‘Edebiyat Sosyolojisini Güncel Kılmak’

EDEBİYAT-SOSYOLOJİ İLİŞKİSİ

Edebiyatın gerçeklik temelinde toplumsal bir olgu olarak değerlendirilmesi, başlangıçta edebi metnin dışında dikkatleri edebiyat endüstrisine çekerken zamanla edebi metinlerin sosyolojik bir malzeme olarak ele alınması gerekliliğini ortaya çıkarmıştır.

Özellikle büyük ölçekli sosyal-ekonomik olaylarla beraber toplumsal koşulların ortaya çıkardığı sosyal problemlerin insan-toplum yaşamını derinden etkilediği gerçeği, tarihsel aralıklarda birçok edebiyatçının bu olguları işlemesini kaçınılmaz kılmıştır.

Sosyal teorisyenlerin, sosyolojik imgelemlerini olumlu yönde etkileyen edebiyatın sosyolojik okuması, edebiyat sosyolojisini yetkin kılarken onu yalnızca belirli alanlarla sınırlamamakta, disiplinlerarası bir alana davet etmektedir.

Temel yaklaşımların ortaya konulduğu Edebiyat Sosyolojisini Güncel Kılmak (Editörler: Aziz Şeker, Emre Özcan / Nika Yayınevi / 512 s.) kitabının ilk bölümünde edebiyat-sosyoloji ilişkisi ele alınıyor.

Uğur Dolgun, “Edebiyat Sosyolojisi Yapmak ya da Yapamamak!” isimli çalışmasında; Türkiye’de edebiyat sosyolojisinin hâlâ yeterli düzeyde tartışılmadığını belirtirken, Ertuğrul Aydın, “Edebiyat Sosyolojisi-Karşılaştırmalı Edebiyat Bilimlerinde Kesişen Nokta ve Referanslar” metninde, her iki disiplini tarihsel bir zeminde kritik ediyor.

TARİH, EKONOMİ, TOPLUM, EDEBİYAT, FELSEFE...

Ferma Lekesizalın, “Ekonomik ve Toplumsal Dönüşüm, ‘Para Ağı’ ve Edebiyat” başlıklı analiziyle “parayı anlatmak” meselesinin edebiyatta, özellikle de romanda yansımalarını ele alıyor.

Ejder Çelik, “Edebiyatın Toplumsal Niteliği” başlıklı yazısında, edebiyat toplum etkileşimini tarihsel ve sosyolojik yönleriyle irdeliyor. Emre Özcan ve Aziz Şeker’in “Sosyal Problem Kavramı Üzerinden Edebiyatı Güncek Kılmak” başlıklı yazısı ise, ekonomik yapıyla kültürel-sanatsal yapılar arasındaki ilişkiyi irdelerken sosyal problemler kavramının edebiyat açısından öneminin altını çiziyor.

Mustafa Günay, “Edebiyat ve Felsefe İlişkisi Üzerine” başlıklı yazısında, her iki dalın birbirini nasıl beslediklerini vurguluyor ve edebiyat-felsefe ilişkisini değerlendiriyor.

Veysel Lidar, “Modernite ve Edebiyat: Bauman’ın Modernite Eleştirileri Üzerinden Bir Değerlendirme” başlıklı yazısında, Bauman’ın moderniteye getirdiği eleştirileri temele alarak edebiyattaki izlerini araştırıyor.

Günil Özlem Ayaydın Cebe, “Milliyetçilikten Küreselciliğe Edebiyat Tarihi Yazımı”nda, Avrupa ve Amerika kıtaları odağında edebiyat tarihyazımının bir tarihini sunuyor.

Senem Gürkan, “Feminist Metodoloji ve Epistemolojinin Olasılığı ile Feminist Edebiyat Eleştirisinin Ortaklığı Üzerine”de feminist metodoloji ve epistemolojiye ilişkin bilgi verip, feminist edebiyat eleştirisinin kesişim noktaların vurguluyor.

Menekşe Yavuz, “Ekoeleştiri ve Edebiyat” başlıklı yazısıyla ekolojik değişimin sonuçlarının ve etkilerinin çoğalmasının edebi metinlere yansımasını işliyor.

KEMALİST MODERLEŞME VE EDEBİYATA YANSIMALARI

Çalışmanın ikinci bölümü, Kemalist Modernleşme sürecinden itibaren Türkiye’deki toplumsal-politik dönüşümlere ilişkin belirli tarihsel kırılma noktalarını referans alıp bu noktaların edebiyattaki izdüşümlerini tartışmaya açıyor.

Bu bölümde yer alan yazarlar ve yazıları sırasıyla şöyle:

Faruk Yücel ve Nihal Tuzcu, “Yazınsal Çeviri Bağlamında Toplumsal Değişimin Temelleri: “Tercüme Odası” ve “Tercüme Bürosu”.

İbrahim Özakman, “Erken Cumhuriyet Dönemi Modernleşme Sürecinde Edebiyatın İşlevi”.

Gazanfer Kaya, “Türkiye’nin Kırsal ve Kentsel Yapısındaki Toplumsal Değişmelerin Edebiyata Yansımaları (1950-1980 Dönemi)”.

Çiçek Coşkun, “1980 Sonrası Toplumsal Değişim ve Türk Edebiyatı”. Betül Bayraktar,“Neoliberal Dönüşümün Türk Distopya Öykülerindeki Yansımaları”.

SOSYOLOJİNİN VAZGEÇİLMEZİ EDEBİ METİNLER!

Kitabın üçüncü bölümü çeşitli sosyolojik olgular etrafında odaklanılan edebiyat sosyolojisi incelemelerinden oluşmaktadır. Bu bölümde yer alan yazarlar ve yazıları da şöyle sıralanıyor:

İnan Akdağ, “Charles Dickens’ın İki Şehrin Hikayesi Romanında Politik Öznenin İnşasında Nesnel Koşulların Rolü”.

İhsan Çetin, “Drina Köprüsü romanında mekân sosyolojisi çözümlemesi”.

Cennet Altundaş, “Karnaval ve Jön Türk Romanlarında ‘Sınırları’ Aşarak Eğlenen Türk Kadınları”. Hasan Turgut, “Gelenekle Modernlik Arasında Kamusallık.

Rasyonel Öznenin İnşası ve Miras: Namık Kemal’in Şiir Eskizleri”. Aziz Tamer Güler, “Nâzım Hikmet Şiirinde Mekânsızlık”.

Cahit Aslan, “Türkiye’de Toplumsal Değişme Dinamiklerinin Yaşar Kemal Romanlarındaki İzdüşümü: Hüyükteki Nar Ağacı Romanı Üzerinden Bir Okuma”.

Alev Önder, “Adalet Ağaoğlu’nun Hayır… Romanında Aydın Sorunsalı”. Elif Hacısalihoğlu, “Kapitalist Toplumsal Gerçeklik ve Dönemin Sınıf Kavrayışları Ekseninde Latife Tekin Romanlarını Okumak”.

Esra Gedik ve Umut Belek Erşen, “Hakan Günday Romanlarında Erkeklik İncelemesi”.

Edebiyat Sosyolojisini Güncel Kılmak, bize bir kez daha edebiyatın gerçeklik üretimiyle kurulu ilişkisinin yanı sıra edebi metinlerin, sosyolojinin önemli başvuru kaynakları arasında olduğunu göstermektedir.