Diktatörler, totaliter rejimler, bilimden, sanattan, edebiyattan ve aydınlardan hiç hoşlanmazlar...
Çünkü bilim, sanat ve edebiyat, siyasal baskıyla kontrol edilemez ve bunlar ancak özgür ortamlarda yeşerir ve gelişir.
Diktatörler ve totaliter rejimler, halkın ne yediğinden ne içtiğinden ne giydiğine, kaç çocuk yapacağına kadar her şeye karıştıklarından, kendi görüşlerine uymayan her kültürel değere ve bunları temsil eden bilimcilere, sanatçılara, edebiyatçılara, aydınlara düşman gözüyle bakarlar.
Bu nedenle de diktatörlerin ve totaliter rejimlerin “kültür ve sanat düşmanı”, “aydın düşmanı” olduğunu belirtmek çok yanlış olmaz.

*** 

Bu konudaki en klasik örnekler Nazi Almanyası’ndan verilebilir...
Örneğin, Hitler’in kitap yakma “ayinleri” insanlığın belleğinde bir kara leke olarak kayıtlıdır.
Elbette Nazilerin bu “kültür ve aydın düşmanı” tutumu, kendilerini eleştiren pek çok gerçek ve yakıştırma olaya, espriye, eleştiriye de konu olmuştur.
Gerçek olmayan yakıştırmaların en ünlülerinden biri Hitler’in “Ermenilerin yok edildiğini kim anımsıyor” sözüdür.
Hitler’in söylediği iddia edilen bu sözün söylenmediği ve bir yakıştırma olduğu saptanmıştır. (Chris Hedges, “Savaş, Bizi Anlamlandıran Güç” s.114. Kalkandelen’in dipnotu.)

*** 

Benim Cumartesi günkü “Devlet Başkanı ve Aydınlar” başlıklı yazımda kullanılan, “aydın, sanatçı filan denilince ‘elinin tabancasına gittiğini’ söyleyen, Goebbels” ifadesi de, bir yazara haksızlık etmiş!
A.H.H. adlı okurum, üşenmemiş, oturmuş, bu sözün kökenini araştırmış ve ayrıntılı bir mektup yazmış...
Hep derim ya “Cumhuriyet gazetesi sadece okurları için değil, yazarları için de bir üniversitedir” diye...
İşte şimdi okurlarımızdan birinden öğrenmek ve öğrendiğimi sizinle paylaşmak sırası bende...
Mektubu kısaltarak aktarıyorum:
“Ben bu sözün Feld Mareşal H.Göring tarafından söylendiğini düşünüyordum... Gestapo Şefi H. Himmler’in bu cümleyi sarf ettiğini iddia edenler bile var...
Bu söz Nazi oyun yazarı Hanns Johst’un ‘Schlageter’ isimli tiyatro metnindeki bir sahnede söylenmiş bir replik.
Albert Leo Schlageter ise I. Dünya Savaşı’ndan sonra Fransızlara Ruhr Bölgesi’nde suikastlar düzenleyen bir direnişçi ve eski bir ordu mensubu...
Sonraları bu cümlenin neden Nazi liderlerine yakıştırılmış olduğunu tahmin etmek de güç değil. Belki onlar da bu tümceyi kendi nutuklarında kullandılar...
İlginizi çekeceğini düşündüğümden bu detayı sizinle, hoşgörünüze sığınarak paylaşmak istedim...
Malum şeytan ayrıntıda gizlidir.”

*** 

İşte diktatörler ve totaliter rejimler böyledir, ama Cumhuriyet gazetesi de, çalışanları, yazarları ve okurlarıyla, budur!