lirası dolar karşısında sadece son 3 yılda 2 kat değer kaybetti.

* Dış borç büyüdü: 2015 sonunda 397.7 milyar dolar olan dış borç, 2016’nın 3. çeyreğinde 416.7 milyar dolara çıktı. Büyük bölümü kur farkı kaynaklı 315.4 milyar TL’lik bir artış yaşandı.

* Ekonomi küçüldü: Türkiye ekonomisi 7 yıl aradan sonra ilk olmak üzere 2016’nın 3. çeyreğinde yüzde 1.8’le küçüldü.

* Güven dibe vurdu: Aralık 2015’te 100.8 olan Ekonomik Güven Endeksi, bir yılda yüzde 30 gerileyerek Aralık 2016’da 70.5’le en düşük düzeyine indi.

* Yabancı sermaye gelmez oldu: Doğrudan yabancı yatırımlar 2016’nın 10 ayında geçen yılın eş dönemine göre yüzde 44 gerileyerek 8.1 milyar dolara indi.

İşsiz sayısı arttı

* İşsizlik arttı: ‘Uumudu olmadığı için iş aramayan, iş olsa işbaşı yapmaya hazır’ 2 milyon 320 bin kişi ile birlikte geniş tanımlı işsiz sayısı 5 milyon 843 bine, işsizlik oranı da yüzde 17.5’e ulaşıyor.

* Enflasyon azdı: Enflasyon, Aralık 2015-Aralık 2016 döneminde yüzde 9.94’e ulaştı.

* Turizm göçtü: 2016’nın 10 aylık döneminde gelen turist sayısı 2015’in eş dönemine göre yüzde 31 düşüşle 24 milyona indi. Turizm gelirinde yaklaşık 8 milyar dolarlık düşüş var.

Çöküş riski var

Umut Oran ekonomideki krizin giderek kronikleştiğine dikkat çekerek 2017’deki risklerle ilgili şu değerlendirmeyi yaptı:

* Krizin çok daha derinleşmesi ve büyük bir çöküş riski ile karşı karşıyayız. Özel sektörün borçluluğu, döviz kurlarında yükseliş, büyümede düşüş, yoksulluk ve işsizlikte artış, enflasyonun ivme kazanması, ekonomide son 5 yılın en kötü tablosunu ortaya çıkardı.

* 2017’de Türkiye’nin 164 milyar dolar dış borç ödemesi gerekiyor. Cari açığın finansmanı ile birlikte yıllık 200 milyar doları bulan bu yükümlülük için her ay 15-20 milyar dolar net döviz girişine ihtiyaç var. Kurdaki artış, ekonomide büzülme, bu borcun çevrilmesi riskini büyütüyor.

* Siyasal ve ekonomik anlamda uygar dünyayla ayrışma sürerse, güveni dibe indirir, sermaye kaçışını hızlandırır, sert döviz krizine yol açar.

* Ciddi döviz borcu olan özel sektör zaten şimdiden devasa bir kur farkı zararıyla karşı karşıya.

* Reel sektörde iflaslar, şirket kapanışları, işçi çıkarımları, işsizlikte patlama yaşanır.

* Sermaye kaçışını durdurma çabası, emirle düşürülmeye çalışılan faizlerin fahiş artırılması zorunlu hale getirir, bu da yatırımları tümden durdurur. Faizdeki yükseliş konut ve diğer kredilerin de faizini artıracağı için emlak piyasası başta tüm sektörlerde ciddi sıkıntılar ortaya çıkacak.

* Talep daralması ile kur ve faizdeki yükseliş devamlılık kazanırsa, enflasyon patlar, yüksek enflasyon ve durgunluğun bir arada yaşandığı stagflasyon tehlikesi doğar. Tüketim ve üretimde düşüşler ekonomide teknik resesyonu beraberinde getirir.

* Halka iş ve aş yaratacak yatırımların önünü açmamız, üretim, istihdam ve ihracat artışını sağlayacak sağlıklı bir ekonomik yapıya geçmemiz gerekiyor.

Yatırımlar erteleniyor

Umut Oran, 2017’ye girerken hukuk ve demokrasi açığının, ülkeye sermaye girişlerini caydırmaya, üretime, tüketime, yatırıma, istihdama, turizme ağır darbe indirmeye devam ettiğine işaret etti.

“Kimsenin önünü göremediği belirsizlik ve güvensizlik ortamı, yatırım kararlarının süresiz ertelendiği ekonomiyi çöküşe sürüklüyor. Yatırımlar erteleniyor. Üretim bıçak sırtında, tüm sektörler rölantide” diyen Oran, “Vatandaşın tüketimi kısma eğilimi giderek belirginleşiyor. Piyasalarda para dönmüyor. Ekonomide küçülme eğilimi güçleniyor. Yabancı yatırımcı gelmediği gibi, yabancı müşteri de can-mal-hukuk güvenliği olmadığından Türkiye’deki faaliyetlerini küçültüyor ve durdurma planları yapıyor” değerlendirmesini yaptı.