MEB ihalelerinde usulsüzlük: Milyonlar nereye gitti?

Sayıştay’ın Milli Eğitim Bakanlığı’nda 2020 yılında gerçekleştirdiği denetimlerden dikkat çeken sonuçlar ortaya çıktı. Raporda, bakanlığın yaptığı ihalelere dikkat çekilirken çarpıcı verilere yer aldı.

Raporda bakanlığın, temizlik ve kırtasiye malzemeleri üreten ve pazarlayan firmalar yerine, yolcu taşımacılığı yapan firmalara ihale verildiği görüldü.

Ayrıca, ihalelere teklif vermeye davet edilen veya alımın yapıldığı bazı firmaların, ihale tarihinden yaklaşık bir ay önce kurulduğuna dikkat çekildi. Raporda, 2018-2020 yılları arasında toplam 94 milyon lira tutarında doğalgaz güvence bedeli ödendiği belirtildi.

Rapordaki ihaleleri Cumhuriyet’e değerlendiren Eğitim Uzmanı Ali Taştan, “Teknik şartnameleri bire bir aynı olan Mart ve Temmuz ayında yapılan kırtasiye setleri alım ihalelerindeki bazı kalemlerde, yaklaşık maliyet ve ihale fiyatlarında yaklaşık 3-4 kat fiyat farkı tespit edilmiş” dedi.

Taştan şu değerlendirmeleri yaptı:

“Temizlik ve kırtasiye malzemeleri üreten ve pazarlayan firmalar yerine, yolcu taşımacılığı, filo kiralama, ilaç ve tıbbi cihaz, bilişim ve yazılım gibi ilgisiz alanlarında faaliyet gösteren firmalardan, hem yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas piyasa araştırması yapılmış, hem de ihaleye davet edilerek alımlar yapıldığı tespit yapılmıştır. Temizlik malzemesi alım ihalesinde ihaleye teklif veren 3 firmadan 2’sinin adresleri de aynıdır. 

Teknik şartnameleri bire bir aynı olan Mart ve Temmuz ayında yapılan kırtasiye setleri alım ihalelerindeki bazı kalemlerde, yaklaşık maliyet ve ihale fiyatlarında yaklaşık 3-4 kat fiyat farkı tespit edilmiş, hem yaklaşık maliyet hem ihale fiyatlarının gerçek piyasa fiyatlarını yansıtmadığı tespit edilmiştir.

Sayıştay raporunda ihalelerine ilişkin olarak aşağıdaki hususlar tespit edilmiştir: 

Üç ihalenin de 21/b maddesi kapsamında yaptırılmasına ilişkin onay belgeleri incelendiğinde, her hangi bir hukuki gerekçelendirmenin yer almadığı, sadece 4734 sayılı Kanun’un 21/b maddesi uyarınca pazarlık usulü ile ihale edilmesine karar verildiği görülmüştür. Söz konusu ihalelerin 21/b kapsamında değerlendirilerek ihale edilmesi mümkün görülememektedir. Bu tespitler, ilgili Genel Müdürlüğün açık ihale usulüne ilişkin usul şekil kurallarına tabi olmaksızın, pazarlık usulüne getirilen kolaylıklardan yararlanarak ihale yapma yolunu tercih ettiğini göstermektedir. 

Temizlik ve kırtasiye malzemeleri üreten ve pazarlayan firmalar yerine, yolcu taşımacılığı, filo kiralama, ilaç ve tıbbi cihaz, bilişim ve yazılım gibi ilgisiz alanlarında faaliyet gösteren firmalardan, hem yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas piyasa araştırması yapıldığı hem de ihaleye davet edilerek alımlar yapıldığı tespit edilmiştir. 

Yaklaşık maliyetin hesaplanmasına esas piyasa araştırmasının yapıldığı, ihalelere teklif vermeye davet edilen veya alımın yapıldığı bazı firmalar, ihale tarihinden yaklaşık bir ay önce tarihte kurulduğu görülmüş olup, bu firmaların hangi özelliklerinden dolayı ihaleye davet edildiği konusunda her hangi bir gerekçe ileri sürülememiştir. Temizlik malzemesi alım ihalesinde ihaleye teklif veren 3 firmadan 2’sinin adresleri de aynıdır. 

Temizlik Malzemeleri Alımına ilişkin ihalenin Teknik Şartnamesinde (madde 4.5), ürünlerin Halk Eğitim Merkezlerine “teslim tesellüm tutanakları veya sevk irsaliyesi” karşılığında teslim edileceği ve bu belgelerde teslim edilen ürünlerin birim ve miktarlarının net olarak belirtilmek zorunda olduğu, ürünlerin birim ve miktarı belirli olmayan tutanakların muayene kabul komisyonlarınca teslim alınmayıp yükleniciye iade edileceği hüküm altına alındığı halde, ‘teslim tesellüm tutanaklarında’ teslim edilen ürün birim ve miktarları yer almamaktadır. 

'GERÇEK PİYASA DEĞERİNİ YANSITMIYOR'

Temizlik ve kırtasiye malzemeleri alımlarının yaklaşık maliyet ve ihale fiyatları gerçek piyasa fiyatlarını yansıtmadığı görülmüştür. Söz konusu alımların ihale tarihlerindeki fiyatlarına ilişkin Ankara Ticaret Odasından resmi yazı ile rayiç fiyat tespiti istenilmiş; gelen cevapta alımların ihale tarihindeki fiyatları (sözleşme fiyatları) toplamı ile Ankara Ticaret Odası rayiç tespit fiyatları toplamı arasında büyük farklar olduğu tespit edilmiştir. Bu fark temizlik malzemesi alım ihalesinde 3,25 kat olup alımların belirlenen Halk Eğitim Merkezlerine nakliye dahil teslim fiyatı olması da arada bu derece yüksek fiyat farkı olmasını gerektirmemektedir. 

Teknik şartnameleri bire bir aynı olan Mart ve Temmuz ayında yapılan kırtasiye setleri alım ihalelerindeki bazı kalemlerde, yaklaşık maliyet ve ihale fiyatlarında yaklaşık 3-4 kat fiyat farkı olup, hem yaklaşık maliyet hem ihale fiyatlarının gerçek piyasa fiyatlarını yansıtmadığı görülmektedir. 21/b kapsamında yapılan bu ihalelerde, ihale/sözleşme bedelinin yaklaşık maliyete oranının ortalaması yüzde 97 olup bu sonuçlar, pazarlık usulü ihalelerde rekabetin yeterince sağlanamadığını göstermektedir. Kamu idaresi cevabında, bulguda yer alan konuların Bakanlıkça inceleme ve soruşturma kapsamına alınarak inceleme sonucuna göre gerekli işlemlerin yapılacağı belirtilmiştir.”