ABD Başkanı Donald Trump’ın ülkesinin elçiliğini Kudüs’e taşıma ve Suudiler üzerinden planladığı yeni girişime karşılık, Hamas’ın Gazze’den sınıra başlattığı yürüyüş orantısız güç kullanımı eşliğinde geride onlarca ölü ve yaralı bıraktı. İsrailliler için 70’inci yıldönümü, Filistinli Araplar için topraklarından oluşu simgeleyen El Nakba demek. Tarihi husumet çok derin.
Ortadoğu’nun sömürgecilikten ulus devletleşme ile çıktığı tarihi, hukuki, sosyo-ekonomik, kültürel mücadelelere dayalı zor bir meselesi bu. Filistinli Arapların çileleri üzerinden ulusal davalarını ‘kutsal İslamcılık davasına’ dönüştürenlere sözümüz yok. Ama toplumsal mücadeleleri anlamaya ve çözümler geliştirmeye çalışan ve hayata ‘soldan’ bakanlar açısından sorular olmalı. Özellikle meseleye 1970’lerde Türkiye solunun bölgedeki serüveninin etkisiyle bakanlar için. O toprakları defalarca ziyaret etmiş bir gazeteci olarak yıllar içerisinde evrilen görüşlerim itibarıyla en azından benim var.
***
• Filistinli diye kullanıyoruz ama bu isimde bir ulus yok. Filistin tarihi ve coğrafi bir bölgenin ismi değil mi?
• 1850’lerde Siyonist projeden önce bölgede -Mısır ve Trans Ürdün, Suriye’den o vakitler küçük kasaba ve köylerin bulunduğu Filistin’e- göçler yaşanmadı mı? 1890’larda başlayan Yahudi göçü 1917 Balfour Bildirisi eşliğinde Siyonist proje ile hız kazanıp sosyalist çiftlikler kurulmuşken asıl nedenler Osmanlı’nın dağılması, iki dünya savaşı, Nazi Almanyası ile sınırları cetvelle çiziveren Britanya ve Fransa politikalarında yatmıyor mu?
• 1920-1930’lara kadar Arap ve Yahudi halkları işbirliği de geliştirmişken süreç karşılıklı katliamlara nasıl döküldü?
• Siyonist projede Britanya’da etkili çevrelerin rolü açıkken nasıl oldu da İsrail’in ‘bağımsızlık savaşı’ Britanya’ya karşı verildi?
• Uluslararası hukukun Filistinli Araplar lehine işletilemiyor olmasında yenilen taraf olarak devlet kuramamış olmaları -BM’nin 1947 paylaşımını kabullenmemeleri- ve Arap devletlerinin çıkar kavgaları ve emperyalist projelere uyumu girişimlerinin yan unsuru olmaları etkili değil mi? l İsrail 1948’de kurulurken diğer ulus devletler Suriye, Irak, Mısır, Ürdün de 1930-50 arasında şekillenmedi mi?
• Filistinli Arapların ulusal davaları İslamcı karakter alırken meselenin ‘uluslararasılaştırması’ neye yarıyor?
• Üç tektanrılı dinin mensupları için de kutsal olan Kudüs sadece Müslümanlara ait olabilir mi? Kudüs artık nasıl bölünebilir?
• Filistinli Arap nüfusun yüzde 20-25’ini Hıristiyanlar oluştururken gerek İsrail politikaları gerekse İslamcılar yüzünden tarihi yaşam alanlarını terk etmeleriyle niçin kimse ilgilenmiyor?
• İsrail vatandaşlarının yüzde 20’sini oluşturan Araplar ve İsrail soluyla niçin kimse ilgilenmiyor?
• Bugün Londra nüfusunun yüzde 30’u Müslümanlardan oluşur, Avrupa’da sayıları artarken göç ve geri dönüş hakkı meselesi nasıl tartışılmalı?
• Oslo İlkeler deklarasyonu güvenlikçi politikalara kurban gitmişken sonuncusu Obama döneminde olan barış girişimi boşa çıkmışken Trump’ın ‘İran’ı odağa alan Suudiler üzerinden yeni girişim işe yarar mı?
• BM Genel Kurulu’nda Filistin’in tanınmasına yönelik üçte ikilik (198’e 128) destek pratikte ne manaya gelir?
• İsrail’in 2005’te tek taraflı çekildiği Gazze’ye ablukayı kaldırması Filistinli Araplar için rahatlama getirmez mi?
• On binlerce ‘hasım görülen insan’ herhangi bir egemen devletin -diyelim Türkiye’nin- sınırına aktı, ne olur?
• İsrail Hamas’ı ‘düşman’ görüyorken nasıl ve neden İslamcı hareketin diğer kollarıyla ittifak edebiliyor?
• ABD’nin Kudüs elçiliğinin açılışına ‘Yahudilerin ebediyen cehennemlik olduğunu’ söyleyen bir vaiz nasıl katılabiliyor?
• İki tarafta da dinci fanatiklerin bulunduğu bir çatışma nasıl çözümlenebilir?
***
Sorular çoğaltılabilir. İşgalin iki tarafı da ‘çürüttüğü’ bu karmaşık sorunun mucize çözümü yok. Fakat ‘samimi olmayan’, hakikatlere ve olgulara dayanmayan okumalarla aynı ezberlerin tekrarlanması mesele. Filistin’in Arap ve Yahudi halklarının dostluğu vurgusu taşımayan, bir arada yaşamaya atıf yapmayan her seçenek ‘kutsal idealizm diyarında’ sadece ‘imkânsızı üretebilir’.
