Vergi afları sadakati bozdu, tahsilat oranı yüzde 20'nin altına düştü

Başbakan Binali Yıldırım’ın açıkladığı ve 300 milyar lirayı aşan vergi borçları ile cezalar için yapılandırma yapılmasını öngören düzenleme, AKP döneminde çıkan dokuzuncu, son altı yılda çıkan altıncı vergi affı oldu. 16 yıllık vergi afları bilançosu, her yapılandırmada tahsilatların giderek düştüğünü, vergi yükünün dolaylı vergiler üzerinden ücretliler üzerine yıkıldığını oraya koyuyor.

Söz konusu düzenlemelerin vergiye gönüllü uyumu nasıl bozduğunu ve nasıl büyük vergi adaletsizliği yarattığını resmi veriler ortaya koyuyor. 2018’in ilk çeyreğinde tahsil/tahakkuk oranı gelir vergisinde yüzde 54.4, motorlu taşıtlar vergisinde yüzde 29.8, Katma Değer Vergisi’nde (KDV) yüzde 19.8’de kaldı. Yani, tahakkuk ettirilen (vatandaşlarca ödenen) her 100 liralık KDV’nin ancak 20 lirası devlete ödendi, 80 liralık bölümü mükelleflerce kredi gibi kullanıldı. 2017’de KDV ile Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) gelirinin toplamı 293 milyar TL’yi aşarken, vatandaşın ülke içinde ödediği her 100 TL’lik KDV’nin 50.5 TL’sini devlet aracılardan tahsil edemedi. 2018’in ilk çeyreğinde bu oran yüzde 20’nin de altına geriledi.

Dolaylı vergiler

2017’de toplanan 536 milyar TL verginin yüzde 67.1’i, yani 360 milyarı KDV ve ÖTV başta olmak üzere dolaylı vergilerden oluştu. Kurumlar 52, ücretliler 67 milyar TL vergi ödedi. Patronlar için birçok kalemde vergi istisnası ve vergi indirimi getiren devlet, indirim taleplerini reddettiği petrol ve doğalgaz ürünlerinin sadece ÖTV’sinden 2017’de 63.6 milyar TL topladı. Son olarak limonataya bile ÖTV getiren devlet, 2017’de toplamda 138.3 milyar TL ÖTV topladı.

Faiz artışı ve zam

Vatandaş, vergi aflarının faturasını sadece yüksek dolaylı vergilerle ödemiyor. Vergi afları ve teşvikler, bütçeyi de bozuyor. 2017’de 47.4 milyar lira açık veren bütçenin, 2018’de seçim rüşvetleriyle birlikte yaklaşık 90 milyar lira açık vermesi bekleniyor. Bütçe dengesinin bozulmasının zaten yüksek olan faizleri daha da artırması ve birçok ürüne zam yapılması öngörülüyor.

Her yıl yapılandırma geldi tahsilat oranları düştü

AKP’nin iktidarda olduğu 16 yılda 9 vergi affı geldi. Bu aflarla birçok vergi kaleminde yapılandırmaya gidilirken, “varlık barışı” adı altında kara para aklandı, tahsilatlar giderek düştü.

27.02.2003: Gümrük vergisi, emlak vergisi, çevre temizlik vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, trafik cezaları, resim ve harçlar gecikme zamları ve gecikme faizleri silindi.

- Naylon fatura kullananlar gibi vergi kaçakcıları da affedildi. 

- Hedef 10 milyar liraydı ancak 7.9 milyar liralık borç için 3 milyon 415 bin 144 başvuru yapıldı.

- Tahsilat 4.7 milyar lirada, tahsilat oranı yüzde 60’ta kaldı.

22.11.2008 Varlık Barışı: Kriz nedeniyle yurtdışındaki Türklerin parasının yurda getirmesi için düzenleme yapıldı. Yurtiçindeki mükellefler için de “varlık barışı” sağlandı.

- Yurtiçinden 20.4 milyar lira ve yurtdışından da 27.8 milyar lira olmak üzere toplam 48.2 milyar lira varlık beyan edildi.

- 1.6 milyar liralık vergi tahakkuk etti. 1 milyar 69 milyon liralık vergi ödendi.

- Yaklaşık 600 milyon lira vergi ödenmedi. 25.02.2011: Vergi, fatura ve prim borçlarına 36 aylık yapılandırma yapıldı. Bu pakette yaklaşık 300 kalemde af sağlandı.

- Başvuru miktarı 38.1 milyar lirayı buldu. Tahsilat oranı yüzde 67’de, tahsilat tutarı 26.3 milyar lirada kaldı.

29.05.2013 Yeniden varlık barışı: Türklerin yurtdışındaki parasını getirmek için çıkarıldı.

- 69.8 milyar lira beyan edildi. 1.4 milyar lira vergi tahakkuk ettirildi ve bu tutarın 209.2 milyon lirası tahsil edildi.

- Beyan edilip Türkiye’ye getirilip vergisi ödenen tutar 10.5 milyar lirada kaldı.

11.09.2014: Birçok vergi kaleminde faiz indirimi, ceza silinmesi, af ve yapılandırma geldi. 42.5 milyar liralık yapılandırma yapıldı. Şubat 2016 itibarıyla 8.5 milyar lira tahsil edildi. Tahsilat oranı yüzde 20’de kaldı.

15.02.2015: Maliye Bakanlığı genelgesiyle bir önceki yapılandırma için süre uzatıldı.

19.08.2016: 80.4 milyar liralık vergi ve prim borcu yapılandırması yapıldı.

31 Mart 2018 itibarıyla 29.4 milyar lira tahsil edildi. Tahsilat oranı henüz yüzde 36’ya ulaşabildi.

27.05.2017: 13.7 milyar liralık vergi ve prim borcu yapılandırması yapıldı. 31 Mart 2018 itibarıyla 2.7 milyar lira tahsil edildi. Tahsilat oranı yüzde 19.7’ye ulaşabildi.