Vitrindekiler, bugün çocukların!

Yazarlarımız Burcu Yılmaz, Hafize Çınar Güner, Simlâ Sunay, dergimizde yayımlanan Kitapçı adlı köşelerinde, her hafta çocuk yayıncılığının en önemli örneklerini mercek altına alıyorlar. 23 Nisan dolayısıyla Vitrindekiler başlığı altında yazarlarımızın bu değerlendirmelerinden bir seçkiyi paylaşıyoruz. Çocuk ve genç okurlara özellikle de ailelere yol gösterici nitelikte özel bir Vitrindekiler çalışması. 

Bu Ne Gürültü Patırtı! / Gökçe Gökçeer / Resimleyen: Yusuf Tansu Özel / Meav Yayıncılık / 2020 / 40 s. / 7+ yaş

Havai fişekler, gecenin karanlığında bir görünüp bir kaybolan rengârenk ışıltılarıyla ve her şeyi bastıran güçlü sesleriyle bir büyü gibi hepimizi etkisi altına alır. Fakat bu görsel şölenin doğaya, hayvanlara, insanlara büyük zararlar verdiğini biliyor muydunuz? Son zamanlarda hayvan hakları savunucularının da çokça dile getirdiği bu konunun bir çocuk kitabında karşımıza çıkması sevindirici. Pöti serisinden tanıdığımız Gökçe Gökçeer, resimli çocuk kitaplarından sonra bu kez ilkokul çağı çocukları için yazmış ve havai fişek gerçeğini tüm yönleriyle okura anlatmış. Gökkuşağı Sokağı’ndaki çocuklar ve sokak hayvanları mutlu mutlu yaşayıp oyunlar oynarken iki akşam üst üste patlayan havai fişekler bir anda her şeyi değiştirir. Başlangıçta sesten biraz tedirgin olsalar da bu ışıltılara hayran kalan çocuklar, kanadı zarar gören bir martının sayesinde havai fişeklerin doğaya verdiği tahribatı anlayıp harekete geçerler. Ece’nin araştırma yapıp hazırladığı kâğıtları tüm evlere ve okuldaki arkadaşlarına dağıtmak için işe koyulurlar. Peki Ece, bu kâğıtlara neler yazmıştır? Havai fişeklerin çevreye verdiği zararlar nelerdir? Bu soruların yanıtlarını öğrenen okur artık havai fişek kullanımına kayıtsız kalmayacaktır.

Kahraman Burunlar / Nihan Temiz / Resimleyen: Dilem Serbest / Altın Kitapları / 2019 / 64 s. / 8+ yaş

Hayvan hakları konusunda bir güzel kitap daha! Son on yılda bu konuda toplumumuzda ciddi bir bilinçlenme söz konusu olsa da gerekli yasal düzenlemeler yapılmadıkça ve haklar eğitimi bütünlüklü olarak öğretim programlarında yer almadıkça maalesef pek fazla yol alamayız. Öğretim programlarındaki bu önemli boşluğu, bu konuda yayımlanmış çocuk kitapları doldurulabilir ve çocuklarda farkındalık yaratılabilir. Kahraman Burunlar, bir çocuğun doğum günü için evcil hayvan dükkânından satın alınan sonra da ormana terk edilen Border Collie cinsi bir köpeğin yürek burkan hikâyesini anlatıyor. Aslında sadece Çakıl adındaki bu köpeğin değil onun gibi pek çoğunun hikayesine tanık olan okur, evcil hayvan dükkânlarından hayvan satın almama, hayvanların da duyguları olduğunu anlayıp onlarla empati kurabilme, bakamayacağı hayvanı sahiplenmeme, sahiplendikten sonra ise terk etmeme konusunda bilinçlenecektir.

Annemle Babam Sınıfta! / Luc Blanvıllaın / Çeviren: Mehmet Erkurt / Can Çocuk / 2010 / 124 s. / 10+ yaş

Ergenler sürekli anne ve babalarının onları bir türlü anlamadıklarından yakınır. Aslında pek de haksız sayılmazlar. Onlar biyolojik, duygusal ve sosyal değişimlerle boğuşurken bizler onlardan yaşamın hızına bir an önce ayak uydurmalarını bekleriz. Biz de o dönemden geçtiğimiz halde! Söylesenize onları anlamak için illa o yaşlara geri dönmemiz mi lazım? Sanırım evet, en azından Fanny böyle düşünmüş olacak ki bir sabah uyandığında annesi ve babasının da onun gibi on bir yaşında olduğunu görür. Fanny’nin annesinin arkadaşı olan psikoloğa göre bu durumu Fanny’nin bilinçaltı istemiştir. Fanny’nin  apita olan annesi ve televizyon senaristi olan babası işlerine güçlerine bakmak yerine kızlarıyla birlikte okula gidip gelmeye başlar; onun kuzenleri olarak altıncı sınıfta yerlerini alırlar. Sonra ne mi olur? Öğrenci, öğretmen ve ebeveyn ilişkilerini eğlenceli bir şekilde ele alan roman akıcı dili, macera ve komedinin eksik olmadığı kurgusuyla bir solukta okunuyor.

Köstebek / Nazlı Deniz Güler / Resimleyen: Yücel Özalp / Çınar Yayınları / 2020 / 34 s. / 7+ yaş

Köstebek, toprağın derinliklerinde, evinin en sevdiği köşesinde huzur içinde uyurken büyük bir sarsıntıyla sıçrar. Yanı başında başlayan inşaat yüzünden biricik eşyaları ve eviyle vedalaşmak zorunda kalır. Ancak koca şehirde sığınacak bir parça toprak bulamaz. Umutla girdiği evcil eşya mağazasından da yaşlı ve para etmediği için kovulur. Yalnız ve yaşlı bir köstebek nereye gider? Küçücük bir köstebek için bu dünyada bir yer yok mudur? Öykü sadece tahrip edilen doğa yüzünden evsiz bırakılan hayvanları değil  apitalist emeller yüzünden yurtsuz bırakılan insanları da düşündürüyor.

Kardan Adamın İçindeki Adam / Hilal Gürsu / Resimleyen: Müjde Başkale / Hep Kitap / 2020 / 32 s. / 6+ yaş

Bu kitabı okurken Dickens'ı veya Oscar Wilde'ı anımsayabilirsiniz. Klasik metinleri anımsatan havası, kurgusu ve akıcı diliyle Kardan Adamın İçindeki Adam bencil, öfkeli, hiç gülmeyen, kalbi gibi bedeninin de buz tutmasını isteyen bir adamın öyküsü. Adam istediğini elde ediyor da; neyse ki bir süreliğine... Neşeli çocuklara ve durmadan şarkılar söyleyen bir kuşa dayanmak bazen zor olabilir öyle ya... Yalnız okur şu soruyu sormadan edemiyor: Her yan karla kaplıyken sıcak çamur topları nereden çıkıyor? Öte yandan, okumaya yeni başlayan çocuklara yönelik resim kitabın kapağında yazar ve çizerin adı eşit puntoyla yazılsa daha hakkaniyetli davranılmış olurdu kuşkusuz.

 

Terapi ve Diğer Şeyler / Sempé / Çeviren: Damla Kellecioğlu / Desen Yayınları / 2020 / 60 s. / 13+ yaş

Sempé’nin muzip, ironik, kıkırdatan yeni karikatür kitabında bu defa başrolde terapistler, tedirgin hastaları ve azıcık da çiftler var. Tüm bu malzemeden ortaya çıkabilecek şeyleri düşünmek bile ilgi çekici. Çok farklı şeyleri ele almıyor Sempé. Neredeyse her şey bildik. Ama sanatçı özgün, matrak çizgileriyle yaklaştığında bambaşka bir hal alan olaylara ilişkin karikatürler okuru daha kapaktan itibaren heyecanlandırıyor.

Çocuk, Kayık ve Canavar / Samantha M. Clark / Çeviren: Irmak Taştan / Timaş / 2019 / 216 s. / 11+ yaş

Çocuk, Kayık ve Canavar’da, ıssız bir sahilde uyanan ve ne kim olduğunu ne de oraya nasıl geldiğini hatırlayan bir çocuğun okuru da zorlayacak macerasını okuyoruz. Gerçeklik algısı zedelenmiş, bu arada gözünün önünde birden belirip kaybolan görüntülerle evine dair şeyler hatırlayan ve bulunduğu yerden uzaklaşabilmesinin tek yolu tehlikeli denizi, yeşil duvarı yani ormanı alt etmek olan çocuk bir yandan da ona durmadan başaramayacağını söyleyen “gıcık” iç sesiyle baş etmeye çalışıyor. Çocuk, aşması gereken bir güçlükle karşılaşıp kendini ne zaman yüreklendirmek istese bize hikâye içinde hikâye sunan ve iç içe geçmiş hikâyelerin birbiri üzerindeki kudretine de işaret eden bir yol izliyor: “Bir zamanlar yenilmez olan bir çocuk varmış.” Roman boyunca karşılaştığımız hayvanların temsil ettiği şeyleri çocuğun hikâyesine tanık oldukça, ondan önce, çözmeye çalışıyoruz biz de. Okuru yarattığı atmosferin içine çeken, hatta biraz afallatan, ailenin birey üzerindeki etkilerini sorgulatan ilgi çekici bir roman.

Ormanda Eğlence / Gianni Rodari / Resimleyen: Sophia Fatus / Çeviren: Sima Özkan / Fom Kitap / 2020 / 128 s. / 8+ yaş

Evinizde yiyecek bulamadığı için sizi terk eden, üstelik bunu nazik bir mektup bırakarak yapan bir örümcek düşünün. Ya da upuzun sakalı olan, hatta öyle ki evi bile kendi sakalından yapılmış, bir adamı... Bir unvanınız yoksa size şıp diye bir unvan verecek bir telefon servisini, biter bitmez canlanan ve dünyayı dolaşmaya başlayan heykelleri, bir dilim parmesanın içine yerleşen bir fare ailesini, hırsızlardan korktuğu için kapısına not bırakan ve onlardan zili çalmalarını isteyen bir adamı sonra... Gianni Rodari’nin Türkçeye yeni çevrilen kitabı Ormanda Eğlence’de türlü türlü öykü var. Öykülerin ortak özellikleriyse içimize iyi niyet serpen neşeli halleri.

Robin Hood / Yeniden anlatan: Russell Punter / Resimleyen: Matteo Pincelli / Çeviren: Çiğdem Aka Banguoğlu / Remzi Kitabevi / 2019 / 104 s. / 13+ yaş

Çizgi romanların kaybetmeye yüz tuttuğu değerin, son yıllarda klasik eserlerin çizgiye dökülmesinin de yardımıyla yeniden artmaya başlaması çok sevindirici. Çizgi romanların çocukken, hatta büyükken, pek çoğumuza okuma alışkanlığı kazandırmadaki ve hatta görsel zekâmızı artırmadaki yardımı göz ardı edilemez. Bin defa okusak da değerinden bir şey kaybetmeyen klasiklerin çizgi roman versiyonları her yaştan okurun ilgisini çekecektir. Remzi Kitabevi’nin Çizgi Klasikler dizisinin bir parçası olan Robin Hood da daima güncel kalan konusu, adalet arayışıyla, göz ardı edilemeyecek çizgi romanlardan.

Şehirdeki Küçük / Sydney Smith / Çeviren: Gonca Özmen / Kırmızı Kedi Yayınları / 2020 / 40 s. / 4+ yaş

Kocaman bir şehirde küçücük hissetmenin ne demek olduğunu çoğumuz bilir. Kocaman bir şehirde küçücük bir çocuk olmanın ne demek olduğunu peki? Aralarında New York Times Yılın En İyi Resimli Kitap Ödülü de bulunan bu bol ödüllü kitap kayıp kedisini arayan bir kız çocuğunun bakış açısından şehrin karmaşasını görmemizi sağlıyor. Anlatıcı, bir yandan bu karmaşayı anlatırken bir yandan şehirdeki sığınakları tarif ediyor. Küçük kızın dönecek güvenli, sessiz bir evi var ve kitabın başından itibaren hissettiğimiz tekinsizlik duygusunu azaltan, umut verici bir son bu. Öte yandan sokakta yaşamak zorunda kalan çocukları düşünmeden edemiyorsunuz: Şehirdeki sığınakların tarifi ve sessiz, sıcak yuvaya yapılan vurgu okurun dikkatini bu yöne çekme konusunda gayet başarılı. Renk paletinin, tekniğin ve karakter tasarımlarının kitabın albenisine katkısı ise tartışılmaz.

Ay Pastanesi / Zeynep Alpaslan / Resimleyen: Orhan Ata / Paraşüt Kitap / 2020 / 32 sayfa / 6 + yaş

Ay Pastanesi, zengin Türkçesi, müzikal dili, ayrıntılı anlatımıyla ve belli tonlarda renklendirilmiş hikâyenin özgünlüğüne eşlik eden desenleriyle özel bir resimli kitap. Böylesi keyifli, yerli resimli kitaplara rastlamak çok sevindirici. “Bayan Tavşan mutlulukla gülümsedi kendi kendine. İşte, kötü günlerin ardından güzel günler gelmişti yine... Hayat yeniden çok güzeldi. Güzeldi, güzeldi, güzeldi!” Arka kapak tanıtım metninde kitabın “mutluluk” ile ilgili olduğu vurgulanıyor ancak hikâyenin edebi değerini bu karşılamıyor, hikâye bize her gün aynı duygusal güçte olamayacağımızı ve duygularımızın da yaptığımız işi nasıl etkileyeceğini anlatıyor. Mutlu ve mutsuz günlerimiz var ve yine olacaktır da. Bazen yaptığımız işte motivasyonumuzu kaybederiz, sürekli aynı işi yapmak bizi asıl amacımızdan uzaklaştırır. Bunu sürekli hatırlamanın bir yolu olmalı!

Çakıltaşı / Sezin Mavioğlu / Resimleyen: Volkan Akmeşe / Dinozor Çocuk / 2019 / 36 sayfa / 6 + yaş

Resimli hikâyenin kahramanı Çakıltaşı bir evdir aslında. Evin kişileştirilmesi kitabın edebi değerini de veriyor bize. Kentsel dönüşüm nedeniyle buldozerlerle (demir dişli canavarlarla) yıkılacak ve yok olacaktır. Yaşlı anneannesinin evinin yok olmasını istemeyen Doğa ve dostu sığırcıklar el birliğiyle bir mücadele başlatacak! “Bu demir dişli canavarlardan kurtulmak neredeyse imkansızdı. Kuşlar, yaklaşan felaketi önlemek için toplanıp bir karar aldılar. Uzak ülkelere kadar uçabilen sığırcık kuşları, dünyanın dört bir yanındaki tarihi yapılara giderek şu haberi ulaştıracaklardı: ‘Çakıltaşı yıkılıyooor!’” Sığırcıkların dayanışma için çağırdığı Kız Kulesi, Galata Kulesi, Pisa Kulesi ve Taç Mahal gibi tarihi yapılar yerlerinden kalkıp Çakıltaşı için canavarların önünde siper olur. Tarihi yapılar genellikle yıkılmaz çünkü ortak hafızayı tutarlar, peki ya evler? Onlar da bir ailenin hafızasını taşıyan “tarihi değer” değil midir?

Anna’yı Gören Var Mı? / Susanna Mattiangeli / Resimleyen: Chiara Carrer / Çeviren: Bahar Ulukan / Çınar Yayınları / 2020 / 36 sayfa / 5 + yaş

Farklılıklara dikkat çeken, birisini aceleyle tanımlarken aslında ayrıntıları ve aslında onu o yapan tüm özellikleri nasıl atladığımızı ironik bir biçimde anlatan resimli hikâye pazarda kaybolan Anna hakkında. Anna’nın bulunması için onun öncelikle fiziksel olarak tanımlanması gerek. Ama bu tanımlama Anna’yı anlatmak için hiç yeterli olmayacak. “Anna tıpkı diğer kız çocukları gibi göru¨nebilir ama aynı zamanda tıpkı diğer tu¨m kız çocukları gibi o da özel ve biriciktir. Bazen yumuşacık ve sakindir, bazen de serttir, dikenlerini çıkarır. Çok bu¨yu¨ktu¨r, kocamandır Anna ama bazen bir kutuya sığabilecek kadar ku¨çu¨lu¨r... Onun gibisi sadece bir tanedir.” Bu nedenle de annesi, tüm endişelere rağmen, onu ararken Anna’yı anlatmayı bırakmıyor. Her çocuk biriciktir diyen kitabın resimlerinde çocuk çizgilerinden esinlenilmiş.

Biyoçeşitlilik: Hubert Reeves Anlatıyor / Hubert Reeves, Nelly Boutinot / Resimleyen: Daniel Casanave / Çeviren: Ayşe Güren / Kuraldışı Yayıncılık / 2020 / 64 sayfa / 8 + yaş

Değeri her geçen gün artan, güncelliğini koruyan kavram biyoçeşitlilik hakkındaki bu değerli çizgi roman, “yıllardır, bildiklerini sadeleştirerek halka yaymaya çalışan ünlü gökfizikçisi” Hubert Reeves’in ve Boutinot’un kaleminden. Aynı zamanda bir seri olacak olan bu çizgi romanın kahramanı yazarlarından biri, değerli Profesör Hubert Reeves! “Ve ona kulak verirsek ‘Yıldızlar olmasaydı, biz de burada olmazdık.’ Biz kim miyiz? Solucanlarız, arılarız, kırlangıçlarız, kelebekleriz, çam ağaçlarıyız, eğrelti otlarıyız, balinalarız, filleriz, sivrisinekleriz, mantarlarız, insanlarız...” Gökbilim ile yerbilimi bağlayan, türler arası ortak ve adil yaşamı salık veren bu kitabı mutlaka edinmeniz dileğiyle.

Ejderhanı Nasıl Ateşlersin / Didier Lévy / Resimleyen: Fred Benaglia / Çeviren: Melisa Kesmez / Nesin Yayınevi / 2020 / 32 sayfa / 4 + yaş

“Ağzından ateş çıkarmaktan vazgeçmiş bir ejderhayı, tekrar bunu yapmaya nasıl ikna edersiniz?” Küçük bir erkek çocuğu evcil ejderhasının eskisi gibi ağzından ateş püskürtmesini istiyor ama bu hiç de kolay olmayacak gibi! Ejderha bir oyuncaktan farksız, çocuk ne yapsa, ne kadar teknik, komik, saçma, pratik, akıllıca, zorlu taktikler denese de olmuyor. Olmadı mı olmuyor, diyemiyoruz. Çünkü çocuk tam vazgeçtiği ve eski anıların etkisiyle ejderhasını her haliyle sevdiğini fark edip onun soğuk burnuna bir öpücük kondurduğunda, gökkuşağı renklerinde bir ateş çıkmaz mı, tam da o burnun altından. Anlayış, hoşgörü, duyarlılık, empati, pozitif iletişim öneren kitaptaki çok renkli ateşinin tüm dünyayı ısıtması ve uyandırması dileğiyle.

 

Tepetaklak Mitoloji- Dön Evine Persephone / Kate McMullan / Çeviren: Gülen Işık / Epsilon Yayınevi / 2019 / 126 sayfa / 9 +yaş

Mitolojiyi pembe dizi tadında genç okurla buluşturan kitap, mitolojik öyküleri bugünün dünyasıyla ele alıp günlük, popüler bir dille anlatıyor. Persephone, aşırı korumacı annesi Demeter’den uzaklaşmak için Yeraltı’na iner. Hades, Persephone’yi ülkesinin en korkunç yaratıklarıyla tanıştırır ve en karanlık noktalarına götürür. Amacı güzel tanrıçayı korkutup onun yeryüzüne geri dönmesini sağlamaktır. Ancak Persophone annesinin yanına, yeryüzüne dönmemeye kararlıdır. Hades’in gösterdiği her şeyi şaşırtıcı ve güzel bulur. Gündüzleri Harley ve Davidson adlı atlarının çektiği arabasıyla ülkesinde dileği gibi dolaşan, akşamları koltuğuna yayılıp pizza yiyerek televizyondaki Zeus Şov’u izleyen Hades’in yaşamı Persephone’nin gelişiyle tamamen değişir. Hades’in üç başlı köpeği Kerberos da Persephone’den hiç hoşnut değildir. Asabilerin de yardımıyla bahar tanrıçasını kandırıp onu yeryüzüne, annesinin yanına gönderen Hades kısa süreliğine de olsa amacına ulaşır. Ancak Persephone’nin de tezgâhladığı bir başka oyun vardır. Bu oyun sayesinde Hades’i kendine âşık eder. Önceleri hileyle elde ettiği bu sevgi zamanla gerçek aşka dönüşür. Ancak bu aşkın önünde büyük bir engel vardır; Persephone’den ayrı kalmak annesi Demeter’i çılgına çevirmiştir. Kızının telefonlarını açamaması sonucu tüm Olympos’u da peşine takan tanrıça soluğu Yeraltı Dünyası’nda alır. Hades’in ağzından dinlediğimiz bu sürükleyici öykü Yunan tanrılarıyla ve tanrıçalarıyla tanışmak isteyenler için eğlenceli bir seçim olabilir. Serinin Yakıyorsun Hades adlı bir kitabı daha bulunuyor. Kitapların sonunda ise “Kral Hades’in Pratik ve Kolay Mitoloji Rehberi” adında mini bir sözlük yer alıyor.

İnek Möli Asla Unutmaz / Pınar Erbaş / Resimleyen: Çağrı Odabaşı / Masalperest / 2019 / 24 sayfa / 4+ yaş

Her zaman en önde olması istenen günümüz çocuklarının mükemmeliyetçi ve hırslı yanlarına biraz olsun iyi gelecek, hataların en iyi öğrenme aracı olduğunu onlara duyumsatacak bir kitapla karşı karşıyayız. İnek Möli, çiftliğin en titiz ve dikkatli üyesidir. Gözünden hiçbir şey kaçmaz ve unutkanlıktan ise hiç hoşlanmaz. Bu özelliğiyle de gurur duyar, sürekli kendisiyle övünür. Çiftlikteki diğer hayvanları unutkanlıkları konusunda sertçe eleştirip kendisinin asla böyle hatalar yapamayacağını her fırsatta yineleyip durur. Ancak doğum gününde başına gelenler sayesinde herkesin hata yapıp zaman zaman bir şeyleri unutabileceğini anlar. Eee ne demişler; “asla asla deme!”

Dünyayı Değiştirenler – Marie Curie / Isabel Thomas / Resimleyen: Anke Weckmann / Çeviren: Levent Pişkin / Kırmızı Kedi Çocuk / 2019 / 64 sayfa / 9+ yaş

Son zamanlarda pek çok yayınevinden yaptıklarıyla insanlığa ışık tutan bilim insanlarının yaşam öykülerinin yer aldığı serilerin yayımlandığını görüyoruz. Dünyayı Değiştirenler serisi de bu serilerden yalnızca biri. Serinin şimdilik "Leonardo Da Vinci" ve "Marie Curie" kitapları yayımlanmış. Bilim insanlarını tanımak, bilimsel araştırma basamaklarını, bilimdeki gelişmeleri öğrenmek açısından oldukça önem taşıyor. Bu kitapları okuyan çocuklar risk alma, pes etmeme, kararlı olma, emek verme gibi pek çok değer üzerinde düşünecekler, bilimin bir zincir olduğunu anlayacaklar. Kimi zaman o bilim insanlarıyla özdeşim kurarak kendi hedeflerini kendileri belirleyebilecekler. Onların hayatlarını okurken o döneme ait pek çok bilgi de edinecekler. Bilimsel düşünceden gitgide uzaklaşan eğitim sistemimiz için değerli olan bu kitaplar çocuklara aklın ve bilimin yolunu gösterecek. "Marie Curie" kitabı merak uyandıran girişi, okura nefes aldıran tasarımı; sarı, pembe, beyaz ve siyah renkler kullanılarak yapılmış yazınsal metni çok iyi bir şekilde tamamlayan özgün resimleriyle okuru kendine çekiyor ve bu muhteşem bilim insanını her yönüyle okura sunmayı başarıyor. Kitabın sonunda Marie’nin Müthiş Keşiflerinin Etkileri, Zaman Tüneli ve Terimler Sözlüğü de bulunuyor.

Can ve Badem İz Peşinde – Battaniyemi kim aldı? / Özge Lokmanhekim / Resimleyen: Mavisu Demirağ / Hep Kitap / 2019 / 48 sayfa / 4+ yaş

Kitabın başında yazar, arkadaşı Can’la tanıştırıyor bizi. Can meraklı, araştırmacı, kitap okumayı seven, doğada vakit geçirmekten hoşlanan bir çocuktur. Okun tiyatro kulübünde ve basketbol takımındadır. Evindeki köpeği Badem dışında sokak hayvanlarına da özen gösterir. Onları sever, besler ve korur. Kısacası harika bir çocuktur. Ama bir gün Can’ı üzen bir olay olur, bebeklik battaniyesi ortadan kaybolur. Can anneannesinin ördüğü mavi battaniyesini aramaya koyulur. Ama her seferinde tam buldum derken gördüğü mavi şeyin başka bir eşya olduğunu anlar. Can’la birlikte iz süren okur sonunda battaniyenin yerini bulur. Bu yerde hem Can’ı hem de okuru tatlı bir sürpriz bekliyordur. Bu serinin “Kurabiyelerimi kim yedi?” adlı bir kitabı daha var. Mavisu Demirağ’nın kendine has çizimleri ve renkleri ile bütünleşen serinin devamı gelecek gibi gözüküyor. Meraklı çocuklar, Can ve Badem’in peşini bırakmayacaktır.

Kösbek - Yalnız ve Yaşlı Köstebek / Nazlı Deniz Güler / Resimleyen: Yücel Özalp / Çınar Yayınları / 2020 / 34 sayfa / 7+ yaş

Köstebek, toprağın derinliklerinde, evinin en sevdiği köşesinde huzur içinde uyurken büyük bir sarsıntıyla sıçrar. Yanı başında başlayan inşaat yüzünden biricik eşyaları ve eviyle vedalaşmak zorunda kalır. Ancak koca şehirde sığınacak bir parça toprak bulamaz. Umutla girdiği evcil eşya mağazasından da yaşlı ve para etmediği için kovulur. Yalnız ve yaşlı bir köstebek nereye gider? Küçücük bir köstebek için bu dünyada bir yer yok mudur? Öykü sadece tahrip edilen doğa yüzünden evsiz bırakılan hayvanları değil kapitalist emeller yüzünden yurtsuz bırakılan insanları da düşündürüyor.

Geliyor Gergedan / Heinz Janisch / Resimleyen: Helga Bansch / Çeviren: Fahri Güllüoğlu / Yapı Kredi Yayınları / 2020 / 28 s. / 5+ yaş

Heinz Janisch – Helga Bansch ikilisinden güzel bir kitap daha... Geliyor Gergedan hem kulağa hem göze hitap eden kitaplardan. Bildik bir konuyu, kendi olmanın güzelliğini, öyle sade ve incelikli biçimde ele alıyor ki, mesela “Geliyor gergedan. Duruyor öylece. Hüzünlü dağ.” cümlelerini okuduğunuzda içinize iyi niyetli şeyler üşüşüyor. Bu koskocaman dağa ve arkadaşlarına belki de çocuklardan daha fazla yakınlık duyacak büyükler. Sesli okumaya çok uygun, melodili metni ve zarif çizimleriyle çok güzel bir resim kitap duruyor karşınızda.

Sözcü Koyunların Sözcük Oyunları / Şiirsel Taş / Resimleyen: Gökçe Akgül / Doğan Egmont / 2019 / 104 s. / 9+ yaş

Bir sabah çoban, oğluna “saçma sapan konuşma” diye bağırır ve bizim hikâye başlar! Annesi Güzçimeni, Sakız Kuzu’nun Sözcü Koyunlar’la tanışma vaktinin geldiğine karar verir. Zira onlar saçmalığın önemini bilen, kim bilir nerelerden firar edip Deva Yaylası’na sığınmış bilge koyunlardır. Bu bilgeler Sakız Kuzu’ya sözcük oyunlarıyla dolu türlü türlü saçma hikâyeler anlatır. Saçma olanın değerine inanıyor ve Laurence Sterne’ün dediği gibi “kalıcı ve bilge saçmalıklar üretmenin zorluğunu” biliyorsanız “Sözcük Oyunların Sözcü Koyunlarını” atlamayın! Saçmalığı yücelten kaç kitap var şunun şurasında!

Sezer ve Tozar – Kaptan Nero / Ingvar Ambjørnsen / Resimleyen: Per Dybvig / Çeviren: Deniz Canefe / Can Çocuk / 2020 / 109 s. / 9+ yaş

Müjde! Sezer ve Tozar’ın dördüncü kitabı çıktı. Kötü haberse “Kaptan Nero”nun, serinin son kitabı olması... Körfez Pansiyonu gene değişik bir haberle çalkalanıyor. Pansiyonun yeni konuklarından leylek Bayan Sırküpü’ne göre dünyanın sonu zaten yaklaşıyor. Denizin açıklarındaki devasa, parlak göz neyin nesiymiş öğrenmek üzere bir araştırma ekibi kuruluyor hemen ve macera başlıyor! Yine sürükleyici, yine kıkırdatıcı bir kitap daha anlayacağınız! Siz de benim gibi üzülerek okuyacaksınız...

Duyuyorum / Romana Romanyshyn / Resimleyen: Andriy Lesiv / Çeviren: Nilay Kaya / Final Kültür Sanat Yayınları / 2020 / 64 s. / 7+ yaş

İki genç sanatçının hazırladığı ve aralarında Bologna Ragazzi Kurgudışı Ödülü’nün de yer aldığı ödüller kazanan bu dikkat çekici kitap, duymanın ne demek olduğuna, nasıl duyduğumuza, seslere ve türlerine, bu arada Büyük Patlama’dan “Senfonik Eve”, parmak alfabesinden ses insanlarına, gürültü kirliliğine dek pek çok bilgiye ve ayrıntıya ilgi çeken bir tasarımla yer veriyor. Kurgudışı olmasına karşın içine edebiyatı da kıyısından köşesinden, usulcacık yerleştiren bir kitap Duyuyorum.

Eğer Bir Geyikçiğe Top Kek Verirsen / Laura Numeroff / Resimleyen: Felicia Bond / Çeviren: Yasemin Yener / 2020 / 36 s. / 3+ yaş

“Yanına biraz da reçel isteyecek.” Sonra siz de annenizin böğürtlen reçelinden vereceksiniz ona. Kekler bitince daha fazlasını isteyecek geyikçik. Sonra siz de... Laura Numeroff ve Felicia Bond’un altı kitaplık serisinin parçası olan kitap, dizinin öteki kitapları gibi dairesel ve eğlenceli bir hikâye anlatıyor bize. Neredeyse tekerlemeler gibi ilerleyen ve nihayetinde bizi başladığımız yere bırakan hikâyeler, sonunu bilsek bile kitapların bizi sıkmayacağını kanıtlar nitelikte. Kahramanlarını bir dakika bile yerinde oturtmayan bu eğlenceli kitapları çocuklar merakla okuyacak.

 

Anneannemin Fotoğrafları / Özge Bahar Sunar / Resimleyen: Senta Urgan / Nesin Yayınevi / 2019/ 28 sayfa / 7 + yaş

Anneanne ve torun ilişkisi üzerinden; geçmiş, yaşlılık, anı, belgecilik, arşivcilik, aile tarihi ve zaman kavramlarını işleyen bu sımsıcak, biraz hüzünlü fakat umutlu resimli öykü, grafik tasarımı, özgün resimleri ile de dikkat çekiyor... Küçük Ali ve artık çok yaşlanmış olan anneannesi, Ali’nin annesinin ortaya çıkardığı eski albümler sayesinde zamanda bir yolculuk yaparlar. Ali bu yolculuk sayesinde anneannesine sadece yorgun, unutkan bir yaşlı olarak değil, güzel anılar biriktirmiş, dopdolu bir yaşam sürmüş bir insan olarak bakabilecektir. Kitaptaki gerçekçi yaşlı betimi övgüye değer. Yaşamın sadece bedenle bir ömürlük değil anılarla daha uzun olabileceğini gösteren bu özel kitabı kütüphanenize mutlaka katmalısınız.

Bongo, Ormanın Biricik Ayısı / Delphine Perret / Çeviren: Ece Nahum / Redhouse Kidz / 2020 / 60 sayfa / 7 + yaş

Delphine Perret’in hem yazıp hem çizdiği ödüllü kitabı Bongo, Ormanın Biricik Ayısı altı adet samimi, sıcak ve pozitif öyküden oluşuyor. Bongo arkadaşları sansar, porsuk, sincap, tilki, baykuş, tavşan ve kuşla beraber ormanda yaşıyor ama insanlarla iletişim kurdukları bir dünyadayız. Bongo ve arkadaşları doğada son derece barışçıl, yarı insanbiçimci bir hayat yaşıyorlar. Sözgelimi Bongo mağarada yaşıyor ama posta kutusu var. Kitap okuyor ama çatalı nasıl kullanacağını bilmiyor. Hediye üçlü kanepe kazanıyor ama onu dışarı koyuyor. Yazar özellikle ironiden yararlanıyor, insanbiçimciliği tiye alıyor ve çocuk kitaplarında hayvanlara yüklenen insan normlarının saçmalığını gözler önüne seriyor. Bu yüzden Bongo pişti de oynayabilir, balı mektup zarfına koymaya da çalışabilir. Okumayı yeni öğrenen çocuklara uygun, sade dilinin ve yumuşak anlatımının yanı sıra insanbiçimcilik eleştirisiyle de özel bir değer katıyor.

Adalı / Junot Díaz / Resimleyen: Leo Espinosa / Çeviren: Yasemin Yener / Bilgi Yayınevi / 2019 / 48 sayfa / 7 + yaş

Genellikle çok kültürlülük, farklılıklar, ırkçılık, göçmenlik gibi politik meselleri işleyen ve son yıllarda epey dikkat çeken, Pulitzer ödüllü, özel bir yazar Junot Díaz’ın yeni kitabı Adalı, hikâyesi, meselesi ve harika çizimleriyle gerçekten muhteşem bir kitap! “Lola'nın okulundaki her çocuk başka ülkelerden gelmişti. Öğretmenleri Bayan Obi bir gün ‘Geldiğiniz ülkenin bir resmini yapıp yarın getirin’ dedi. Ama Lola bir adadan gelmişti ve çok küçük yaşta ayrıldığı için orayı hiç hatırlamıyordu. Sonunda çareyi adadan gelen tanıdıklarına sormakta buluyor, herkes adayla ilgili neyi hatırlıyorsa onu anlatıyor ve ortaya değişik hikâyelerle dolu rengârenk bir ada resmi çıkıyor.” Özeti böyleyken kitabı özel yapanın dili olduğunu vurgulayalım. Lola’nın minik sosyolojik araştırması sonucunda Ada’dan aslında neden göç ettiklerini öğrenmesi dikkate değer. Ve bu nedenlerin; kasırga (iklim göçü) ve örtük bir biçimde otuz yıl hüküm süren bir diktatör (kitapta canavar olarak geçiyor) olduğunu anlıyoruz. Ve Lola en sonunda tek bir resim yapmakla kalmıyor, dinlediklerinin verimi sonucunda Ada üzerine resimli bir kitap hazırlıyor.

Frida & Mandalina / Will Gmehling / Resimleyen: Anna Höglund / Çeviren: Çağla Vera Kılıçarslan /  Ginko Çocuk / 2020 / 28 sayfa / 7 + yaş

Yaşlı ve bitkin barınak köpeği Frida ve çarpık bacaklı, kavanoz dibi gözlüklü, kekeme kız çocuğu Mandalina’nın buluşmasını hikâye eden kitap, türcülük ve gösteriş eleştirisi içeriyor. Bir an evvel sahiplenilmesi için köpek arkadaşları tarafından dış görünüşü gençleştirilen, gösterişli hale getirilen Frida, Mandalina’nın ailesi tarafından yüksek fiyata sahiplenilir. İşgüzar barınak sahibi durumdan yararlanmıştır çünkü. İlk yağmurda üzerindeki boyaları dökülen Frida’nın yaşlı olduğu ortaya çıkınca da aile onu geri vermek ister fakat Frida ve Mandalina çoktan sevgi bağı kurmuştur. Yaşlılığa karşı farkındalık amacını güden kitapta Frida’nın neden bu kadar itaatkâr ve sessiz olduğuysa bir tartışma olanağı açıyor.

Bir Tilki Nasıl Başarır? / M. Özgür Akpolat / Timaş Çocuk / 2020 / 24 sayfa / 5 + yaş

Çizdiği resimleri beğenmeyen tilki, minik tavşan arkadaşıyla birlikte bu konuda uzman turuncu ejderhayı bulmak ve ondan öğrenmek için yola çıkıyor. Yol çok kolay değil; bir örümcekten köprü, bir balıktan kayık ve ateşböceklerinden ışık yardımı almaları gerekiyor. Dayanışmayla turuncu ejderhanın mağarasına varıyorlar neyse ki. Mağarada ejderhanın resimlerini çalışarak nasıl geliştirdiğini fark ediyorlar. Hikâyede balığın, tilki ve tavşanın nehirden geçmesi için onları sırtına almayı reddetmesi ve el emeğiyle kayık yapmayı tercih etmesi çok anlamlı. Ateşböceğinin tek başına ışığının yetmemesi sonucu arkadaşlarını çağırmasıyla aydınlatma desteğini ortaklaşa sağlamaları ise kolektif bilinci örnekliyor. Kölelikle değil, emek, kolektiflik, dayanışma ve çalışmayla başarmanın önemine dair sımsıcak, keyifli bir hikâye.

İçinde Bir İskelet Var! / Idan Ben – Barak / Resimleyen: Julian Frost / Çeviren: Ümit Mutlu / Uçanbalık / 2019 / 40 sayfa / 5+ yaş

Resimli çocuk kitaplarında en çok gereksinim duyduğumuz şeyler yaratıcılık ve özgünlük. Gerek yazınsal, görsel metin, gerek konu ve ileti, gerekse tasarım konularına baktığımızda birbirine çok benzeyen o kadar çok yaratım, üretim var ki! O yüzden de "farklı” bir eserle karşılaştığımızda daha kırk fırın ekmek yememiz gerecek diyoruz. Bu kitap da işte o “farklı” kitaplardan! Ele aldığı zor konuyu iki cinsiyetsiz ve sevimli karakterle, oyunbaz bir şekilde okuru da harekete geçirerek anlatıyor ki bu zorluk içindeki “basitliğe” şaşırıyor, sadelik içindeki “zenginliğe” hayran oluyoruz. Nasıl mı? “Bu Kitabı Yalama” ile tanıdığımız sanatçılar, ellerimizin içindekileri anlatırken yıldızlararası bir macera da yaşatabiliyorlar işte!

Su Birikintisine Basmamanın Dokuz Yolu / Susanna Isern / Resimleyen: Maria Giron / Çeviren: Sultan Şahin Erdinç / KVA Çocuk / 2019 / 32 sayfa / 5+ yaş

Hangi çocuk toprakla, kumla, suyla, çamurla oynamaktan hoşlanmaz ki. Çocukları bırakın biz yetişkinler için de eğlencelidir bunlar. Ama eğer yeni giysilerinizle dışarıya dolaşmaya çıktıysanız pırıl pırıl kırmızı ayakkabılarınız, sakız gibi bembeyaz çoraplarınız varsa su birikintilerinden nasıl uzak duracaksınız? İşte bunu bu kitaptan öğreniyoruz! Tanıtım yazısında; “Su Birikintisine Basmamanın Dokuz Yolu, karşılaştığımız sorunlarla baş etmenin yolları ve durumu kabullenmenin rahatlatıcılığı üzerine son derece eğlenceli, yaratıcı ve hınzır bir kitap!” diye yazıyor. Hınzır ve yaratıcı lafına katılıp biz de su birikintileriyle dolu hayatın tadını çıkarmaya sokağa gidiyoruz.

Harika Bir Uçurtma! / Tülin Kozikoğlu / Resimleyen: Serkan Aka / İletişim Yayınları / 2019 / 48 sayfa / 5+ yaş

Bir kitabın resimlerine göz atıp künyesine bakmadan çizerini tahmin edebilirsiniz. Peki biraz okuyup yine künyesine bakmadan bu kitap, şu yazara ait diyebilir misiniz? Resimli çocuk kitaplarında bunu başaran, bir üslup yaratan yerli yazarlarımızın sayısı ne yazık ki çok az. Tülin Kozikoğlu da bu az sayıdaki yazarlardan biri. Eğer yazarın tüm kitaplarını okuduysanız, bu son kitabına da baktığınızda ona ait olduğunu hemen anlayabilirsiniz. “Harika Bir Uçurtma!” tüketim çılgınlığına ironik bir açıdan yaklaşan, çocuk ve ebeveyn rollerinin tersyüz edildiği bir kitap. Kitabın kapağındaki incelikli ve özgün çizim hemen merak uyandırıyor; tabii başta belirtiğim gibi bu merakta çizerin ve yazarın da payı büyük. Annesiyle çarşıya çıkan Peri, bir dükkânın vitrininde gördüğü rengârenk bir uçurtma için tutturur. Oysaki evi uçurtma doludur. Annesi Nuh deyip peygamber demeyince o da sihirli değneğine başvurur. Peri tam istediklerini alma hayali kurarken bu kez annesi, istiyorum da istiyorum diye tutturur. Peri, annenin isteklerini dizginlemek için mücadele verir. Peri’nin annesinin peşinden gitmek haliyle yoruyor bizi ama yazar her tüketim alanına değinmek istemiş belli ki. Sonunda minik bir kuşun yardımıyla işler tekrar yoluna giriyor ve savurganlığa dair iletinin altı bir kez daha çiziliyor.

Haylaz Adam ile Okulun İlk Günü / Rüdiger Bertram / Resimleyen: Heribert Schulmeyer / Çeviren: Olcay Maden Ünal / Tudem / 2019 / 56 sayfa / 6+ yaş

Tudem Yayınları tarafından geçtiğimiz sonbaharda yayımlanan “Küçük Yıldızlar – İlk Okuma Kitaplığı” serisinin beş kitabından ilki olan bu kitapla altı yaşındaki Kaya ve onun hayali arkadaşı Haylaz Adam ile tanışıyoruz. Kaya’nın ağzından dinlediğimiz hikâyede Haylaz Adam, diğer adıyla Cavcav, Kaya’ya sürekli yeni fikirler veriyor. Bu fikirler çok eğlenceli olsa da Kaya’nın başını derde sokuyor, Haylaz Adam ise her seferinde paçayı kurtarıyor çünkü onu Kaya’dan başka kimse göremiyor. Kaya’nın ilk okul gününde de Haylaz Adam’ın önerileriyle renkli bir curcuna yaşanıyor. Çocukların Haylaz Adam’ı çok seveceklerine şüphe yok! Onların gülme, eğlenme gereksinimi karşılarken aynı zamanda davranışların sonuçları üzerine de onları düşündürecektir. Seri, okumaya yeni başlayan çocuklar için gerek eğlenceli kurgusuyla gerekse sade dili ve devingen resimleriyle eğlenceli bir okuma sunuyor. Ayrıca her kitabın arkasında yer alan on altı sayfalık bulmaca da cabası! Serinin diğer dört kitabı ise şöyle; “Haylaz Adam Okul Gezisinde”, “Haylaz Adam ve Kayıp Pabuçlar”, “Haylaz Adam Partiye Davetli”, “Haylaz Adam Futboldan Anlamıyor”.

Can ve Badem İz Peşinde - Battaniyemi kim aldı? / Özge Lokmanhekim / Resimleyen: Mavisu Demirağ / Hep Kitap / 2019 / 48 sayfa / 4+ yaş

Kitabın başında yazar, arkadaşı Can’la tanıştırıyor bizi. Can meraklı, araştırmacı, kitap okumayı seven, doğada vakit geçirmekten hoşlanan bir çocuktur. Okulun tiyatro kulübünde ve basketbol takımındadır. Evindeki köpeği Badem dışında sokak hayvanlarına da özen gösterir. Onları sever, besler ve korur. Kısacası harika bir çocuktur. Ama bir gün Can’ı üzen bir olay olur, bebeklik battaniyesi ortadan kaybolur. Can anneannesinin ördüğü mavi battaniyesini aramaya koyulur. Ama her seferinde tam buldum derken gördüğü mavi şeyin başka bir eşya olduğunu anlar. Can’la birlikte iz süren okur sonunda battaniyenin yerini bulur. Bu yerde hem Can’ı hem de okuru tatlı bir sürpriz bekliyordur. Bu serinin bir de “Kurabiyelerimi kim yedi?” adlı bir kitabı daha bulunmakta. Mavisu Demirağ’nın kendine has çizimleri ve renkleri ile bütünleşen serinin devamı gelecek gibi gözüküyor. Meraklı çocuklar, Can ve Badem’in peşini bırakmayacaktır.

 

Ben Bir Kitapsavarım / Ingrid Chabbert / Resimleyen: Guridi / Çeviren: Aslı Candaş / Uçan Balık Yayınları / 2020 / 40 s. / 6+ yaş

Chabbert ve Guridi, yazar-çizer uyumunun nasıl güzellikler yaratacağının somut örneği. Ben Bir Kitapsavarım, kitapları hiç sevmeyen Albert’in nasıl bir kitapsevere dönüştüğünü hiç didaktik olmayan bir hikâye ve sade çizimlerle anlatıyor. Kitap okumanın önemini anlatmak ya da örnek tavırlar sergilemek her zaman işe yaramayabilir (ilki çoğunlukla yaramıyor diyebilirim); ki Albert’in aile üyeleri de durmadan kitap okuyor. Kahvaltıda bile. En iyisi evin yakınlarında kitap kurdu bir tavşan bulundurmak! Böylece sizin kitapsavarınız da kitapların tadını merak edebilir ve masada tabak sayısı kadar kitap sayısı olabilir.

Küçük Yıldız Büyük Keşif / Chloe Daykin / Çeviren: Perihan Sevde Nacak / Timaş / 2020 / 280 s. / 12+ yaş

On iki yıl önce İngiltere’de bir bankta, üzerinde Norveç’e ait bir gazete kâğıdıyla bulunan Elvis, “nasıl bir resmin parçası olduğunu bulması gerektiğini” düşünerek on ikinci yaş gününde gerçek anne babasını bulmak için onu bankta bulan ve sevgiyle büyüten babası ve elmalara bayılan komşuları Lloyd’la Norveç’e doğru yola çıkar. Bu noktadan itibaren de işler karışmaya ve tehlikeli bir hal almaya başlar. Arka kapak yazısında da belirtildiği için komedi, gizem ve macera dolu bu hikâye fazlasıyla sürükleyici ve dili de bir o kadar akıcı. Öte yandan kitabın düzeltisi sırasında biraz daha özenli davranılmış olmasını dilerdim.

Dünyanın En Güzel Hayvan Masalları – 50 Halk Masalı ve Efsane / Angela McAllister / Resimleyen: Aitch / Çeviren: Ayşen Gür / Arden Yayınları / 2019 / 128 s. / 7+ yaş

Çitanın yanaklarında neden gözyaşı izleri var? Peki kangurunun kesesi nasıl oluştu? Pandaların neden siyah beyaz olduklarını merak ettiniz mi ya da? Afrika, Asya, Kuzey ve Güney Amerika, Avrupa, Avustralya ve Okyanusya’dan elli masalı bir araya getiren Dünyanın En Güzel Hayvan Masalları, gerek masalları, gerek çizimleri gerekse baskı kalitesiyle muazzam bir kitap. Her yaştan okurun ilgisini çekecek bu kitap halk masalları ve efsanelerine ayrıca ilgi duyanların da gözden kaçırmaması gereken bir eser.

Çocuk ve Ayı / Tracey Corderoy / Resimleyen: Sarah Massini / Çeviren: Yasemin Yener / Bilgi Yayınevi / 2019 / 32 s. / 3+ yaş

Çocuk ve Ayı’yı tanımlayacak tek bir sözcük kullanacak olsaydım bu “yumuşacık” olurdu. Çizimleri ve öyküsüyle yumuşacık, - bir sözcük daha kullanırsam – incecikli bir kitap Çocuk ve Ayı. Bizim oyunlarımızı oynayamasa bile bir dost, bir dosttur. Bir dostla muhteşem şeyler yapabiliriz. Bir dost “Hey” der, “Seni özledim” der ve biz uzun kış günlerinde, karanlık gecelerde onu düşünüp dururuz. Bir oğlanla bir ayının kâğıttan gemilerle başlayan ve uzun kış uykusunun ardından devam eden dostluğu içinizi koskocaman bir kucaklaşmayla dolduracak.

Lodosçu Tim / Paul Biegel / Resimleyen: Annemarie van Haeringen / Çeviren: Mustafa Özen / Can Çocuk / 2019 / 203 s. / 10+ yaş

Sayesinde lodosçuluğun ne anlama geldiğini öğrendiğim bu sürükleyici kitap, bütün ailesi denizcilik yapan fakat kendisi bu mesleği redderek ailesinin yokluğunda eve göz kulak olan Tim’in başından geçen maceraları anlatıyor. 12 yaşında evi çekip çeviren lodosçu Tim, bir gün kıyıya sürüklenmiş bir dürbün bulur ve türlü türlü maceralar yaşamaya başlar zira bu durbün geçmişi gösteriyordur. Tim, bu dürbün sayesinde pek çok şeyden haberdar olur ki bence en güzeli de denizkızlarının gerçekten var olduğunu keşfetmesi... Denizkızları sadece başlangıç, dört bölümden ibaret kitabın devamında olanlar merak duygumuzu sahiden kamçılayacak şeyler.