Yerli topluluklarda koronavirüse karşı yaşlıların korunması yaşamsal önemde

Latin Amerika’daki yerli topluluklar koronavirüsün özellikle de kültürel mirasın bekçileri olan yaşlılar için ciddi bir tehlike oluşturabileceği kaygısıyla kapılarını dış dünyaya kapatıyorlar. Şili ile Arjantin’in güneyindeki kayalık Patagonya bölgesinden Brezilya’nın yağmur ormanlarıyla örtülü Amazon bölgesine ve Kolombiya’nın And Dağları eteklerine uzanan topraklarda yaşayan yerli topluluklar, yabancıların köylerine girmesine izin vermedikleri gibi karantina kurallarını çiğneyen üyelerine de sert cezalar uyguluyorlar.

ÇOK DAHA YIKICI

42 milyon yerlinin barındığı Güney Amerika’da yerli topluluklar toplam nüfusun yaklaşık yüzde 8’ini oluşturuyorlar. Ancak madencilik, petrol çıkarma çalışmaları ve ormanların yok edilmesi nedeniyle şimdiden yaşamları ciddi biçimde tehlikede olan bu topluluklar için, koronavirüs çok daha yıkıcı sonuçları beraberinde getirebilecek yeni bir tehdit. Çünkü Covid-19’un karşısında en korunmasız kesim olan yaşlılar, aynı zamanda yok olma tehlikesiyle karşı karşıya olan çeşitli gelenek ve dillerin de koruyuculuğunu üstleniyorlar. Arjantin’in kuzeybatısında Amaicha de Valle yerlilerinin önderi Eduardo Nieva, “Yaşlılarımız özellikle de toplumumuzun kimliğiyle ilgili ortak belleği temsil etmeleri açısından son derece önemli” diyor. Latin Amerika’da yaşayan yerli toplulukların genelde okuma yazmaları olmadığından, tarihleri yazılı belgelerden çok, yaşlıların anlattıkları ve kuşaktan kuşağa aktarılan öykülere dayanıyor. Yerlilere özgü tüm bilgi ve deneyimler sözel olarak bir sonraki kuşaklara aktarılıyor.

YOK OLUP GİDECEK

Brezilya’da yerlilerin en eski yaşam alanı Xingu’da, topluluğa bağlı 16 kabileyi her yıl bir araya getiren Kuarup dans ayinlerine yaşlılar kılavuzluk ediyor. Amazon bölgesindeki yerlilerin yaşamlarıyla ilgili belgeseller yapan 32 yaşındaki Jair Kuikuro, “Çok kaygılıyız. Yaşlılarımızı yitirirsek onların sahip oldukları tüm o bilgiler, kültürel gelenekler ve dinsel törenlerin yanı sıra atalarımızdan kalma otacılık yöntemleri de yok olup gidecek” diyor. Büyükannesinin doğurganlığı artıran ve yalnızca kadınların söyledikleri yamurikuma adlı ilahiyi bilen tek kişi olduğunu belirten Kuikuro, “Büyükannem virüsü kapıp aramızdan ayrılacak olursa, bu ilahi de hiçbir iz bırakmadan tarihe karışır” diye ekliyor. Latin Amerika’nın kırsal kesimi koronavirüsten en son etkilenecek bölgeler arasında. Bu uzak bölgelerde korona testi uygulaması son derece kısıtlı olmakla birlikte resmi veriler virüsün oralarda da yayıldığını gösteriyor. Londra University College küresel sağlık uzmanlarından Carolyn Stephens, çiçek hastalığının Avrupalıların Latin Amerika’daki ilk sömürgeleşme dalgasıyla birlikte gelerek milyonlarca yerlinin ölümüne yol açtığını anımsattı.

KATI ÖNLEMLER ALINDI BİLE

Resmi olarak tanınan en az 35 yerli topluluğu içinde barındıran Arjantin’de kimi topluluklar yaşlıların kendilerini dışarıdan gelenlerden soyutlamaları yönünde birtakım katı önlemler almaya başladı. Tucuman ve Salta bölgelerinde kimi topluluklar köylerin girişine barikatlar yerleştirdi. Kimi yerlerde de yabancıların uzak tutulması amacıyla daha önceleri uyuşturucu trafiğini ve daha başka suçları denetlemekle görevli olan kişilerden yararlanılıyor. 1950’lerde Kalapalo kabilesine ait bir köyün nüfusunun neredeyse yarısını kızamık salgını nedeniyle yitirdiğini anımsayan Brezilya’nın Xingu yerlileri şimdi kendi yerleşimlerine giden yolları kapatıyor.