Enerji sistemi dinamik bir yapıya sahip. Teknolojinin süratle gelişmesi ile sisteme dahil olan yenilikler de sistemi sürekli olarak bir sonraki kademeye taşıyor. Kaya gazı ile kaya petrolünün ve yenilenebilir enerjinin dünya enerji sistemindeki oyun değiştirici yansımaları sürmekteyken “Yeni oyun değiştirici olarak sırada ne var” sorusunu düşünüyor insan.

KAYA GAZI

Kaya gazı ve kaya petrolünün ABD’de keşfi ve konvansiyonel olmayan tekniklerle (hidrolik çatlatma teknolojisi) çıkarılabilmesi 2010’dan bugüne süregelen artan bir ivme ile, sadece enerji piyasalarının dengelerini değiştirmekle kalmayarak, tam anlamıyla “oyun değiştirici” bir jeopolitiği ortaya koydu. 2013 yılında doğalgaz üretiminde Rusya’yı geride bırakan ABD, doğalgaz, petrol ve petrol ürünleri üretim toplamında Rusya ve Suudi Arabistan’ı 2014 itibarıyla geride bıraktı ve ABD’nin yüksek üretim trendi devam ediyor.1

Ancak fosil yakıtların kullanımı iklim güvenliği açısından problematik ve küresel sıcaklık artışını 1.5 oC ile sınırlandırma hedefi, iklim güvenliği açısından son derece kritik bir eşik. Bu hedefe yönelik olarak Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), “2050’de Net-Sıfır” raporunda, global enerji sisteminin 2050 yılına kadar Net-Sıfır Emisyon (NZE-2050) hedefine ulaşmasına yönelik olarak kapsamlı bir yol haritası ortaya koydu. CO2 emisyonlarını NZE hedeflerine çekmek için, yenilenebilir enerji, enerji verimliliği, elektrifikasyon, hidrojen ve hidrojen bazlı yakıtlar, bioenerji ve karbon yakalama ve depolama, ana sütunları oluşturacak unsurlar olarak öne çıkıyor.

Son on yıldaki bir başka “oyun değiştirici” ise maliyet düşüşleri ile birlikte yenilenebilir enerjinin olağanüstü bir büyüme dönemine girmesi oldu. Rusya’nın Ukrayna’yı işgali ise -enerji güvenliği kaynaklı nedenlerle, pek çok ülkenin yenilenebilir enerjiyi destekleyici politikalarını kuvvetlendirerek- yenilenebilir enerji için büyük bir momentum sağladı. 2022-2027 yılları arasında yenilenebilir enerjinin (bugünkü Çin’in toplam kurulu gücü kadar) 2400 GW artması bekleniyor.2 NZE-2050 hedefleri için projeksiyonu yapılan yol haritasında ise global toplam enerji arzının üçte ikisinin yenilenebilir enerjiden gelirken, fosil yakıtların bugünkü yüzde 80’lik payının yüzde 20’ye inmesi gerekiyor.3

Yeni bir “oyun değiştirici” olarak da artık yavaş yavaş hidrojenden bahsetmeye başlayabileceğiz. Belki de sadece “oyun değiştirici” yerine, “sistem değiştirici” kelimeleri daha uygun olabilir; çünkü hidrojen var olan enerji sisteminin henüz minör bir parçası. Yenilenebilir enerjinin devam edecek olan yükselişi, “yeşil” hidrojen için önemli bir rol ortaya çıkarıyor. Hidrojen, ulaşım sektörünün, karbon-yoğun ağır sanayinin (demir-çelik, çimento, petrokimya gibi sektörlerin) karbondan arındırılması ve binaların ısıtılmasında yani tüm enerji denkleminin senkronize olarak sistemsel bir değişim geçirmesinde merkezi ve kilit rol oynayabilecek karbonsuz/temiz çözüm ve fırsatlar sunuyor. Önümüzdeki 5 yılda, hidrojen üretimine tahsis edilen global yenilenebilir enerji kapasitesi 100 kat artıyor olacak. Sonrasını ise birlikte göreceğiz.

1 Energy Information Administration (EIA), https://www.eia.gov/todayinenergy/detail.php?id=48756

2 International Energy Agency (IEA), Renewables 2022

3 International Energy Agency (IEA), NetZeroby2050, 2021

MEHMET DOĞAN ÜÇOK

ENERJİ UZMANI