Yalancı baharın sonu

Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC) üyeleri Cezayir’de yaptıkları toplantıda, petrol üretimini 32.5 milyon varille sınırlandırma kararı alırken, karar petrol fiyatlarının yükseleceği anlamına geliyor. Haberin ardından yükselişe geçen ABD ham petrolü dün 47, Brent petrol ise 48 dolar seviyelerini geçti. Petrol fiyatları son dönemde 140 dolarlardan 40 doların altına kadar düşmüş, emtia üreticisi ülke ekonomileri bu nedenle durgunluğa girmişti. Ancak Türkiye gibi ithal girdiye bağımlı ülkeler fiyatların düşmesinden olumlu etkilenmişti. Bu nedenle OPEC’in son kararı Türkiye için tehlike çanlarının çalmaya başladığına işaret ediyor. Turizm gelirlerinin düştüğü, kredilerle ilgili atılan gevşeme adımlarının cari açığı artıracağı beklentisinin olduğu dönemde petrol fiyatlarının da artması bu görünümü iyice bozabilir.

Açığı 2.4 puan azalttı

Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı’nın (TEPAV) dün açıkladığı “Enerji Politikaları ve Yatırımlar Üzerindeki Etkisi” adlı raporuna göre, 2014’ün ikinci çeyreğinden 2016’nın birinci çeyreğine kadar olan dönemde yüzde 70 oranında düşüş kaydeden brent petrol fiyatlarının etkisiyle, Türkiye’de cari işlemler açığı da 2.4 puan düştü. Enerji açığının yüksek cari işlemler açığının arkasındaki en önemli sebeplerden biri olduğuna işaret eden rapor, enerji dışı kalemlerde yeterli gelir yaratamayan Türkiye’nin, enerji ithalat miktarındaki artış ve enerji fiyatları ile dalgalanan bir cari işlemler açığı ile mücadele etmek zorunda kaldığına dikkat çekiyor.

Rapora göre,

* Türkiye’nin ekonomik büyüme performansı ve cari işlemler açığı arasındaki tarihsel bağlantıya bakıldığında yüksek büyüme oranları ancak yüksek cari açık verilerek sürdürülebiliyor. Bu durum da Türkiye’nin ithal girdiye bağımlı, düşük katma değerli üretim yapısından kaynaklanıyor.

* 2001’in dördüncü çeyreğine kadarki dönemde 1 puanlık büyüme 0.25 puanlık cari işlemler açığı ile karşılanabiliyorken, bu dönem sonrasında 1 puanlık büyüme 1 puanlık cari işlemler açığı ile ancak finanse edilebilir hale geldi. Bu da ekonominin ithal bağımlılığındaki zaman içindeki artışı gösteriyor.

İthalata Bağımlılık

* Türkiye’nin enerjide ithalata bağımlı yapısı, cari açığın enerji bileşeninde yüksek açık oranlarına neden oluyor. Buna sanayi üretiminde katma değer sorunu da eklenince toplamda kayda değer bir cari açıkla karşılaşılıyor. Türkiye’nin yerli enerji üretimi 1980’den itibaren ortalama 25 milyon Ton Eşdeğer Petrol (TEP) seviyesinde gerçekleşirken bu, yılda ortalama yüzde 8 artan enerji arzını yakalamakta yetersiz ithalattaki artışı tetikliyor.

* Enerjide dışa bağımlı yapının katkıda bulunduğu yüksek cari açık rakamları Türkiye ekonomisini oldukça kırılgan bir yapıya sokuyor. İthalatta ise kaynak ülke bağımlılığı enerji konusunun dış politikada önemli bir etken olmasına neden oluyor. Cari açık 2015 yılında petrol fiyatlarında yaşanan düşüşle dış ticaret açığındaki gerilemeye paralel bir önceki yıla göre yüzde 26 daralarak 32.19 milyar dolara düşmüştü. Temmuz ayında da cari dengenin 2.60 milyar dolar açık vermesiyle 12 aylık cari işlemler açığı 28.9 milyon dolar oldu. Kredi derecelendirme kuruluşu Moody’s de not indirimi kararında cari açıktaki artış beklentisine dikkat çekti.

Goldman: Fiyatlar 10 dolar yükselir

Goldman Sachs, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) önceki gün aldığı üretimi kısma kararıyla, gelecek yılın ilk yarısında fiyatların 7 dolarla 10 dolar arasında yükseleceğini bildirdi. Goldman Sachs analistleri “Anlaşma 2017 yılında titizlikle uygulanırsa, günde 480 bin ile 980 bin varil arasında bir üretim azalması ifade eder. Anlaşmanın belirsizliği, doğuracağı gelişmeler ve haber akışı gelecek iki ayda da fiyatlarda önemi bir oynaklığın devam edeceğine işaret ediyor” diye konuştu. İş Yatırım analistleri de dünkü notlarında, “Turizm gelirlerinin düşük olduğu bir ortamda petrol fiyatlarındaki yükselişin zaten bozuk olan cari dengemizdeki kırılganlığı artıracağı unutulmamalı”yorumunu yaptı.

 PİYASALAR KISKAÇTA 

Yurtdışında OPEC kararı ve Fed açıklamaları, yurtiçinde ise OHAL’in uzaması ve Moody’s, dolar/TL’yi yine 3’ün üzerine taşıdı. 

Dolar/TL, ABD Merkez Bankası (Fed) Başkanı Janet Yellen’ın ekonominin yıl sonunda faiz artışına gidilmesine hazır göründüğünü söylemesinin ardından diğer gelişen ülke para birimlerindeki değer kaybına paralel ağustos başından bu yana en yüksek olan 3.007 seviyesini gördü. Dolar/TL’deki yükselişte petrol fiyatlarındaki artışın yanı sıra Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’ın OHAL’in uzatıl ması yönünde yaptığı açıklamalar da etkili oldu. Serbest piyasada dolar, 2.9940’tan kapanırken faizlerdeki yüzde 1’in üzerindeki artış da dikkat çekti.

OHAL uzayacak

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, olağanüstü hal (OHAL) için belki 12 ayın da yetmeyeceğini söylerken, Moody’s ile ilgili ise “Sanki benden intikam alırcasına ülkeye geldik birden hop bi zim notumuzu düşürüverdiler. Bizim notumuzu düşürdüler de ne oldu” dedi. ING Bank Özel Bankacılık Stratejisti Pınar Uslu, Moody’s’in not indiriminin ardından kur gerileyince yeniden dolar taleplerinin geldiğini belirtti. Yurtdışı piyasalarda da bozulmaya dikkat çeken Uslu, Fed Başkanı Yellen’in konuşması ve OPEC’in petrol üretiminde kısıntıya gitme kararının TL’yi etkilediğini söyledi.