‘Önce Amerika’, ‘haydut rejimler’, ‘rakip revizyonist güçler’ ve ‘radikal İslamcı terörizm’…
Hepsi, ABD Başkanı Trump’ın yeni ‘ulusal güvenlik stratejisi’ belgesinde geçen keskin ifadeler. Bush döneminin ‘önleyici saldırısını’ içermese de ‘güç
yoluyla barış’ vurgusu ile ilk bakışta akla ‘saldırganlık’ getiren belgeyi, ‘çılgın Donald’ eşliğinde düşününce dünya için kaygılanmamak mümkün değil. Lakin yeni yönetimin bir yılını tamamlamadan açıkladığı belge, Trump’ın fevrilik yüklü retoriğinden izler taşısa bile ‘boş atışlar’ izlenimi yaratıyor.

***

ABD ulusal güvenlik stratejisi dünyanın en etkili gücünün dünya çapında çıkarları ve hedeflerini ortaya koyar. Kongre’nin yetkilendirmesiyle her başkan yenisini hazırlar. ABD söz konusu olunca ‘söyledikleri yapacaklarının garantisi’ diye anlaşılır. En bariz emsal Bush’un ‘önleyici saldırı’ vurgulu stratejisinden sonra yalan istihbaratla girişilen Irak işgalidir.
Trump seleflerinin aksine yeni stratejisini adeta ‘piyasada rakipleriyle boy ölçüşme şevkiyle dolu’ bir işadamı edasıyla bizzat açıkladı. Sunulan çorbada ABD’nin emperyalist kibrinin altını dolduracak neviden her şey var:
•Trump’ın bildik önceliği: ‘Önce Amerika’ şiarı icabı Amerikan halkını, anavatanını ve yaşam biçimini korumak.
•Küresel statükoyu değiştirmek peşinde olan ve dünyayı Amerikan değerleri ve çıkarlarına karşıt şekillendirmek isteyen revizyonist güçler Rusya ve Çin yüzünden azalan Amerikan etkisini pekiştirmek. İki ülke için ‘ekonomileri daha az özgür ve adil kılacak, bunun yerine ordularını geliştirip enformasyon kontrolü ile toplumlarını bastırıp etkilerini genişletmeye kararlı’ oldukları iddiası var.
RUSYA: ABD’nin 700 milyar dolarlık savunma bütçesine karşılık 46 milyar dolar ayıran Rusya etkisini artırdığı için ‘hasmane güç’ lakin birlikte çalışma alanları da var. Ne hikmetse, belge açıklanmadan Trump üç gün içinde iki kez Putin ile telefonda görüştü. İlkinde Trump, Rus lidere yıl sonu basın toplantısında ABD ekonomisini iyileştirme övgüsü için teşekkür ederken, ikincisinde Putin ABD liderine Amerikan istihbaratının St. Petersburg saldırısının önlenmesine katkısından ötürü müteşekkir olduğunu iletti.
ÇİN: Ekonomik meydan okumasıyla asıl ‘stratejik rakip’. Avrupa’daki stratejik kazanımlarından, fikir hakları ve Güney Çin Denizi’ndeki ‘genişlemeciliğe’ uzanan rekabet alanları yüzünden ‘kınanacak’ güç.
•HAYDUT REJİMLER: İran ve Kuzey Kore. Trump’ın lafı ‘güç yoluyla barışı sağlamak’. Ama doğrudan savaş atfı yok.
•RADİKAL İSLAM: Obama’nın hassasiyetle sildiği ‘İslamcı/cihatçı terörizm’ mefhumu döndü. Belgede “Amerikalıların karşı karşıya olduğu başat uluslaraşırı tehditler cihatçı teröristler ve uluslararaşı suç örgütleri” deniliyor. IŞİD ve El Kaide anılarak ‘barbar’ diye nitelenen radikal İslamcı ideolojinin ‘itibarsızlaştırılıp yenileceği’ vurgusu var.
•Uluslararası kurumlara ve ortaklıklara vurgu pek az. Cılız tekrarlar dışında güçlü ‘demokrasi promosyonu’ yok. Sığınmacı krizinde etkili olan iklim değişikliği ‘ulusal güvenlik tehdidi’ olarak anılmıyor. Trump’ın önceliği ‘enerji gündemi’. Ana-vatan ve sınırların korunması ayrıntılı ve ‘egemenlik’ başlığı altında göçmenleri dışlayıcı nitelikler taşıyor.
•Transatlantik bağı hayli zayıf ve sadece ‘AB ile karşılıklı ve adil ticaret uygulamalarını sağlamak ve duvarların büyümesine engel olmak’ vurgusu yapılıyor. O kadar.
•Asıl önemi ‘Amerikan ekonomik güvenliğinin’ ulusal güvenlik tehditleri arasında anılması.

***

İzlenimim ‘ABD’nin küresel çapta azalan gücüne karşılık, aslında ne yapması gerektiğini tam bilemiyor olduğu’. Ne de olsa Trump da strateji belgesi de ABD kapitalizmi ve müesses nizamının çıkmazlarının tezahürü.
‘Çok kutuplu’ rotaya girmiş dünyada Trump’ın sunumuyla ABD ‘daha güçlü geri dönebilir mi?’ Müesses nizam bunun için neleri göze alabilir? Açıkçası, ‘hiç olmadığı kadar rekabetçi bir dünyada ilkeli realizm’ diye pazarlanan belgeden sonra benim büyük bir savaş patlayacağı evhamlarım hayli teskin oldu.