Afet gibi bir yasa

TBMM Bayındırlık, İmar, Ulaştırma ve Turizm Komisyonu’ndan geçen “Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun Tasarısı”nın önümüzdeki hafta meclis gündemine gelmesi bekleniyor. Tasarının bu haliyle yasalaşması halinde tesis edilecek idari işlemlere karşı dava açılabilecek ancak yürütmenin durdurulması kararı verilemeyecek. Yıkımları engellemeye çalışanlar hakkında da suç duyurusunda bulunulacak. Meralar yapılaşmaya açılabilecek riskli alanlardaki yapılara elektrik, su, doğalgaz hizmeti verilmeyecek. Arazi sahipleri ile 30 gün içinde anlaşma sağlanamazsa acele kamulaştırma yapılacak. Dönüştürmeye tabi tutulan taşınmazların değeri Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile TOKİ tarafından belirlenecek.

Daha tasarı haline gelmeden tepkilere yol açan düzenleme 22-23 Şubat günlerinde komisyonda tartışıldı. CHP’li komsiyon üyeleri 13 fıkra ve 5 maddenin yasa metninden çıkarılmasını, 8 maddede değişiklik yapılmasını istedi. Ancak komisyon bu itirazları kabul etmedi. AKP’li komisyon üyeler kanun metnine son anda bazı maddeler ekleyerek İstanbul’un boğaz geri görünüm ve etkilenme bölgeleri, Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunmasına yönelik alanlar, sit alanlarındaki taşınmazlar kentsel dönüşüm kapsamına aldı.

Tasarının çok tartışılacak maddelerinden bazıları şöyle:

- Tasarının “Uygulama İşlemleri” başlıklı maddesinde, yasa kapsamında tesis edilecek idari işlemlere karşı dava açılabileceği belirtiliyor ancak bu davalarda yürütmenin durdurulması kararı verilemeyeceği ifade ediliyor. Gerekçe olarak yasanın yaşama hakkı ile doğrudan ilgili olduğu Anayasa’nın 125. maddesinde “Kanun, olağanüstü hallerde, .. kamu düzeni, genel sağlık nedenleri ile yürütmenin durdurulması kararı verilmesini sınırlayabilir” düzenlemesinin yer aldığı kaydediliyor.

- Tasarının “Çeşitli hükümler” başlıklı 8. maddesine göre riskli yapı tespit, tahliye, yıktırma, değerleme iş ve işlemlerini engelleyenlerin hakkında TCK kapsamında Cumhuriyet Başsavcılığı’na suç duyurusunda bulunulacak. Görevlerini yerine getirmeyen kamu görevlileri hakkında ceza ve disiplin hükümleri uygulanacak.

- “Uygulanmayacak mevzuat” başlıklı 9. maddede “Zeytincilik, Orman, Askeri Yasak Bölgeler, Turizmi Teşvik, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma, Kıyı, Mera, Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı”nın içinde olduğu toplam 11 yasanın, afet yasasının uygulanmasını engelleyici hükümlerinin uygulanmayacağı karar bağlandı. Bu hüküm yeni çevre tahribatlarının habercisi olarak değerlendiriliyor.

- Tasarının “Tespit, taşınmaz devri ve tescil” başlıklı 3. maddesine göre mera, yaylak ve kışlak olarak tahsis edilmiş araziler, doğal afet bölgelerinde yerleşim yeri olarak kullanılabilecek.

- Yine aynı maddede riskli olmayan yapılar da yasa kapsamına sokuldu. Yurttaşın mülkiyet hakkı ve mülkiyet dışındaki sınırlı ayni haklarına müdahalenin yasal temeli oluşturuldu.

- Tasarının “Tasarrufların kısıtlanması” başlıklı 4. maddesi “uygulama sırasında, Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından talep edilmesi halinde, riskli alanlardaki yapılar ile riskli yapılara elektrik, su ve doğalgaz hizmetleri verilmez ve verilen hizmetler ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından durdurulur” hükmünü içeriyor.

- Tasarının “Tahliye ve yıktırma” başlıklı 5. maddesinde gecekondu sahiplerine yapılacak yardımlardan yararlandırılabilmesi Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın ucu açık takdir yetkisine terk ediliyor.

- Tasarının “Uygulama İşlemleri” başlıklı 6. maddesi; üzerindeki bina yıkılmış olan arsanın maliklerine yapılan tebligatı takip eden 30 gün içinde anlaşma sağlanamaması halinde, acele kamulaştırma yetkisinin kullanılacağı hükmünü taşıyor. Yurttaşın iradesi tamamen dışlanıyor.

- Dönüştürmeye tabi tutulan taşınmazların değer tespitleri ile dönüşüm ile oluşacak taşınmazların değerlemeleri Bakanlık, TOKİ veya idarece yapılacak ya da yaptırılacak. Halkın seçtiği yerel yönetimler, yurttaş için en önemli alan olan değerleme işlemlerinden dışlanıyor.

- 14. Maddeye göre belediyelerin imarla ilgili yönetmelikleri ancak Çevre ve Şehircilik Bakanlığı onayından sonra Resmi Gazete’de yayımlanabilecek. Daha önceki yönetmelikler bir yıl içinde bu usule göre yürürlüğe girecek olanlarla değiştirilmedikleri takdirde yürürlükten kalkacak.

- Tasarının 16. maddesinde 5393 sayılı Belediyeler Kanunu’nda düzenlemeler yapılıyor. Büyükşehir ve ilçe belediyelerine kentsel dönüşüm projesi uygulama yetkisi veriliyor ancak kamunun mülkiyetinde veya kullanımında bulunan yerlerdeki uygulama Bakanlar Kurulu kararına bağlanıyor. Tasarının getirdiği düzenlemede Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın teklifi ve Bakanlar Kurulu’nun kararı olmadan kentsel dönüşüm projesi uygulanması olanaksız hale getirildi.